Türkiye, NATO üyesi olmasına karşın bilhassa 2000’lerin başından itibaren, Rusya’yla yakın bağlantılar kurdu. Ancak Rusya’yla bağlantıları de Ukrayna’yla dengeleme gayretine girdi.
Türkiye, 2014’te Rusya’nın Kırım’ı ele geçirmesi sonrasında da kendince bir istikrar siyaseti izledi: Rusya’nın Kırım’ı ele geçirmesini eleştirip Ukrayna’ya dayanak verdi. Ama Rusya’ya yönelik yaptırımlara katılmadı.
Rusya’yla Ukrayna ortasında direkt savaş başladığında da Türkiye, istikrarlı politikayı sürdürdü. Bu sayede geçen mart ayında İstanbul, müzakerelerin merkezi haline gelmişti.
Lakin, savaşın uzadığı koşullarda, arabuluculuğu teklif dahi etmek zorlaştı. Türkiye’nin acil barışı istemesine karşılık ABD ve İngiltere, savaşın sürmesini açıkça savunuyorlar. Ayrıyeten Ukrayna’nın birtakım muvaffakiyetler elde etmesi ve Batı’nın Ukrayna’nın beklentilerini yükseltmesi sonrasında, ateşkesten bahsedenlere Ukrayna’da, “Bizim savaşı kazanmamızı istemiyorlar” formunda reaksiyon gösteriliyor.
İsrail modeli
Ukrayna idaresi Vilnius’taki NATO Zirvesi’nde, NATO üyeliğini hayal ediyordu. Bunun gerçekçi olmadığı, savaştaki bir ülkenin NATO’ya giremeyeceği söylenince, bu sefer de Ukrayna, “savaştan sonra NATO’ya gireceğinin” belirtildiği bir teminat verilmesini, ayrıyeten üye olmadan da mevcut savaşta Rusya’ya karşı güvenlik garantilerinin verilmesini talep etmeye başladı. Biden, İsrail modelinden kelam ediyor, ki bu modele nazaran ABD, İsrail’e yaptığı yıllık savunma yardımlarını yasal garantiye almış durumda. Ne var ki bu model, savunma yükümlülüğünü içermiyor.
İşte, Erdoğan’ın Ukrayna’nın NATO üyeliğini hak ettiğini söylemesini, bu çerçevede pahalandırmak gerekiyor. Biden bile Ukrayna’nın derhal NATO’ya girmesini desteklemezken Türkiye’nin açıklamasının tabloyu değiştirmesi beklenemez. (Ukrayna’nın gelecekte bir vakit NATO’ya girmesi gerektiğini de aslında bütün NATO üyeleri söyleyip duruyordu. Problem, somut bir takvimin olup olmaması)
İtimat sorgulatabilir
Asıl soru işareti yaratan bahis ise daha evvelden Rusya’yla varılan muahedeye karşın, Rusya’nın “neonazi” ve “terörist” olarak isimlendirdiği Azak Taburu’nun kumandanlarının savaş bitmeden Ukrayna’ya teslim edilmesi. Putin’in sözcüsü Peskov’un evvelki günkü ve dünkü açıklamaları, bu bahiste Rusya’nın Türkiye’ye reaksiyonunu yansıtıyor. Lakin Rusya’nın açıklamaları, Türk-Rus bağlarının çok boyutlu olduğuna işaret ediyor ve bu olayın tek başına alakalara ağır ziyan vermeyeceği izlenimini veriyor. Öte yandan, Gülru Gezer’in dün İndependent Türkçe’de yaptığı iki değerlendirmeye ben de katılıyorum. Bir taraftan Azak Taburu kumandanları konusundaki adım, “İsveç’in üyeliği sürecinde Türkiye’nin üzerindeki baskıyı hafifletmesi için atılmış olabilir.” Öteki taraftansa, bu gelişme, “Rusya ve Putin’in, Türkiye’ye ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yönelik inancını sorgulamasına neden olabilir”.
Dolayısıyla, Zelenski ziyaretindeki gelişmeler, Türkiye ile Rusya ortasında itimat problemine yol açtı. Bu gelişmenin tesirlerini ise Türkiye’nin Vilnius doruğundaki haline ve Rusya’nın önümüzdeki haftalarda göstereceği hale bakarak anlayabileceğiz.
[email protected]
