ReutersBBC’ye konuşan Çin Hastalık Denetim Merkezi’nin (CDC) eski lideri Profesör George Gao, koronavirüsü bir laboratuvardan sızmış olma mümkünlüğünün göz arkası edilmemesi gerektiğini söyledi. Çin hükümeti ise virüsün Wuhan’daki bir laboratuvardan sızdığı savlarını reddediyor.
George Gao, Covid pandemisiyle gayrette ve koronavirüsün kökeninin izini sürme çalışmalarında kilit rol oynamıştı.
Prof. Gao, Çin hükümeti yetkilileri kadar kesin konuşmuyor. Gao, “Bir şeyden her vakit şüphelenebilirsiniz. Bilim budur. Hiçbir şeyi göz gerisi etmeyin” diyor.
Geçen yıl CDC’den emekli olan, dünyanın önde gelen viroloji ve immünoloji uzmanlarından Gao, artık Çin Ulusal Tabiat Bilimleri Vakfı’nın lider yardımcısı.
Çin’de Wuhan Viroloji Enstitüsü (WIV) Laboratuvarı hakkında resmi soruşturma yürütüldüğünü belirten Gao, hükümetin “laboratuvar sızıntısı teorisini” yaptığı resmi açıklamalardan anlaşılandan daha ciddiye almış olabileceğini söylüyor.
Çin’in en düzgün ulusal laboratuvarlarından WIV, yılladır koronavirüs cinslerini inceliyor.
Gao, hükümetin yürüttüğünü soruşturmanın kendi ünitesi olan CDC’yi kapsamadığını söylüyor.
Soruşturmayı diğer bir hükümet ünitesinin yapıp yapmadığı sorusuna Gao, “Evet. O laboratuvar uzmanlar tarafından iki kere denetim edildi” karşılığını veriyor.
Böylece WIV’e yönelik resmi soruşturma, birinci defa doğrulanmış oldu.
Gao, koronavirüs soruşturmasının sonucuyla ilgili bilgisi olmadığını lakin laboratuvara pak raporu verildiğini duyduğunu belirtiyor.
Covid-19’un kökeni hakkındaki teoriler ne?
Covid-19’a neden olan virüsün bir vakitler yarasalardan geldiği tezi bilim insanları ortasında neredeyse kesin olarak kabul ediliyor.
Ancak virüsün yarasalardan insanlara nasıl geçtiği çok daha tartışmalı bir husus.
Yapılan çalışmalarda iki açıklama öne sürülüyor.
Birincisi, virüsün yarasalardan insanlara, farklı hayvanlar aracılığıyla doğal yollarla yayıldığı. Birçok bilim insanı bunun en mümkün senaryo olduğunu düşünüyor.
Ancak birtakım uzmanlar, virüsün bilimsel araştırmalara katılan insanlara bulaştığı teorisini yok saymak için kâfi ispat olmadığını savunuyor.
Getty ImagesSingapur’da çalışan Profesör Vang Linfa, Ocak 2020’de, koronavirüs salgını tesirini göstermeye başlarken çalıştığı WIV’i ziyaret ediyordu.
BBC’ye konuşan Vang, WIV’deki bir meslektaşının o sırada laboratuvarda sızıntı olasılığından telaş ettiğini anlatıyor.
Vang, Singapur’daki Duke-NUS Tıp Okulu’nda Bulaşıcı Hastalıklar Profesörü ve WIV’de birebir uzmanlığa sahip Profesör Şi Zhengli ile nizamlı olarak işbirliği yapıyor.
Uzun müddettir arkadaş olan Vang ile Şi, yarasa koronavirüsleri konusunda dünyanın en uygun uzmanları ortasında.
Vang, Şi’nin kendisine “bir yahut iki gün uykusuz kaldığını ve laboratuvarında bilmediği, lakin virüs taşıyan, bir şeye bulaşmış ve dışarı çıkmış bir örnek olduğu” ihtimalinden telaş ettiğini anlattığını söylüyor.
Ancak Şi’nin daha sonra denetimleri yapmasıyla örneklerde Covid’e neden olan virüse yol açacak kadar yakın öbür bir virüse dair hiçbir delil bulunmadığı ortaya çıktı.
Vang, Şi yahut takımındaki rastgele birinin laboratuvar sızıntısına dair ispat buldukları gerçeğini saklama ihtimali olmadığını, o devirde devamlı akşam yemeği ve karaoke planları yapıldığını söylüyor.
Gizliliği kaldırılmış ABD istihbarat bilgisine nazaran WIV’de çalışan birkaç araştırmacı 2019’nin sonbahar aylarında “hem Covid-19 hem de yaygın mevsimsel hastalıklarla tutarlı” semptomlarla hastalandı.
Vang, Shi’ye Ocak 2020’de Covid antikorları olup olmadığını görmek için grubundan kan örnekleri almasını önerdiğini söylüyor.
Vang, yapılan tüm testlerin negatif çıktığını belirtiyor.
Getty Images Huanan deniz eserleri pazarı Huanan deniz eserleri pazarı teorisi
Prof. Wang, virüsün Wuhan’daki bir deniz eserleri pazarından insanlara geçtiğine inananlar ortasında.
Yabani hayvanlar da dahil olmak üzere isminden anlaşılacağından çok daha fazlasının satıldığı Huanan deniz eserleri pazarı ile birinci Covid-19 olayları ortasında birçok kere ilişki kuruldu.
Çin’de bu mevzuya ait şeffaflık olmasa da birçok bilim insanı, bu ilişkilerin laboratuvar sızıntısı teorisini yok saymak için kâfi olduğunu söylüyor.
Mart 2020’de viroloji ve gelişmekte olan hastalıklar alanındaki en seçkin bilim insanları tarafından yazılan, Sars-Cov-2’nin Yakın Kökeni isimli bir makalede “Laboratuvar tabanlı rastgele bir senaryonun makul olduğuna inanmıyoruz” sonucuna varılmıştı.
Ancak makalenin müelliflerinden biri, bu sonucun geçerliliği hakkında artık kuşkuları olduğunu söylüyor.
Deniz eserleri pazarının en makul açıklama olmaya devam ettiğine inanan New York’taki Columbia Üniversitesi’nde Epidemiyoloji Profesörü olan Ian Lipkin, virüsün kasıtlı olarak tasarlandığına inanmasa da, laboratuvar yahut araştırma senaryolarının büsbütün göz gerisi edilmemesi gerektiğini düşünüyor.
Kendi teorisini de öne süren Lipkin, Huanan deniz eserleri pazarından yalnızca birkaç yüz metre ötede bulunan, Wuhan Hastalık Denetim Merkezi tarafından yönetilen öbür bir Wuhan laboratuvarına işaret ediyor.
Prof. Ian Lipkin Prof. Ian Lipkin Çin medyasında bu laboratuvarda yabanî yarasalardan binlerce kan ve dışkı örneği toplandığı ve çalışmalar sırasında bazen uygun esirgeyici ekipmanın kullanılmadığı istikametinde haberler yapıldı.
Çin’den üçüncü teori
İngiltere’de Çin Büyükelçiliği tarafından yapılan bir açıklamada, ‘Laboratuvar sızıntısı’ argümanının hiçbir dayanğı olmayan, Çin aykırısı güçler tarafından siyasi hedeflerle öne sürülmüş bir palavra olduğu aktarılıyor.
Çin hükümeti ise üçüncü bir teoriyi öne sürüyor.
Hükümet, virüsün laboratuvardan yahut pazardan gelmediğini, ülkeye donmuş besin ambalajlarıyla getirilmiş olabileceğini söylüyor.
Yetkililer, Profesör Gao’nun yorumlarının da bu görüşün daha bilimsel bir versiyonu olarak görülebileceğini belirtiyor, Gao’nun iki ihtimali de yok saymadığını söylüyor.
Gao, “Virüsün nereden geldiğini nitekim bilmiyoruz. Soru hala açık” diyor.
Çin’in bu sorunun karşılığını aramak için gereğince çalışmadığı fikri ise birçok yerde yankılanıyor.
Basit bir soru üzere görünse de aslında hiç de o denli değil.
Covid-19 nasıl ortaya çıktı?
Kaybedilen her hayat, acı çeken herkes ve acı çekmeye devam edenler için bu sorunun karşılığı çok kıymetli.
