Getty Images Tahran’ın kuzeyindeki berbat şöhretli Konutun Hapishanesi savların merkezinde. İran’da mahpus yatan eski siyasi mahkumlar, BBC’ye çıplak yapılan aramalarda, imajlarının alındığını söyledi.
Ayrıca birtakım mahkumların, adet periyotları sırasında hijyenik pedlerini ya da tamponlarını çıkarmaya, bu halde çömelmeye ya da çömelip zıplamaya zorlandıklarını anlattı.
Kötü şöhretli Meskenin hapishanesi ve Tahran bölgesindeki Karçak hapishanelerinde yaklaşık üç yıl yatan Mozhgan Keşavarz BBC’ye yaptığı açıklamada “Bunu bizi aşağılamak için yapıyorlardı” dedi.
Keşavarz, Ocak 2022’de sona eren mahpus cezası sırasında güvenlik kameralarının önünde üç defa çıplak arama tecrübesi yaşadığını belirtti.
Üçüncüsünde, bir bayan gardiyan çıplak fotoğraflarını çekti. Karşı çıktığında da, bunun ilerideki azap argümanlarına karşı ispat toplamak için gerekli olduğu karşılığını aldı.
Eski siyasi mahkum “Bu videola ve fotoğrafları kim görecek? Rejim daha sonra bizim sesimizi kısmak için mi kullanacak?” diye soruyor.
Keşavarz, mecburî başörtüsüne karşı faal bir formda protesto eden bir bayan hakları savunucusu.
Instagram hesabında, kamusal alanlarda başörtüsüz çektirdiğin bir dizi sanatsl fotoğrafı var.
Keşvarz, “ulusal güvenliğe karşı komplo kurmak, İslam’a saygısızlık etmek, İran İslam Cumhuriyetine karşı propaganda yapmak, yolsuzluk ve müstehcenliği teşvik etmek” suçlamasından 12 yıl 7 ay mahpus cezasına çarptırıldı.
Geçtiğimiz günlerde de idam cezasına aldı. Bu nedenle BBC’ye sürgünde yaşadığı yerden konuştu.
Mozhgan Keshavarz/Instagram Keşavarz’ın Instagram hesabında, kamusal alanlardaki başörtüsüz fotoğrafları görülüyor. Kadın mahkumlar, saklanabilecek uyuşturucuları bulabilmek için uyuşturucu cürümlerinden karar giyenlerin çıplak aramaya tabi tutulmasının sık görülen bir uygulama olduğunu söylüyor. Fakat siyasi mahkumlar genelde bu uygulamayı görmüyordu. Bilhassa de kameralar karşısında.
Haziran başında, İran yargısı mahkumların imajlarının çekildiği savını reddetti ve “İran’a karşı topyekun propaganda” diye tanımladı.
Ancak Haziran ortasında, İran Parlamentosu’nun Yargı Komitesi Lideri, “kadın mahkumharın imajlarını yalnızca bayan gardiyanların izlediğini” söyledi ve böylelikle bayan mahkumların manzaralarının çekildiğini kabul etmiş oldu.
Ayrıca argümanlara bakılırsa, imgeler kameraların hiç olmaması gerektiği yerlerde çekildi.
Tahran’da avukatlık yapan Muhammed Hüseyin Aghassi “Hapishane kurallarına nazaran güvenlik kameralarına yalnızca mahkumların yalnızca koridorlar üzere hareket halinde oldukları yerlerde müsaade veriliyor” diyor.
Çıplak aramaların görüntülenmesi İran’a has değil. Öbür dört ülkede de emsal olaylar yaşandı ve Avustralya’nın New South Wales eyaletinde yaşananlar kamuoyuna yansıdı. Bilgi edinme hakkı yasası uyarında elde edilen evraklara nazaran yetkililer rutin bir halde çıplak aramaları görüntülüyorlardı.
İran’daki durumun rahatsız edeci farkı da, hem BBC’ye konuşanlar hem de öteki birçok mahkumu, bunun mahkumları aşağılamak için sistematik bir uygulama olduğunu söylemesi.
BBC, Kasım 2021’de Edaalat Ali isimli bir bilgisayar korsanı kümesinden kapalı evraklar elde etmişti ve bu evrakların biri yargının bu tıp çıplak aramaları kabul ettiği mektuptu.
Getty Images BBC’nin elde ettiği evraklar, İran’da başsavcılıktan, çıplak aramalar ve imaj alınmasını soruşturmasının talep edildiğini gösteriyor. Mektupta, Karaj kentindeki hapishanede bu uygulamaya maruz kalan Kürt insan hakları savunucusu Mojgan Kavoosi’den bahsediliyordu.
Dava hakkında bilgi sahibi olan İran’daki bir kaynak Kavoosi’nin beş kere çıplak aramadan geçirildiğini söyledi.
Belgelere nazaran, insan hakları kuruluşu Hrana, Kavoosi’nin çıplak aranmasıyla ilgili bir rapor yayımladı. İran Başsavcılığı’ndan bahisle ilgili bir soruşturma başlatması istendi.
Kavoosi daha sonra kefaletle hür kaldı.
Şu anda sürgünde yaşayan Beluc aktif azınlığına mensup hareketçi Elaheh Ejbari “Her iki tutuklanmamda da çıplak aramalar sırasında bedenimle dalga geçtiler” diyor.
Ejbari ayrıyeten elindeki yara izini gösterdi ve sorgucunun üzerinde sigara söndürdüğünü anlattı.
Ejbari birinci olarak Eylül 2020’de Tahran’da “İran İslam Cumhuriyetine karşı propaganda” suçlamasıyla tutuklanmış ve Meskenin hapishanesinde altı hafta geçirmişti. İkinci sefer de Kasım 2022’de tutuklandı ve bilinmeyen bir yerde üç gün tutuldu.
Güvenlik güçlerinden daima tutuklama tehdidi telefonları alınca da İran’dan kaçtı.
Nasibe Shamsaei bir öteki İranlı insan hakları eylemcisi. Üç defa çıplak aramadan geçirildiğini söylüyor.
Zorunlu başörtüsünü 2018’de kamusal alanlarda başörtülerini çıkartarak protesto eden “Devrim Caddesi Kızları” isimli kümenin bir üyesiydi. Onlarcası tutuklandı.
Shamsaei “Kamusal alanda başörtülerini çıkartarak İran İslam Cumhuriyetine karşı propaganda, İran İslam Cumhuriyeti’nin Kurucusu ve Dini Lider’e saygısızlık” suçlamalarıyla 12 yıl mahpus cezasına çarptırıldı.
Üç ay sonra Karçak Hapishanesi’nden salıverildi ve şu anda sürgünde yaşıyor.
Güvenlik kamerası önünde çıplak aramadan geçtiği için şikayet ettiğinde, bir gardiyanın cevabını hatırlıyor. “Bundan sonra her şey mümkün.”
