Kerry, 20’li yaşlarındayken toplumsal hizmet alanında çalışıyordu. Hem masraflarını karşılayacak hem de bir ölçü tasarruf yapacak kadar para kazanıyordu. Partneri ise yarı vakitli çalışan bir yüksek lisans öğrencisiydi. Kerry, birincil gelir sahibi olarak faturaların birçoklarını ödüyordu. Lakin partneri mezun olup iş teklifi aldığında işler değişti.
Şimdi 30’lu yaşlarında olan Chicago’lu Kerry, partneri “ülkenin öbür ucunda” iş bulduğunda, “İşimi bıraktım ve onunla birlikte taşındım. Mesleğimde ve hayatımda sahiden memnun olmama karşın, kimseyi tanımadığım ve iş bulamadığım bir yere gittim” diyor.
Zamanla Kerry, eşinin mesleğine kendi kendisininkinden daha fazla öncelik verdiğini fark etti. Bu taşınma sürecinin kendi mesleğini ve karını birkaç yıl geriye götürdüğünü hissetti.
Her ne kadar bayanlar eğitimde erkeklerden daha önde olsalar ve ABD’de iş gücünün yarısına yakınını oluştursalar da, pek çok bayan hala Kerry’nin tecrübesini paylaşıyor.
Mali danışmanlık şirketi Deloitte’un 2023 yılı çalışan bayanlar (Women @ Work) raporu için araştırmacılar, 10 ülkede 5 bin bayanla anket yaptı. İştirakçilerin yaklaşık yüzde 40’ı partnerlerinin mesleğinin öncelikli olduğunu söyledi. Bayanlar bunun nedenleri ortasında finansal ve toplumsal faktörleri, bakıcılık ve mesken sorumluluklarının getirdiği yükler üzere nedenler öne sürdü.
Ancak ankete katılan bayanların eşlerinin mesleğine kendilerininkinden daha fazla öncelik vermelerinin en büyük nedeni eşlerinin daha fazla para kazanmasıydı. Çünkü dünya genelinde bilgiler bayanların hala bir erkeğin kazandığının yüzde 77’sini kazandığını gösteriyor.
Getty ImagesNew York’taki Hunter College’da sosyoloji profesörü Pamela Stone, kitap yazarken görüştüğü bayanların birçoklarının “erkeğin tam gaz ilerlediğini ve başarılı olduğunu gördüğünü” söylüyor. Bu yüzden de iş kendi iç kararlarını vermeye geldiğinde, ‘Onun benden çok daha fazla para kazanacağını biliyordum’ üzere şeyler söylüyorlardı” diyor.
Stone, mevzu para olduğunda seçimin daha az duygusal hale geldiğini söylüyor. “Bu, bayanların vizyonsuz olması ya da liberal, ilerici vs. olmamasıyla ilgili değil” diyor ve ekliyor:
“Bu kimin daha güzel talihe sahip olduğuyla ilgili. Şayet bahis oynayan biriyseniz, erkeğin mesleğinin daha güçlü olacağına bahse girersiniz, zira piyasada cinsiyet ayrımcılığı var.”
Deloitte’un global çeşitlilik, eşitlik ve kapsayıcılık sorumlusu Emma Codd ise bu bahse girmenin bir kısır döngü başlattığını zira kendi mesleklerine öncelik vermeyen bayanların gerçek çıkar potansiyellerine ulaşma yahut eşlerinin gelirini karşılama olasılıklarının daha düşük olduğunu söylüyor.
Codd’a nazaran “Daha fazla bayanın birincil gelir sahibi olduğunu görmek kusursuz olurdu. Lakin bu bayanların birden fazla mesleklerine öncelik vermiyorsa, ailede birincil kazanan olma talihleri muhtemelen azalacak”.
KÜLTÜREL BASKI
Ancak bayanın geliri eşinin gelirini aşmaya başlasa bile, bu mesleğinin öncelikli hale geleceğinin garantisi olmaz. Deloitte raporunda belirtilen pek çok hadisede, daha fazla kazanan bayanlar işlerini eşlerininkinden sonra ikinci sıraya koyuyor. Her 10 bayandan biri, meskenlerinde birincil çıkar sahibi olduklarını, fakat bu kümenin yüzde 20’sinin hala eşinin mesleğine öncelik verme konusunda baskı hissettiğini söylüyor.
Codd, “Bu sayı bizim için çarpıcı olan kısımdı. Bunu açıklayan kültürel bir öge olmalı” diyor.
Bu, bayanların eşlerinin mesleklerine yalnızca para yüzünden öncelik vermedikleri manasına gelebilir. Toplumsal baskılar ve beklentiler de devreye giriyor.
Stone ve meslektaşları, farklı nesillerden iştirakçileri içeren bir çalışmada Harvard İşletme Okulu’ndan mezun olan 25 binden fazla şahısla görüştü. Bu bayanların “büyük çoğunluğu” her iki mesleğin de eşit kıymete sahip olduğu eşitlikçi bir evlilik beklerken, ankete katılan tüm erkeklerin yarısından fazlası kendi mesleklerinin öncelikli olmasını bekliyordu.
Erkekler, daha fazla para kazanan kişi olmanın çok ötesinde manalar yüklenen bir terim olan “eve ekmek getiren kişi” olarak görülmek istiyor.
İngiltere’deki Bath Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, erkeklerin ruhsal durumlarının karşı cinsten partnerlerinden daha fazla para kazanıp kazanmamalarına bağlı olduğunu gösteriyor. Pew Araştırma Merkezi’nin 2023 yılında yaptığı bir anket, çiftler emsal ölçülerde kazansa bile, erkeklerin fiyatlı iş ve boş vakit faaliyetlerine daha fazla vakit ayırdığı ve bayanların çocuk bakımı ve mesken işlerinin birçoklarını üstlendiği klâsik cinsiyet rollerine girdiklerini gösterdi.
Bazı araştırmalar, erkekler kendilerini meskenin geçimini sağlayan kişi olarak gördüklerinde, eşlerinin mesleklerine daha az hürmet duyduklarını ve onlara karşı daha az esnek olduklarını gösteriyor. Stone’a nazaran bu da bir döngü ve bir erkek karısının mesleğini değersizleştirdiğinde, karısının erkeğin mesleğini karşılamak ya da aşmak için yükselmesi için çok az alan bırakır.
TOPLUMSAL CİNSİYET NORMLARI
Ancak erkek partnerler bu döngüyü tek başına sürdürmez. Bazen bayanlar da kendi mesleklerini değersizleştirmede rol oynarlar; bu bazen bağda huzuru korumak için kasıtlı yapılır, bazen de terazi farkında olmadan onlar aleyhine eğildiğinden kasıtsızdır.
Kerry’nin bağında, partnerinin içine düştükleri istikrarsız istikrardan mutlu olduğunu ve mesleğinin art planda kaldığını açıkça gördüğünü söylüyor:
“Yaptığım fedakarlıkların olması gerektiği kadar takdir edildiğini hissetmiyordum. Hiçbir vakit tam olarak anladığını sanmıyorum.”
Kerry, klasik olarak kabul gören bir cinsiyet rolüne kaymanın ve kendi hırsını bir kenara itmenin sahiden farkına varmadan gerçekleştiğini söylüyor. Sonunda istediği şeyin bu olmadığını fark etmiş ve çift ayrılmış.
“İnsanlar toplumsal cinsiyet normlarının ağına düşüyor” diyor Codd ve ekliyor:
Bu büsbütün bilinçsizce gerçekleşebilir.”
Uzmanlar, bayanların kendi mesleklerine de öncelik vermediklerini, zira bilhassa konut ve aile sorumlulukları üzere bayanlara daha fazla düşen pek çok işi bir ortada yürüttüklerini söylüyor. Deloitte raporuna nazaran, “Katılımcıların yüzde 88’i tam vakitli çalışmasına karşın, neredeyse yarısı paklık yahut bakmakla yükümlü oldukları şahısların bakımı üzere mesken işlerinde birincil sorumluluğa sahip. Yalnızca yaklaşık yüzde 10’u bu sorumlulukların eşlerine ilişkin olduğunu söylüyor.”
Codd’a nazaran yalnızca yorgunluk nedeniyle bile mesleklerine öncelik vermiyor olabilirler. “Açıkçası, tam vakitli çalışıyorsunuz ve sonra meskene gidip akşamları, hafta sonları ve işe gitmeden evvel bir sürü şey yapıyorsunuz” diyor Codd. Kelamlarını şöyle sürdürüyor:
“Yorgunluk, tükenmişlik – ruh sıhhatiyle ilgili bildiğimiz her şey – seçim yaparken bayanları ‘enerjim yok, mesleğimi ilerletmek için ayıracak vaktim yok’ deme noktasına getirebiliyor.”
Codd, bakıcılık ve öteki konut sorumluluklarına mesleklerinden daha fazla öncelik vermeye şuurlu olarak karar vermemiş olsalar bile, iş gücünün hala öncelikle bayanlara düştüğünü söylüyor.
“Bu sorumluluklar bazen ortadan kalkmıyor ve bazen iş gününüzün içine dahil oluyorlar. İş yerinde ilerlemenin yalnızca işe gelip işinizi yapmaktan ibaret olmadığını herkes bilir. Fakat oburunun mesleği için kendi mesleğinizi ikinci plana atıyorsanız ya da meskende birilerinin tüm bu işleri yapması gerektiğini biliyorsanız, ilerleme fırsatını kıymetlendirir misiniz? Büyük ihtimalle bunu yapmazsınız.”
