Prof. Dr. Aysun Bay Karabulut, Nergis çiçeğinin birçok kişi tarafından bilinmeyen özelliklerini kaleme aldı.
Tıbbi Biyokimya Profesörü Karabulut, ismini Yunan mitolojisindeki ünlü karakterden alan nergisin Doğu’da zenginlik ve âlâ talihin, Fars edebiyatında ise hoş gözlerin sembolü olarak bilindiğini söyledi. İngiliz edebiyatında da sıklıkla nergis isminin geçtiğini belirten Karabulut, “Nergis Galler’in ulusal çiçeğidir. Fakat nergisi en çok Eski Yunan Mitolojisi’ne dayanan Narcissus öyküsüyle biliyor olabilirsiniz” sözlerine yer verdi.
Nergis çiçeğinin baharın en erken müjdecileri olduğunu da hatırlatan Karabulut, şu bilgileri kaydetti:
“Mart ayı ile hatta kimi iklimlerde Şubat ile birlikte kırlarda, kaya tabanlarında, yol uzunluklarında öbek öbek açarlar.
Nergiste sap 20-80 cm kadar yükselebilmektedir. Soğanlı ve hoş kokulu olan bu bitkilerde taç yaprakları beyaz yahut sarının karışımları biçimindedir. Anavatanı Avrupa olan bu bitkilerin en çok tıp zenginliğine İspanya ve Portekiz’de rastlanmaktadır.
Ancak doğal olarak tüm Akdeniz kıyılarında, hatta bunun uzantısı olan Japonya’ya kadar birebir enlem dereceleri ortasında görülmektedir. Dünyada Avrupa, Kuzey Amerika, Kuzey Afrika ülkelerinde tarımı yapılmaktadır. Bu bitkinin soğanları en az bir sene orta ile kullanılmaktadır. Çünkü çiçeğini vermiş olan soğan ekilirse, bir dahaki seneye çiçek vermez.”
NÖROLOJİK HASTALIKLARDA KULLANILIYOR
Nergisin içinde binbir çeşit alkaloid bulunduğunu tabir eden Karabulut, bilimsel sürecin işleyişi hakkında tarihi bilgilere de yer verdi ve şunları söyledi:
“Nergisteki alkaloidlerden en değerlisi, daha doğrusu üzerinde en çok araştırma yapılanı galantamin hususu. Ruslar, galantamini birinci olarak 1950’lerin başında Galanthus woronowii, yani kardelen çiçeğinden izole ediyorlar. Birkaç yıl sonra Japonya’dan Uyeo ve Kobayashi birebir molekülü Lycoris radiata yani kırmızı örümcek zambağından da elde ediyor. Böylelikle nergisgiller ailesinin tüm fertlerinde bulunduğu fark edilen unsur, 1960 ve 70’lerde SSCB’de nörolojik hastalıklar için kullanılıyor ama demir perde yüzünden dünyanın geri kalanının bu işten pek haberi olmuyor. Amerika’da ilaç olarak onaylanması 2001’i buluyor.”
ALZHEİMER’I DURDURUYOR
Dünyada 50 milyon kişiyi etkileyen alzheimer hastalığının nedeninin hala tam olarak bilinmediğinin de altını çizen Karabulut,şu bilgilere yer verdi:
“Ölmüş alzheimer hastalarının beyinlerinde, düğüm ve plaklar olduğu görülüyor ki bunlar hastalığın karakteristik işareti kabul ediliyor.
Amiloid hipotezi, hastalığı beta amiloid isimli proteinlerin vaktinden evvel ve fazla üretilip birikmesinin, yumak üzere dolanıp sertleşmesinin başlattığını varsayıyor. Bunu yavaşlatmaya yahut durdurmaya yönelik ilaç adayları da heyecanla karşılanıyor, örneğin zeytinyağındaki oleokantal. AK enziminin de bu plakların oluşmasını hızlandırdığı, bu yüzden galantaminin, bu enzimin çalışmasını durdurmasının yahut yavaşlatmasının düğüm ve plakların oluşumunu da yavaşlatabileceği öne sürülmekte. Galantamin hastalığı direkt tedavi etmese de ilerlemesini durduruyor, belirtileri hafifletiyor.”
Çiçekten galantamin elde edebilmenin maliyetinin epeyce yüksek olduğunu ve bu nedenle ilaç firmalarının bu maddeyi ticari üretme uğraşında olduğunu belirten Karabulut, “Laboratuvarda sentezlenebiliyor ancak bitki hücrelerinde üretilmesi ziraî iktisat açısından da ulusal yerli ilaç üretimi açısından da hayli önemli” dedi.
DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
Nergisin tüm kısımlarının zehirli bir kimyasal olan likorin içerdiğini de kaydeden Karabulut, şunları söyledi:
“Özellikle soğan kısmı. Bitkinin rastgele bir kısmını yemek mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve ishal üzere belirtilere neden olabilir. Bu belirtiler çoklukla üç saat sürer. Düşük kan basıncı, uyuşukluk ve karaciğerde hasar üzere daha önemli sorunlar, bitkiden çok fazla ölçüde yiyen hayvanlarda rapor edilmiştir. Ayrıyeten çiçeğin olduğu kısımda, ampulla bölgesinde mikroskobik seviyede oksalat vardır. Oksalatlar yutulduğunda dudaklarda, lisanda ve boğazda şiddetli yanma ve tahrişe neden olur”
