Kendisi de Gana ve İskoçya kökenli olan küratör Lokko kıtayı çok katmanlı bir perspektifle gelecek çalışmalarının bir çeşit laboratuvarı olarak öneriyor ve tam da bu sebeple bienalin ana standının merkezine Afrika çalışmalarını alıyor. Lokko “toplumların toplumsal ve maddi kabuklarındaki ve yaşadıkları yerdeki boşluklara ve çatlakların araştırma, spekülasyon ve tekrar hayal etme alanları olarak tanımlanabileceği” fikrinden hareket ediyor.
Ana stant ve münasebetiyle bienalin bütünü ile ilgili son yıllarda pek çok alanda gözlemlendiği üzere odağı ve -özellikle mimarlar tarafından lisana getirildiği üzere- mimarlıkla kurduğu bağlantı açısından farklı görüşler kelam konusu. Başka yandan, ülke pavyonlarının içerik, bağlam ve sergileme çeşitliliği kavramsal, global ve mesleksel pek çok bahsin tartışıldığı bir alan açma potansiyeline sahip. Ve tam da bu açıdan değerlendirdiğimizde Türkiye Pavyonu bilhassa bugün hem lokal hem global seviyede üzerine yine düşünmek ve harekete geçmek için kıymetli bir husus başlığını ortaya atıyor.
KÜRESEL İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Ülke pavyonlarının geneline bakıldığında, içinde bulunduğumuz global iklim ve doğal kaynak krizi odağında doğal materyal ve lokal tahlillerin hâlâ masada olduğunu görmek mümkün. Bir taraftan da atık, güç, su üzere sıkıntıların politik olarak tartışmaya açılmaya çalışıldığı pavyonlar, bilhassa İspanya ve Hollanda pavyonları bu bağlamda dikkat cazibeli. İspanya Pavyonu’nda yer alan ve Eduardo Castillo Vinuesa ve Manuel Ocaña tarafından geliştirilen “Foodscapes” projesi, mimariyle bağlantılı olarak lokal, bölgesel ve global seviyede besin üretimi, dağıtım zinciri ve tüketimi üzerinden bir telaffuz sunuyor. Pavyonda yer alan 5 kısa görüntü çalışması ve araştırmalar üzerinden “gezegeni yutmadan dünyayı besleyebilecek muhtemel modelleri tartışmaya açmak üzere besin sisteminin geçmişi ve bugünü mimari ile birlikte tahlil ediliyor.” Jan Jongert (Superuse Studios) küratörlüğündeki Hollanda Pavyonu’nda ise toplumun birbiri içinde ve gezegen ile olan bağlantılarını şekillendiren finansal ve düzenleyici sistemler var ve bu sistemler ağı, mimar Carlijn Kingma’nın “The Waterworks of Money” başlıklı çizimleriyle birlikte sunuluyor. Tema ve çizimlerde su, bu sistemleri tekrar düşünmenin gerekliliğine dair bir metafor. Sunulan gaye ise, “daha adil ve ekolojik olarak dirençli bir gelecek sağlamak için mevcut sistemleri uyarlamak ve tekrar tasarlamayı önermek.”
TÜRKİYE PAVYONU’NDA DÖNÜŞME!
Türkiye Pavyonu’nun odağında ise mevcut olanı dönüştürme üzerine yine düşünme önermesi var. İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV) uyumunda düzenlenen Schüco Türkiye ve VitrA eş sponsorluğunda gerçekleşen Türkiye Pavyonu bu yıl Sevince Bayrak ve Oral Göktaş’ın Hayalet Kıssaları: Mimarlığın Çuval Teorisi isimli projesini ağırlıyor. Terk edilmiş binaları yıkmak ya da mukadderatına bırakmak yerine, onların öykülerini dinlemeyi ve anlamayı öneren proje ilhamını Elizabeth Fisher’ın Evrimin Çuval Teorisi ile bu kuramı edebiyata uyarlayan Ursula K. Le Guin’in Kurgunun Çuval Teorisi metinlerinden alıyor.
Şubat ayında meydana gelen zelzelelerin akabinde daha da kritik hale gelen bu mevzuyu tartışmaya açmak ve yine düşünmeye çağırmak üzere yapılan bir açık davetle Türkiye genelinden çok sayıda âtıl kalmış bina belgelenerek kolektif bir arşiv oluşturulmuş durumda. Bu arşiv ve araştırma üzerinden, küratörlerin lisana getirdikleri üzere, içinde bulunduğumuz ekonomik durum, doğal şartlar, kaynak kıtlığı ve gezegene verdiğimiz ziyana bakarak, mevcut yapma biçimlerimiz üzerine yine düşünmek ve tanışmak değerli. Pavyon, bu yılın “Geleceğin Laboratuvarı” temasıyla da bu perspektif üzerinden bir bağlantı kuruyor.
MİMARLIĞIN ÇUVAL TEORİSİ
Sergide yer alan iki kısımdan biri olan “Bulut” kısmında, Aralık 2022’de yapılan açık davetle toplanan kullanılmayan, ziyaretçilerin pek birçoklarına da tanıdık gelen, gelecek olan gökdelenler, oteller, okullar, hastaneler, restoranlar ve toplumsal tesislerden oluşan seçki sergileniyor. Öteki kısım olan “Tezgâh”ta ise, Mimarlığın Çuval Teorisi için Bir Manifesto’nun on beş hususuna referans veren, çeşitli yayın, metin ve araştırmaların bulunduğu; Kıssa, Teori, Bağımlılık, Hayaletler, Entropi, Son Kullanma Tarihi, Neden Yıkıyoruz?, Olay Yeri İnceleme, Concrescere, Tamir Dükkânı, Venedik Tüzüğü – Dönüştürülmüş, Mevcuttan Öğrenmek, Test Sürüşü, Dönüştürenler ve Havuz başlıklı masalar yer alıyor. Pavyon’da ayrıyeten mimarlık dünyasının yakından takip ettiği yapay zekâ teknolojisi yardımıyla atıl yapıların nasıl dönüştürülebileceğine dair teklifleri içeren bir sergileme de mevcut.
Tüm bunların yanı sıra, küratörler Sevince Bayrak ve Oral Göktaş tarafından hazırlanan ve tasarımı, projenin grafik dizaynından da sorumlu olan Esen Karol’a ilişkin olan kitap hayalet öykülerinden örnekleri ve manifesto unsurlarına dair metin ve görseller üzerinden bir okuma sunuyor.
