Ali Bilge yazdı: ORTA VADELİ PROGRAM VELVELESİ

featured
service
Paylaş

Bu Yazıyı Paylaş

veya linki kopyala
Reklam Alanı

Orta vadeli program  nedir? Kaygıya deva mıdır?

Ekonomi idaresi ve Cumhurbaşkanı, Körfez ülkelerini birkaç kere tavaf ettiler. Öncelikle bu ülkelerden döviz/ kaynak bulmaya çalışılıyor.

Körfez ülkeleri arayışından evvel Rusya’ya olan döviz borçlarımızı erteledik, Rusya’dan medet umuyoruz, doğalgaz ve petrol borçlarımızı ertelemesini istiyoruz.

Son olarak dış borçlarımızın çok fazla olduğu ve daima borç talep ettiğimiz batılı bankalarla görüşmeler yapılıyor, bir ortaya geliniyor.

Küresel finansal sisteme göbekten bağlı bir ülke.

Türkiye 1990’lı yılında sermaye hareketlerini özgür bıraktığından beri, Batılı bankalar ve piyasalarla   sürekli bir bağ halindedir. Hem devlet hazinesi, hem kamu ve özel bankalar, hem de özel şirketler ve holdingler, Batılı banka ve fonlardan, Batı piyasalarından borçlanmaktadır. Türkiye, 30 seneyi aşkın bir müddettir global finansal sisteme göbekten bağlı bir ülke.

Bu piyasalardan direkt yatırımların finansmanı için alınan borçlar olabildiği üzere, çoğunluğunu, sıcak para olarak tabir edilen, Türkiye’deki finansal varlıklar için gelen finansal yatırımlar oluşturuyor.

Döviz borcu krize dönüşüyor..

Türkiye’nin önemli bir döviz borcu bulunuyor, Nisan sonu prestijiyle 300 milyar doları  geçmiş  kamunun net döviz yükümlülükleri,  ulusal gelirinin 30%’undan büyük bir  kamu döviz açığınız kelam konusu. Türkiye’nin net  döviz konumuna baktığımızda ise,  yani döviz varlıklarını düştüğümüzde , net döviz açığımız,  188 milyar  dolar.  Böyle bir döviz açığı olunca da  Körfez’e , Rusya’ya ve Batılı bankalara /piyasalara koşmak durumunda kalıyorsunuz.

Cumhurbaşkanının isteği doğrultusunda, Türkiye’nin Batı piyasalarıyla uzun yıllardır var olan bu   bağın iplerinin birden fazla son yıllarda düğümlendi.  Ancak küresel finansal sisteme bağlı, gelişmekte olan kapitalist bir ülkeyseniz, bu sisteme uygun hareket etmek zorundasınız. İpleri kopardığınız vakit, sisteme muhalif iş yaptığınızda önemli sorunlar çıkıyor.

 

Batılı bankaların haleti ruhiyesi nasıl?

Ekonomi idaresinin bir ortaya geldiği  Batılı bankalar;   öncelikle Türkiye’nin  piyasalarının açık olup olmadığına,   faiz enstrümanının nasıl  kullanıldığına ve oranına bakıyorlar.  Borç verecekleri ülkenin,  küresel  finansal sistemle olan bağını gözden geçiriyorlar. Batılı bankaların, Türkiye’ye  giriş/yatırım yapmaları  için  hali hazırda açık olan tek bir piyasa var, o’da  borsa..!

Reklam Alanı

2018 yılında bu yana,  Cumhurbaşkanlığı Hükümet sistemi  olarak isimlendirilen ‘otokrasiye’  tam teşekküllü olarak  geçtiğimizden  itibaren,  yabancı yatırımcıların Türkiye’ ye  girebileceği piyasalar üzerine,  kambiyo kısıtları/kontrolleri  olmaya başladı, döviz piyasası denetim altına alındı.

Yabancıların değerli gördüğü ve alışveriş yapabildikleri  ‘swap piyasası’ olarak isimlendirilen piyasa, neredeyse 5 yıldır kapalı. Yabancı bankaların Türk bankalarıyla döviz alakası sürdürdüğü, ‘emanet paraların piyasası’ dediğimiz, ‘swap piyasası’ kapalı durumda. Türkiye iktisadını biraz olsun rahatlatacak yabancı para cinsinden yatırımları çekebilecek alanların birden fazla tıkalı, bu düzenekler çalışmıyor.

CHS ile birlikte piyasalarda da, otokrasi hakim oldu, memlekette otokrata nazaran işleyen bir ‘piyasa sistemi’   bulunuyor. Bunların sonucunda eksi döviz rezervleri ile yaşamaya çalışıyoruz!

Yabancıların beklentileri de, giriş yapabilecekleri piyasaların evvelce olduğu üzere açık olması, faiz enstrümanının hakikat dürüst kullanılması, negatif faiz olmaması..  Körfez ülkelerinin yatırım yapması içinde bunlar kıymetli.

Geri dönmek çok güç. Racona uygun olmak fakat nasıl? 

Türkiye 1990 öncesinde değil, olmayan piyasaların kurulduğu periyoda de,  ülkenin aşırı  borçlanarak,  bir ileri, iki geri büyümesine de şahidiz, bu sisteme  bir sefer girdin mi , üstelikte devasa borçlara ulaştın mı , geri dönmek  pek mümkün değil.. Rejiminiz ister demokrasi, ister otokrasi olsun, racona uygun olmaya  mecbur kalıyorsunuz.

Temel sorun global finansal sisteminin, ‘oyun düzeninin‘ değişmesi ama   oyun kurucular yanaşmıyor. Hem iklim krizini,  hem de finansal krizleri engellemek için yeni nizam gerekli..  Aşırı döviz borçları olan, daima döviz açığı  veren ve aldığı borçları betona yatıran ülkelerin yeni nizam oluşturmaları da mümkün olmuyor..

Sonuçta  yabancı bankalar;   “bu piyasaları  doğru dürüst çalışır hale getirin, çalışır hale gelmezse, bizden eskisi üzere yüksek hacimli portföy yatırımları beklemeyin” diyorlar.  Piyasaların,  kurallarına nazaran çalışması isteniyor,  sarayın kurallarına nazaran değil.!

Ayrıca, son yıllarda yaşanan faiz  faciamızı /hikayemizi yalnızca biz değil , dünya alem  biliyor.  Erdoğan’ın , ‘faiz sebep enflasyon sonuç’ , düsturu ile  oluşan  devasa enkaz da ortada..

Kıvranarak rasyonel siyaset anlatmak..

Erdoğan’ı ikna etmekle mükellef , ‘rasyonel politikalara’ geçmek istediğini söyleyen iktisat idaresi aktörleri, 3 aydır  bu doğrultuda  konuşmalar yapıyor  ve  tweetler  atıyorlar.  Lakin derli toplu bir program  henüz ortada yok.

Uluslararası sermayenin beklentisi;  Türkiye’nin  küresel sermaye hareketlerine  bağlı bir iktisat  olması nedeniyle  düzgün bir  istikrar programı uygulaması doğrultusunda.  Racona uygun,  TL ve  döviz,  maliye, para ve borçlanma  politikalarını ortaya koyan bir  program bekliyorlar.  Yabancıların   isteği Türkiye’nin bunu  IMF ile yapması..

Sarayın kısıtları nasıl aşılacak?

AKP‘nin iktidara geldiği yıllarda AB’ye üyelik sorunu çok önemli bir halde tarafların  gündemindeydi. AB ülkelerinin   hiçbir periyotta   görülemediği kadar  doğrudan sermaye yatırımları oluyordu.

AB normlarına ulaşmak için yapısal ıslahatlar da  gündemdeydi. Bütçeyi denetim altına alacak birtakım  projeksiyonlar, yeni modellemeler bedene geliyordu. Bu reformların  içinde kamu mali ıslahatı değerliydi. Hem önümüzü görelim,  hem de gerçekleşmeleri doğru izleyelim niyetiyle, orta vadeli ekonomik ve mali    programlar üretilmeye başlandı. Bu programların açıklanması bir takvime bağlı,  yeni orta vadeli programın tarihi de  yaklaştı.

Ancak,  bu programların geçmişine ve gayelerine bakıldığında ,  hedeflerin  çok büyük çoğunluğuna  ulaşılamamış olduğu  görülüyor.  Zira,  ülkenin siyasal rejiminin başındaki kişinin tercihlerine nazaran faizler belirlendiği üzere,  orta vadeli programların  amaçları de  tıpkı formda belirleniyor, istenildiği vakit hedefler  değiştiriliyor , yine işleniyor , yıllardır  daima bu türlü olageldi.

Cevdet Yılmaz ve  Mehmet Şimşek,  yabancı bankaları da tatmin edecek bir halde sıkıntıyı kotarmaya  çalışıyorlar. Zira  kısıtları  var,   otokratın faizde  koyduğu  kısıtları  nasıl aşabiliriz? ‘Kısıtlar içinde  rasyonaliteyi nasıl sağlayabiliriz?’ diye çabalıyorlar!  Bu nedenle  de yapılan  açıklamalar  bir bütünlük arz etmiyor. Bütünlüklü görülebilecek  bir program sunma fırsatı var , o’ da orta vadeli program.. Dikkatinizi çekerim : bütünlüğü  olacak demiyorum,  ‘görülebilecek’  diyorum.. Aldığı kadar un misali..

OVP’den  istikrar programı olur mu?

 2 temel soruya cevap vermek, sarayın kısıtlarını  aşmak gerekiyor. Birinci soru ve kısıt;   negatif faiz siyaseti aşılacak mı? Ve nasıl aşılacak?

 İkinci soru ve kısıt;  önümüzde  mahallî seçimler var, saray  ne biçimde olursa olsun , vasat bir formda de olsa,  büyümeden fedakarlık etmek istemiyor.. Tüm seçimlerde olduğu gibi  Cumhurbaşkanı ,  büyüme hızının  ne formda olursa  olsun  arttırılmasını talep ediyor.

Peki ekonomiyi bu formda mahallî seçimlere kadar nasıl götüreceksiniz? Götürebilecek misiniz?

OVP’nin  bu kısıtlar içinde ayarlanması çok güç, hem sarayı,  hem de yabancıları ikna ve tatmin etmek çok zor…

Peki yüksek  maliyetli KKM  ortada dururken,  şapkadan örtük piyasalar ve örtük faizler çıkarılarak,  yerel seçimler aşılabilir mi?

Özelleştirme İdaresi  yabancılara  başta deniz kıyıları olmak üzere 4 ülke büyüklüğünde, (33000 km karelik)  bir  arazi satışını ilan etti.  Belçika’dan büyük bir alana  tekabül ediyormuş. Bu ilan bile,   döviz bulmak için ne hale düştüğümüzü gösteriyor. 33 bin kilometre karelik devasa bir araziyi  satışa sunulacak kadar döviz kıtlığı içindeyiz…

‘Nereden, nasıl  bulacaksak döviz bulalım,  tüm bunlarla lokal seçimleri atlatalım’  derdindeler.. Sonrasında seçimsiz 4,5 yıl onları bekliyor..  Peki 2028’ de seçim olur mu?  Öteki bir yazı konusu..

Ali Bilge

İktisatçı / Gazeteci

17-08-2023

 

0
be_endim
Beğendim
0
dikkatimi_ekti
Dikkatimi Çekti
0
do_ru_bilgi
Doğru Bilgi
0
e_siz_bilgi
Eşsiz Bilgi
0
alk_l_yorum
Alkışlıyorum
0
sevdim
Sevdim
Sorumluluk Reddi Beyanı:

Pellentesque mauris nisi, ornare quis ornare non, posuere at mauris. Vivamus gravida lectus libero, a dictum massa laoreet in. Nulla facilisi. Cras at justo elit. Duis vel augue nec tellus pretium semper. Duis in consequat lectus. In posuere iaculis dignissim.

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

betnano
betnano
betnano
betnano
betnano giriş
sekabet
sekabet giris
totobet giris
totobet
supertotobet
supertotobet giriş
gebze avukat
gebze avukat firmaları
casino oyunları
en güvenilir bahis siteleri
forex firmaları
radar fx
dyorex
betnano giriş
betnano giriş
betnano giriş
betnano giriş
vbet giriş
vbet giriş
ngsbahis giriş
ngsbahis giriş
golden bahis
golden bahis
betnano giriş
Giriş Yap

Kripto Rehbercisi ayrıcalıklarından yararlanmak için hemen giriş yapın veya hesap oluşturun, üstelik tamamen ücretsiz!