Birleşmiş Milletler (BM) Genel Şurası, Uzay Kaşifleri Derneğinin teklifi üzerine, Aralık 2016’da, 30 Haziran’ı “Uluslararası Asteroit Günü” olarak ilan etti.
Uluslararası Asteroit Günü, 30 Haziran 1908’de Çarlık Rusya’sının Sibirya bölgesinde yakın tarihte yaşanan en büyük asteroit olaylarından Tunguska’yı temsil ediyor.
Olayın her yıl dönümünde, hususun memleketler arası seviyede gözlemlenmesi ve asteroitlerin riskleri hakkında insanların farkındalığının artırılması amaçlanıyor.
Dünya’ya tehdit oluşturabilecek objelerin tespit edilmesi durumunda global seviyede kriz irtibat faaliyetleri hakkında halkın da bilgilendirilmesi hedefleniyor.
Asteroitler, “Mars ile Jüpiter ortasında Güneş’in etrafından belli bir yörüngede dönen çeşitli boyut ve biçimlerdeki kaya ve metal parçaları” olarak tanımlanıyor.
Güneş Sistemi’ndeki asteroitlerin büyük kısmı, Jüpiter ile Mars ortasında yer alan Asteroit Kuşağı’nda bulunuyor. Lakin bunlardan kimileri yörüngeden ayrılarak Güneş Sistemi’nin iç kesitlerine savrulabiliyor ve bazen Dünya yörüngesine girebiliyor.
Bilim insanları, geçmişte dinozorların kuşağının tükenmesi örneğiyle hareket ederek, Dünya’ya ve canlı hayatına ziyan verebilecek çarpışma olasılıklarını yakından takip ediyor.
Gezegenlerden küçük lakin yüzlerce kilometre çapında olabilen asteroitlerden, Dünya’ya yakın olanların listesinin tamamlanmaya yakın olduğu belirtiliyor.
Dünya’ya 7,5 milyon kilometreden daha yakın olmayan yahut çapı yaklaşık 140 metreden daha az olan asteroitler, Potansiyel Olarak Tehlikeli Asteroitler (PHA) olarak kabul edilmiyor.
“Tunguska’nın akabinde en büyük alev topu” olayı da yeniden Rusya’da meydana geldi.
Büyük bir alev topu, 15 Şubat 2013’te, saniyede 18,6 kilometre süratle Dünya atmosferine girdi ve Rusya’nın Chelyabinsk kasabası semalarında modüllere ayrıldı. NASA’nın varsayımlarına nazaran, yaklaşık 18 metre çapındaki asteroit, 11 bin ton tartıya sahipti.
Chelyabinsk alev topunun yaklaşık ortaya çıkardığı güç 440 kilo ton olarak varsayım edilirken, ortaya çıkan “muazzam şok dalgası” kasabanın binalarındaki camları paramparça etti ve yaklaşık 1500 kişinin yaralanmasına neden oldu.
ASTEROİTLERLE MÜCADELE
Asteroitlerin Dünya’ya çarpma ihtimaline karşı bilim insanları ve uzay ajansları, gerekli önlemleri almaya ve çalışmalarını sürdürmeye devam ediyor.
Uluslararası gayretin sağlanabilmesi için Dış Uzayın Barışçıl Kullanımı Komitesi (COPUOS) 2013’te, Memleketler arası Asteroit Uyarma Sistemi (IAWN) ve Uzay Misyonu Planlama İstişare Heyeti (SMPAG) 2014’te kuruldu.
IAWN, yeterli hazırlanmış bağlantı planları ve protokolleriyle asteroitlerin, Dünya’ya çarpmasının mümkün sonuçlarının tahlili ve yatıştırıcı cevaplar planlama konusunda hükümetlere dayanak oluyor.
SMPAG de cisimlerin istikametinin değiştirilmesi konusunda uzay ajanslarının gerekli teknolojileri oluşturduğu bir forum görevi görürken, Dünya’nın savunmasına dair tavsiyelerde uzlaşı oluşturmayı amaçlıyor.
32 BİN 103 ADET TESPİT EDİLDİ
ABD Havacılık ve Uzay Ajansının (NASA), 1 Haziran’da güncellediği bilgilere nazaran, şimdiye kadar çeşitli boyutlarda 32 bin 103 asteroit tespit edildi. 1 kilometreden daha büyük çaplı keşfedilen asteroit sayısı 852 iken, bunlardan 50 tane daha olduğu iddia ediliyor.
140 metreden daha büyük çaplı asteroitlerin sayısının da 10 bin 472 olduğu kaydedilirken, tıpkı boyutta keşfedilmemiş 15 bin asteroit daha olduğu belirtiliyor.
Buna nazaran, Dünya’ya her gün 100 ton yükünde toz ve kum tanesi büyüklüğünde parçacıklar yağıyor. Mayısta Dünya’nın yanından Ay’dan daha yakın bir uzaklıktan geçen asteroit sayısı 7 olarak belirlendi. Bu sayı, son bir senede 105 olarak kayıtlara geçti.
Dünya yakınından geçen cisimler (NEO), Dünya’ya feci tehditler oluştururken, NASA’nın NEO Çalışmaları Merkezi, araştırmalarına devam ediyor.
Birleşmiş Milletler Dış Uzay İşleri Ofisi (UNOOSA), asteroit gibisi dünya yakınından geçen cisimleri, yıllardır “uluslararası cevap gerektiren global bir mesele” olarak tanımlıyor.
Tehdit teşkil eden cisimlerin tanımlanmasının ve bunların tesirlerini yatıştırıcı planlamalar yapılmasının, global toplum ve insanların güvenliği için işbirliği gerektirdiği belirtiliyor.
NASA’NIN DART MİSYONU
Dünyaya Yakın Cisim (NEO) Müşahede Programı, NASA’nın Dünya Savunma Programı’nın kıymetli bir kısmını oluşturuyor. Bu kapsamda şimdi keşfedilmemiş cisimlerin araştırılması için çalışılıp NEO yörüngelerinin hesaplanıp incelenmesi amaçlanıyor.
NASA, 24 Kasım 2021’de, Dünya’ya çarpma riski olan asteroitlerin yörüngelerini itme sistemiyle değiştirecek teknolojiyi test etmek için geliştirilen uzay aracını Vandenberg Uzay Kuvvetleri Üssü’nden muvaffakiyetle fırlattı.
Çifte Asteroit Tekrar Yönlendirme Testi (DART) olarak isimlendirilen bu program, uzayda asteroitlerin hareket istikametini kinetik vuruşla değiştirmeyi amaçlayan birinci misyon.
DART, birinci başarılı etkileşimini dünyaya yaklaşık 11 milyon kilometre uzaklıktaki “Dimorphos” isimli asteroide çarparak 26 Eylül 2022’de yaptı.
DART uzay aracı, otonom pozisyonda kilitlendiği çift asteroidin “Dimorphos” isimli küçük olan (yaklaşık 170 metre çapındaki) kesimini, yörüngesinden saptırmak için yaklaşık saatte 23 bin kilometre süratle itti.
Bilim insanları, 27 Eylül’de, DART’ın Dünya için hiçbir tehdit oluşturmayan Dimorphos’a şuurlu olarak çarptırılmasıyla asteroidin yörüngesinin başarılı halde değiştiğini duyurdu. Böylelikle bu başarılı deneme sonucu, bir uzay aracının, yörüngesini yer tabanlı teleskoplar kullanılarak ölçülebilecek biçimde değiştirmek için kasıtlı olarak hedeflenen bir asteroidle çarpışabileceği ispatlandı.
NASA VE PSYCHE MİSYONU
Asteroit jenerasyonundaki en büyük 10 asteroitten biri “16 Psyche”, 1852’de keşfedildi ve bu asteroidin üzerinde altın, platin, nikel, bakır, kobalt, iridyum ve redyum üzere bedelli madenler bulunmasından ötürü 10 kentilyon dolar bedelinde olduğu belirtiliyor.
NASA, 200 kilometrelik çapa sahip dev gök taşı için “Psyche” isimli misyonu başlattı. Daha evvel sekteye uğrayan bu misyonun bu yıl gerçekleştirilmesi planlanıyor.
Dünya’ya epey yakın olduğu görülen 16 Psyche için NASA’nın başlattığı misyon kapsamında uzay aracının Ekim 2023’te fırlatılması için hazırlıklar sürüyor.
Psyche’e gerçek yol alması için Mars’ın yerçekimsel sapanından 2026’da yararlanması beklenen uzay aracının, asteroitle Ağustos 2029’da temasa geçmesi bekleniyor.
NASA’nın Ekim 2021’de başlattığı Lucy misyonu, Jüpiter’in yörüngesinde yer alan “Trojans” isimli asteroitleri hedefliyor. 2027-2033 periyodunda Lucy’nin asteroitlere ulaşması öngörülüyor.
OSIRIS-REx misyonuyla “Bennu” isimli asteroitten 2020’de örnek alabilen NASA’nın elde ettiği bilgilere Eylül 2023’te ulaşması bekleniyor. OSIRIS-REx, Dünya’ya dönüşüne Mayıs 2021’de başladı.
Örnekleri Dünya’ya ulaştırmasının akabinde OSIRIS-REx’in yeni amacı, Apophis olacak. Apophis’in 13 Nisan 2029’da Dünya’nın 30 bin 600 kilometre yakınından geçeceği öngörülüyor.
Hayabusa2 de 2014’te Japonya tarafından uzaya gönderildi. Uzay aracı, Ryugu asteroidinden topladığı örnekleri, Aralık 2020’de Dünya’ya getirdi.
Japon Uzay Ajansı (JAXA), Hayabusa2’yi iki asteroide daha gönderme kararı aldı. 2026’da “2001 CC21” isimli asteroide gönderilecek uzay aracı, 2031’de de “1998 KY26″ya gönderilecek.
“NEOWISE” isimli NASA uzay teleskopu da Dünya yakınındaki asteroitlerin tespit ve takibinde kullanılıyor. 2009’da WISE astro-fizik misyonu olarak başlatılan programın yerini alan NEOWISE’ın yerine NEO Surveyor, 2026’da fırlatılacak.
NEO Surveyor’un, 10 yılda en az 140 metre çapındaki cisimlerin yüzde 90’ını bulması bekleniyor.
