22-24 Ağustos tarihlerinde Johannesburg’da gerçekleşen BRICS Zirvesi’nde kaynaklara nazaran birliğin genişlemesi konusunda üyeler ortasında kimi uyuşmazlıklar yaşanıyor. Gelişmekte olan ülkeleri “borç vererek hakimiyeti altına almak yerine borç vererek kalkındırmak” mottosuyla kurulan Yeni Kalkınma Bankası’nın (NDB) CFO’su Leslie Maasdorp çarşamba günü Reuters’a “Bu dorukta yeni bir üye duyurulmayacak” bilgisini verdi. 2015’te BRICS üyeleri Brezilya, Rusya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika tarafından kurulan bankada Mısır, Bangladeş ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin de payı bulunuyor. Müracaat yapan en az 15 ülke olduğu aktarılırken, Suudi Arabistan, Cezayir ve Arjantin’in de müracaat yapan ekonomiler ortasında olduğu biliniyor. Yetkililer 40’tan fazla ülkenin BRICS’e katılmayı değerlendirdiğini de aktarıyor.
Çin ve Rusya genişleme istiyor, başka üyelerin çekinceleri var
Ukrayna Savaşı nedeniyle Batı yaptırımlarına maruz kalan Rusya ve ABD’nin tek taraflı yaptırımlar uyguladığı dünyanın en büyük ikinci iktisadı Çin, BRICS’in genişlemesini isteyen tarafta. ABD’nin Asya’daki değerli müttefiki Hindistan ve yeni başkanıyla Brezilya ise genişleme konusunda çekinceleri olan tarafta. Güney Afrika ise “Genişleme konusunda tavrımız Çin ile benzer” diyor. Fakat Brezilya, birliğe komşusu Arjantin’in de katılmasını istiyor. Hindistan ise BRICS’in genişlemesine kapıyı kapatmıyor fakat kimin katılacağına ve iştirak kurallarının ne olacağına ait birtakım çekincelerini öne sürüyor.
Şi’nin iş forumuna katılmaması Batı medyasında geniş yer buldu
Görüşmelerin birinci gününde Brezilya’nın yeni Devlet Lideri Lula da Silva’nın açıklamaları BRICS ülkeleri ortasında kimi uzlaşmazlıklar olduğuna dikkat çekerken, Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in tepe kapsamında düzenlenen bir iş forumuna katılmamış olması da, Batı medyasında ‘BRICS’te çatlak’ olarak yorumlar yapılmasına neden oldu. Öte yandan kimi medya kuruluşları Şi’nin sıhhatine ait telaşları de lisana getirerek, foruma katılmamasının arkasında ferdî sıhhat problemleri olabileceğini ima etti. Doruğun ikinci gününde ise Şi, mevkidaşlarından global türbülans ve dönüşüm sürecinde genişlemeyi destekleyerek “birlik olmaya” çağırdı. “Dünya çok önemli bir dönüşümde, bölünme ve yine gruplanma sürecinde. Yeni bir türbülans ve dönüşüm sürecine girdi” sözlerini kullanan Şi, BRICS’in kuruluş hedefinin birlik olarak güçlenmek olduğunu hatırlattı.
Pozitif gerçek faiz veren Güney Afrika randı yükselişinin 5. gününde
Çin ile tepe sırasında kıymetli güç muahedeleri yapan Güney Afrika’nın para ünitesi rand dolar karşısında çarşamba günü 5. günlük yükselişini kaydetti. Dolar/ rand kuru çarşamba TSİ 16.54 prestijiyle yüzde 1’in üzerinde düşüşle 18,49 seviyesine kadar geriledi. Ülkede temmuz ayı enflasyonunun yıllık bazda yüzde 4,7’ye gerilemesi de randın yüzde 1’in üzerinde yükselişini destekledi. Güney Afrika’da manşet enflasyon haziranda yüzde 5,4 seviyesindeydi. Güney Afrika Merkez Bankası’nın siyaset faizi ise yüzde 8,25 seviyesinde. Randın cazibesindeki artışın arkasında NDB’nin rand cinsi kredi verecek olması ve Çin’le yapılan güç mutabakatları da tesirli. Afrika’nın en endüstrileşmiş ülkesi olmasına karşın güç bölümünde önemli kapasite problemleri yaşayan Güney Afrika, Çinli güç şirketleriyle 4 bin megawatt güç açığını kapatacak mutabakatlar yaptı. Bu mutabakatlarla ülkede sık sık yaşanan elektrik kesintilerinin de azaltılması hedefleniyor. Çinli güç şirketleri ülkenin elektrik şirketi Eskom’un elektrik iletim ve dağıtım ağının çağdaşlaştırılmasına dayanak olacak. Elektrik Bakanı Ramokgopa’nın verdiği bilgilere nazaran “Çin, Eskom’un kömürle çalışan santrallerinin ömrünün uzatılmasına, teknolojileriyle emisyonların azaltılmasına yardımcı olacak. Çin, Güney Afrika’da trafo ve fotovoltaik güneş paneli üretim tesisleri de kurabilir. Ayrıyeten Çin, Güney Afrika’nın nükleer santralinin çağdaşlaştırılmasına de yardımcı olacak.” Çin, Güney Afrika’nın en büyük ticaret ortağı ve doruğa mesken sahipliği yapan G. Afrika Cumhurbaşkanı Cyril Ramaphosa salı günü de Çin’in 8,9 milyon dolar (167 milyon rand) kıymetinde acil durum güç ekipmanı tedarik edeceğini ve güç kesimine 500 milyon rand hibe yapacağını söylemişti. Brezilya reali de tepenin birinci gününde dolar karşısında yüzde 1’e yakın yükseldi. Lakin Jackson Hole öncesi dolar da atağa geçmiş durumda ve dolar endeksi 17 Temmuz’da gördüğü 99 seviyesinden sıçrayarak 1 ayı aşkın bir müddettir yükselerek 103,981 seviyesine kadar çıktı. 2022’nin 3. çeyreği hariç tutulduğunda bu dolar için 20 yılı aşkın bir mühletin en yüksek seviyesi.
Putin online katıldı: “Geri döndürülemez dolarsızlaşma sürecimiz ivme kazanıyor”
Çin Devlet Lideri Şi, öbür üç ülkenin (G. Afrika, Brazilya, Hindistan) başkanı iştirak gerçekleştirdiği halde tepe kapsamında gerçekleşen bir iş forumuna katılmadı. Ticaret Bakanı Wang Wentao tarafından aktarılan açıklamalarında “İnsanlık çok kritik bir dönemeçte. Tarih yapacağımız tercihlerle şekillenecek” kelamlarıyla ABD’nin ismini anmadan çok kutuplu bir dünya talebini yineledi. Tepeye hakkındaki arama ve tutuklama kararları nedeniyle katılamayan Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ise “Ekonomik bağlarımızda geri döndürülemez dolarsızlaşma/dedolarizasyon amacı sürecimiz ivme kazanıyor” sözlerini kullandı. Putin “Bazı ülkelerin hegamonyasını devam ettirme dileği Ukrayna’da derin bir krize yol açtı” tabirlerini de kullandı.
Beyaz Saray Güvenlik Danışmanı: BRICS, ABD’nin jeopolitik rakibi olmaz
Brezilya Devlet Lideri Luiz Inacio Lula da Silva, doruğun birinci gününde “G7, G20 yahut ABD aykırısı olmak istemiyoruz. Biz yalnızca kendimiz organize olmak istiyoruz” açıklamalarıyla, Batı nezdindeki kaygıları önemsediğini gösterirken, Lula’nın “ortak para birimi” önerisi de tepede çok karşılık bulmadı. Lula, tepenin açılışında yaptığı konuşmada “BRICS üyeleri ortasında ticaret ve yatırım süreçleri için bir para ünitesinin oluşturulması ödeme seçeneklerimizi artırır ve kırılganlıklarımızı azaltır” diye konuşmuştu. Lakin Güney Afrikalı yetkililer “Zirvede ortak para ünitesi konuşmayacağız” bilgisini verdi. Öte yandan ABD’de Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan, gazetecilerin sorusu üzerine “BRICS’in ABD’nin jeopolitik bir rakibine dönüşeceğini düşünmüyorum” karşılığını verdi.
Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır
