Getty ImagesJames Gallagher | Sıhhat ve Bilim Muhabiri
Çok sayıda besin ve içecekte yer alan aspartamın “kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler” listesine ekleneceği haberlere yansıdı.
“Kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler” tarifi sıklıkla baş karışıklığına yol açıyor. Bunun nedeni de, kansere yol açma ihtimalinin yüksekliği yahut düşüklüğü hakkında hiçbir ipucu vermemesi.
Aynı kategoride yer alan başka unsurlar ortasında aloe vera, dizel akaryakıt ve Asya’da üretilen zerzevat turşuları da var.
BBC’nin edindiği bilgilere nazaran Dünya Sıhhat Örgütü’nün (WHO) kanser araştırmaları yürüten ünitesi olan Milletlerarası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), kararını 14 Temmuz’da açıklayacak.
ASPARTAMIN İÇİNDE NE VAR?
Şekerden 200 kat daha tatlı olan aspartam, bu sayede kalorisiz bir halde yiyecek ve içecekleri tatlandırabiliyor.
Diyet yahut şekersiz eserlerin pek birçoklarında ve sakızlarda da bulunan aspartam Coca Cola Zero ve Pepsi Max üzere içeceklerin vazgeçilmezi.
Aspartamın 6 bin farklı besin eserinde kullanıldığı iddia ediliyor.
Bu tatlandırıcı besin güvenliği kurumlarından gerekli müsaadeleri aldıktan sonra on yıllardır kullanılıyor.
Fakat bu süreçte aspartam hakkındaki tartışmalar da hiç eksik olmadı.
IARC bugüne kadar aspartam ve kanser ortasındaki bağlantıyı inceleyen 1.300 araştırmayı tarama sürecini tamamladı.
Bu süreç hakkında bilgi sahibi kaynaklarla konuşan Reuters, aspartamın “kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler” listesine ekleneceğini yazdı.
Fakat bu tarif ne manaya geliyor?
BBC’nin edindiği bilgilere nazaran resmi açıklama IARC tarafından 14 Temmuz’da yayımlanacak. Birebir tarihte besin katkı hususları üzerine çalışan bir uzman komitesinin de açıklama yapması ve hakemli bilimsel mecmua Lancet Oncology’de bir makale yayımlanası bekleniyor.
IARC’nin kullandığı sınıflandırma şu formda:
- Grup 1: Kanserojen maddeler
- Grup 2A: Muhtemelen kanserojen olan maddeler
- Grup 2B: Kanserojen olma ihtimali bulunan maddeler
- Grup 3: Sınıflandırılamayan maddeler
Fakat baş karışıklığına yol açan şey de tam olarak bu tanımlar.
Open University’den istatistik profesörü Kevin McConway, “IARC kategorileri bize aspartamın ne kadar riskli olduğu hakkında hiçbir şey söylemiyor, zira bu kategorilerin hedefi bu değil” diyor.
IARC kategorileri bir hususun ne kadar riskli olduğunu değil, kanserojen olup olmadığı konusunda ne kadar bilimsel data bulunduğunu gösteriyor.
İnsan yahut hayvan deneylerinde “az ölçüde kanıt” varsa bir unsur 2B kümesine alınıyor.
Prof. Conway, “2B kategorisinde bulunan hususların kansere yol açabileceğine dair güçlü ispatlar yok. Olsaydı 2A yahut 1 kategorisinde yer alırlardı” diyor.
IARC kategorileri geçmişte de baş karışıklığına neden olmuş, gereksiz kaygıya yol açtığı gerekçesiyle de eleştirilmişti.
Kırmızı et 2A kümesine alındığında, et yemenin riskini sigara içmekle eş tutanlar olmuştu.
Oysa 100 bireye hayatlarının geri kalanı boyunca, olağanda yediklerine ek olarak her gün 50 gram daha domuz pastırması yedirsek, 100 bireyden sadece birinde bağırsak kanseri ortaya çıkardı.
Aspartam için ise buna benzeri bir sayısal data bulunmuyor lakin WHO ve Besin ve Tarım Örgütü’nün (FAO) ortak uzman komitesinin Temmuz’da yayımlayacağı raporla daha fazla bilgiye erişebiliriz.
WHO 1981’den bu yana günlük 40 miligramlık aspartam tüketiminin inançlı olduğunu söylüyor.
Bu da 60 kilogramlık birinin her gün inançlı bir halde, ne kadar aspartam içerdiğine bağlı olarak 12-36 kutu içecek içebileceği manasına geliyor.
Uluslararası İçecek Birlikleri Kurulu İcracı Yöneticisi Kate Loatman, “basına sızdırılan bu yorumlar” nedeniyle halk sıhhati kurumlarının “son derece endişelenmesi gerektiğini” söylüyor.
Loatman, tüketicilerin yanlış yönlendirilmeleri nedeniyle şekersiz alternatifler dururken şekerli içeceklere yönelebilecekleri ihtarında da bulunuyor.
Birleşik Krallık Besin Standartları Ajansı Bilimsel Başdanışman Vekili Rick Mumford ise IARC raporunu derinlemesine inceleyeceklerini belirtiyor ve ekliyor:
“Bizim görüşümüz bu tatlandırıcının çeşitli bilimsel komiteler tarafından incelendiği ve mevcut limitlerde kullanıldığında inançlı olduğudur.”
2000’lerin başında yapılan bir araştırma aspartamı farelerde kanserle ilişkilendirmişti. Ancak birebir araştırmanın bulguları başka bilim insanları tarafından eleştirilmiş ve başka hayvanlı deneylerde bir kanser riski bulunmamıştı.
Geçen yıl ise 105 bin kişinin katıldığı bir araştırmada, büyük ölçüde tatlandırıcı tüketen şahıslarla hiç tatlandırıcı tüketmeyen şahıslar karşılaştırılmış, sonuç olarak yüksek ölçüde tatlandırıcı tüketimi daha yüksek kanser riskiyle ilişkilendirilmişti.
Fakat yüksek ölçüde tatlandırıcı tüketen bireylerle hiç tüketmeyenlerin hayat şekillerinde büyük farklılıklar olması da bu bağlantıyı bir nedensellik sağlamaktan uzak tutuyor.
Uluslararası Tatlandırıcılar Birliği’nden Frances Hunt-Wood, “Aspartam tarih boyunca en çok araştırılan besin gereçlerinden biri ve dünya genelinde 90’dan fazla besin güvenliği kurumu bunun inançlı olduğunu söylüyor” diyor.
