İşte Wagner kümesi başkanı Prigojin’in başarısız ayaklanması, bu olaydan beri yani tamı tamına 30 yılır Rusya’da meydana gelen birinci siyasi kriz. Evet, 1990’larda 1. ve 2. Çeçen savaşları olmuş ve 2000’lerin birinci yarısına kadar Çeçen kökenli kimi militanların karıştığı terör hareketleri görülmüştü. Lakin Rus’la Rus’un çarpışması, 30 yıldan beri birinci sefer görüldü. Kafkasya dışındaki Rusya, siyasi istikrar içindeydi. Artık bu tablo farklılaştı.
Putin’in cumartesi günü olayları 1917 ihtilallerine (şubat ve ekim devrimleri) benzetmesi, hem onun muhafazakâr istikametini ortaya koyuyordu hem de bu gelişmeden ne kadar ürktüğünü.
Rusya muhalefeti
Rusya’da muhalefet birkaç çeşit. Birincisi, parlamento içi muhalefet (bunlara “düzenin muhalefeti” de diyenler var). Parlamentoda kümesi olan bu partiler hükümeti eleştiriyor ama Putin’in kendisine fazla tenkit getirmediği üzere pek çok noktada onunla işbirliği yapıyor. İkinci küme, Batı eğilimli liberal muhalefet. Bilhassa Batı medyası (ve haberleri Batılı ajanslardan almaya alışmış bizim basın), bunlara pek değer veriyor. Meğer bu şahısların Rusya’da kitle tabanı, Moskova ve St. Petersburg’daki dar bir etrafla sonlu. Zira toplumun büyük kısmı Rusya’nın tekrar muhteşem güç olmasını savunuyor. Bu nedenle Putin’in dış siyaseti geniş takviye buldu.
Fakat bir de radikal milliyetçi bölümler var. İşte Putin’in tökezlemesi halinde ona en büyük tehlike bu bölümden gelir. Yani Putin’in iktidarını sarsacak olanlar “Niye Ukrayna’ya müdahale ediyoruz” diyenler değil, “Niye Ukrayna’da başarısız olduk” diyenler olur. Wagner kümesinin önderi Prigojin, tam ta bu bölümün temsilcisi. Savaşın başından beri Rusya Savunma Bakanı Şoygu’yu beceriksizlik ve yolsuzlukla suçluyordu, cumartesi günüyse direkt Putin’e karşı bayrak açtı (Her ne kadar Putin’i direkt suçlamasa da bu türlü otoriter ülkelerde iktidara bayrak açanlar, baştakini eleştirmeye çekinir lakin etrafındakini hatalar “Cumhurbaşkanımız âlâ, ama etrafındakiler onu yanıltıyor” diye).
Kaybedenler
Prigojin hem halk hem de devlet yetkilileri nezdinde sevilen biriydi. Ama, dayanak beklediği kimi üst seviye yöneticilerden beklediğini bulamayınca durmak ve Rusya’yı terk edip Belarus’a geçmek zorunda kaldı. Yani olayların birinci kaybedeni Prigojin. Ancak öteki kaybeden de Putin. Çünkü çeyrek asra yaklaşan iktidarında birinci kere bu türlü bir olayla karşılaştı. Üstelik Rusya üzere kendisini hâlâ muhteşem güç olarak gören bir ülkedeki siyasi kriz, Belarus önderi Lukaşenko’nun teşebbüsüyle çözüldü. (Lukaşenko pek çok bakımdan Putin’e bağımlı hale gelse de sonuçta diğer bir ükenin başkanı.
Rusya’da, bu olayın gerisinde ABD’nin olduğu söyleniyor. Olabilir. ABD, 2000’de Sırbistan’da Miloşeviç’i devirirken milliyetçilerden yararlanmış lakin iktidara gelen radikal milliyetçiler, Miloşeviç’ten daha teslimiyetçi siyaset izlemişti. Putin, Prigojin krizini atlatsa da iktidarının kayganlaştığı ortaya çıktı.
[email protected]
