Aslında bu bayramın birinci ismi “Egemenlik Bayramı” idi ve tarihte 12 Haziran 1990’da Rusya, Sovyetler Birliği’nden (SSCB) egemenliğini ilan etmişti. Yani SSCB’yi oluşturan 15 federe üniteden biri olan Rusya Federatif Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti, Rusya’daki kanunların SSCB maddelerinden daha üstün olacağını ilan ediyordu ve bu bağımsızlığın bir evvelki adımıydı. Evet, artık inanmak güç gelebilir lakin SSCB’ye karşı bayrak açan Rusya’dan diğeri değildi!
SSCB’den ayrılma eğilimlerinin Baltık cumhuriyetlerinde (Estonya, Letonya ve Litvanya) ve bir ölçüde Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan’daki güçlü olmasına karşılık öteki cumhuriyetler, SSCB’nin -reforme edilerek- devamından yanaydı. Ukrayna da dahil olmak üzere kurucu cumhuriyetlerin pek birçoklarında 1990 yılında yapılan referanduma katılanların birden fazla, birliğin devamından yana oy kullanmıştı.
Yıkıcı darbe
Fakat birliği yıkan darbe içeriden geldi. 1980’lerin sonlarında Rusya’da “Kafkasya’yı beslemeye son” diyenler ortaya çıktı. Bunlara nazaran Ruslar başka cumhuriyetleri besliyor ve bu yüzden fakir kalıyordu. Bu nedenle etrafa yardım kesilmeliydi. Bu kesitin temsilcisi olan Boris Yeltsin, 1990 Mayıs’ında Rusya Federasyon Komünist Partisi’nin başına geçti. SSCB’nin başında Gorbaçov varken bu birliği oluşturan 15 cumhuriyetin en büyüğünün başına, Yeltsin gelmiş oluyordu. Yetsin’in teşebbüsüyle Rusya, 12 Haziran 1990’da egemenliğini ilan etti. Yani birliğe bağlı kalmak isteyen etraf ülkelere ısrarla “Gidin başımızdan” diyorlardı. Rusya’da bu eğilimin güçlenmesi, etraf cumhuriyetlerde “Biz de kendi yazgımıza bakalım” diyenleri güçlendirdi. Yeltsin ayrıyeten, rakibi Gorbaçov’u devreden çıkarmak için, Ukrayna ve Belarus başkanlarıyla gizlice buluştu ve bu üç başkan, SSCB’ye son veren muahedeye imza attılar. Orta Asya cumhuriyetleri buna itiraz etse de durumu kabullenmek zorunda kaldı. SSCB’nin dağılmasından sonra bizde kimileri “Orta Asyalı kardeşlerimiz, esaret zincirlerini kırıp bağımsız oldu” dese de aslında bu ülkelerin durumuna bağımsızlığı kazanmak yerine ortada bırakılmışlık tabiri daha uygun düşüyordu.
Ruslar, birinci yıllarda SSCB’yi yıkarak muvaffakiyet elde ettiklerini ve Batı’nın kendilerine yardım edeceğini düşünüyorlardı. Birkaç yıl içindeyse Batı’nın kendilerine mağlup gözüyle baktığını ve yıkılanın aslında kendi imparatorlukları olduğunu gördüler. SSCB’yi yıkmanın beceri olmadığı sonucuna varınca evvelce “Egemenlik Günü” olarak kutladıkları bayramın ismini “Rusya Günü” diye değiştirdiler. İşte o devirde Rusya’nın “Çevreyi beslemeye son” diyerek dağıttığı birliği, şimdiki Rusya idaresi kısmen de olsa diriltebilmek için elinden geleni yapıyor.
[email protected]
