Küresel ısınmadan en güçlü biçimde etkilenen 10 ülke ortasında yer alan Afganistan, hem yağışlar nedeniyle oluşan seller hem de kuraklık ve susuzluk nedeniyle insanlarını kaybediyor. Tüm dünyayı tesiri altına alan global ısınma, Afgan halkını tarımdan sıhhate birçok alanda olumsuz etkiliyor.
Son bir haftada, Afganistan’ın yüklü doğu vilayetlerini tesiri altına alan çok yağışlar nedeniyle 40’dan fazla insan ömrünü yitirdi. Buna paralel olarak binlerce hayvan telef oldu, binlerce dönüm tarım yeri kullanılamaz hale geldi ve tekrar binlerce mesken ağır hasar aldı.
Geçen yıl da tıpkı vilayetleri vuran çok yağışlar, 400’e yakın Afgan’ın hayatını yitirmesine ve ağır maddi kayba neden olmuştu. Bu durumun en kıymetli nedenleri ortasında, yanlış yapılaşma ve suyu kanalize edecek uygun altyapının olmaması bulunuyor.
HER 10 AFGANDAN 8’İ PAK OLMAYAN SULARI İÇİYOR
Son yılların en sert kuraklığını yaşayan Afganistan’da halkın pak suya, sanitasyon ve hijyen imkanlarına erişimi gün geçtikçe zorlaşıyor.
Birleşmiş Milletler İnsani İşler Uyum Ofisi (OCHA) datalarına nazaran, 2021’de ülke genelinde suya erişim kıtlığı yaşayan hanelerin oranı yüzde 48 iken, 2022’de bu oran yüzde 60’a çıktı.
UNICEF’e nazaran ise her 10 Afgan’dan 8’i pak olmayan suları içiyor.
Temiz suya, sanitasyon ve hijyen imkanlarına ulaşımın daralması halihazırda ülkede önemli birer sorun olan ishal, kolera, dizanteri, hepatit A, tifo, çocuk felci ve gibisi hastalıkların artma ihtimalini güçlendiriyor. Ülkede her yıl yüzlerce insan, pak olmayan su içtiği için ya hasta oluyor ya da hayatını kaybediyor.
“İNSANLAR DERE YATAKLARINDAN UZAKLAŞTIRILMALI”
AA muhabirine konuşan etraf uzmanları, Afganistan’daki su krizinin tahlili için hemen altyapı projelerine odaklanılması ve insanların bu mevzuda bilinçlendirilmesi gerektiğini kaydetti.
Çevre ve Su Uzmanı Abdul Gaffar Koyuk, yağışlarla gelen can ve mal kayıplarına “yanlış yapılaşmanın” neden olduğunu kaydederek, bu hususta ivedilikle tedbirler alınması gerektiğini belirtti. Koyuk, Afganistan’da hakikat dürüst bir su altyapısının bulunmadığını ve bu nedenle yağışların her yıl birçok insanın hayatına ve mülklerini kaybetmesine yol açtığını söyledi.
Derelerin ıslah edilmesi gerektiğini vurgulayan Koyuk, “Derelerde de hiçbir vakit temizleme çalışması yapılmıyor. Bir de dağlık alandaki konutların birçok dere yataklarında kuruluyor. Bu da selin meskenleri yıkmasına ve insanların vefatına neden oluyor. Ülkemizde altyapı diye bir şey yok. Beşerler dere yataklarından uzaklaştırılmalı.” diye konuştu.
Koyuk, tedbir alınmadığı takdirde her sene gibisi ölümlerin yaşanacağını tabir etti.
YER ALTI SU KAYNAKLARI DERİNE İNMEYE BAŞLADI
Çevre ve Su Uzmanı Sayed Kayyum Haşimi ise tüm dünyayı etkileyen global ısınma nedeniyle Afganistan’ın yer üstü su kaynaklarının azalmasına paralel olarak yer altı su kaynaklarının da gün geçtikçe derine gerçek çekildiğini kaydetti.
Haşimi, “Bu durum halk için büyük problemlere yol açacak. İklim değişikliği hem yağışların mevsimini hem de ölçüsünü değiştirdi. Yaz aylarında mevsim sıcaklığının üzerinde sıcaklık yaşanıyor. Bu da dağlarda kar yağışlarıyla oluşan kar deposunun vaktinden daha erken erimesine neden oluyor.” dedi.
Su konusunda Afganistan’da büyük bir altyapı sorunu yaşandığını kaydeden Haşimi, yer altı sularının da denetimsiz bir halde kullanıldığını belirtti.
Haşimi, nüfusun çoğalmasıyla su tüketiminin arttığını ve daha derine inmesiyle suların azaldığını hatırlatarak, “Bu gidişle ülkede gelecekte daha çok su meselesiyle karşı karşıya kalacağız.” diye konuştu.
“HERKES TASARRUF ETMELİ”
Taliban idaresinin Su ve Güç Bakanlığına bağlı Yer altı Su Kaynakları Daire Lideri Azizurrahman Azizi, nüfus artışı ve global ısınmanın yanı sıra sanayi kuruluşlarının yer altı su kaynaklarını kullanmasının da su meselesine olumsuz tesir ettiğini söyledi.
Azizi, Kabil’in yaklaşık 6 milyon nüfusa konut sahipliği yaptığını ve su konusunda insanların bilinçlendirilmesinin hayati ehemmiyet arz ettiğini tabir etti. Kabil’in birçok bölgesine su ulaştırdıklarını kaydeden Sevgilisi, insanlardan su tasarrufu yapmalarını istedi.
Azizi, “Herkes günlük 1 litre su tasarruf etse, toplamda 6 milyon litre su tasarruf etmiş oluruz. Yer altı sularının beslenme kaynağı yağışlardır. Yağışlar dereleri dolduruyor ve dereler de yer altı su kaynaklarını dolduruyor.” tabirlerini kullandı.
Ülkede üst üste kuraklık yaşandığını vurgulayan Sevgilisi, kuraklık ve susuzluktan en çok Hilmend vilayetinin etkilendiğini belirterek, “Bu vilayette derelerin suyu azaldı. Yağışlar da neredeyse yok denecek kadar az. Bu bölgedeki insanların bir birçok kuraklık ve susuzluk nedeniyle diğer vilayetlere göç etti.” diye konuştu.
