Kocaeli ve Van sarsıntısında hayatını yitiren sigortalıların primleri hesaplanıp geride kalan hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanmıştı. Buna rağmen 50 binin üzerinde yurttaşın ömrünü yitirdiği 6 Şubat zelzeleleri için bu türlü özel bir yasal düzenleme yapılmadı. Geride kalan acılı aileler, gelir ve aylıktan mahrum bırakıldı.
PARA YARDIMI TERCİH EDİLDİ
Depremlerin akabinde ölenlerin hak sahiplerine kolaylaştırılmış gelir ve aylıklar bağlanıyordu. Geçmişte sarsıntı nedeniyle bu acıları yaşayanlar, daha az primle gelir ve aylıklar bağlanarak, toplumsal güvenlik sisteminin muhafazası altına alındı.
Geçmişteki takviye ve özel düzenlemeler, Kahramanmaraş ve Hatay merkezli zelzelede uygulanmadığından, ölen yurttaşların hak sahiplerine bağlanan gelir ve aylıklar sonlu kaldı. Halbuki bütün zelzeleler için birebir hassaslığın gösterilmesi ve ölenlerin geride kalan hak sahiplerinin toplumsal güvenlik sistemiyle korunması gerekiyordu. Buna rağmen iktidar, 6 Şubat tarihli sarsıntılarda hayatını yitiren sigortalıların hak sahiplerine (eş, çocuk, anne ve baba) gelir ve aylık bağlanmada özel düzenleme yapmak yerine para yardımı yapılmasını tercih etti. 1999’daki Kocaeli zelzelesinde özel düzenleme yapılmış ve 360 gün prime sahip olan (borçlanmalar dahil) sigortalıların hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanarak, acılı ailelere bir nebze de olsa takviye verilmişti. Van zelzelesinde ise sadece 30 gün primi olan ölen sigortalıların hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanmıştı. 11 ili etkileyen son sarsıntıların yıkımları daha büyük oldu. Buna rağmen 1999 ve 2011 yılındaki düzenlemeler 6 Şubat merkezli sarsıntılar için uygulanmadı. Yasal düzenleme de yapılmadı. Acıların giderilmesinde daha az primle gelir ve aylık bağlanmaması, geride kalanları toplumsal garantiden mahrum bıraktı.
MEVCUT UYGULAMA NASIL?
Kocaeli ve Van sarsıntısında özel düzenlemelere nazaran aylık bağlanırken 6 Şubat tarihli büyük zelzelede emsal düzenleme yapılmadı.
Bu nedenle de mevcut yasaya nazaran SSK’li olanlar için 900 fiili prim günü (borçlanma ile 1800 gün), Bağ-Kur ve Emekli Sandığı kapsamında olanlar için en az 1800 gün prim kuralı aranıyor. Bu kaideleri taşıyan ve zelzelede ömrünü yitirenlerin hak sahiplerine gelir ve aylık bağlanıyor. Prim kaidesinin düşürülmemesi ve kaidelerin kolaylaştırılmaması geride kalan binlerce yurttaşın gelir ve aylıktan mahrum kalmasına neden oldu. Yalnızca 100 bin TL para yardımı ile yetinildi.
360 GÜN KÂFİ SAYILDI
Kocaeli zelzelenin akabinde yapılan düzenleme şöyleydi: 17/8/1999 tarihinde ve daha sonraki tarihlerde meydana gelen sarsıntılar sonucunda malul kalan sigortalı yahut iştirakçiler ile ölen sigortalı yahut iştirakçilerin hak sahiplerine en az 360 gün prim yahut 12 aylık prim yahut kesenek ödenmiş ve her ne isim altında olursa olsun toplumsal güvenlik kurumlarından aylık yahut gelir almamak koşuluyla; 506, 2925, 5434, 1479 ve 2926 sayılı kanunlarda öngörülen prim yahut kesenek ödeme müddeti aranmaksızın ilgili kurumca kendi mevzuatlarına nazaran aylık bağlanır. Bu biçimde bağlanan aylıklarla ilgili kelam konusu kanunlarda öngörülen prim yahut keseneklerin eksik olan kısmı Hazine’ce kurumlara ödenir.
VAN’DA MÜHLET 30 GÜNDÜ
Van zelzelesinden sonra yapılan düzenleme de şöyleydi: 19/5/2011, 23/10/2011 ve 9/11/2011 tarihlerinde meydana gelen zelzeleler sonucunda malul kalan sigortalılar ile ölen sigortalılar için, malullük ya da vefata neden olan sarsıntı tarihinden evvelki periyoda ait olarak en az 30 gün malullük, yaşlılık ve vefat sigortaları primi yahut bir aylık kesenek ile karşılık ödenmiş ve bu müddete ait sigortalı tescil sürecinin kanunda belirtilen sigortalı bildirim müddetlerinden kaynaklanan haller gizli kalmak kaydıyla zelzele tarihlerinden evvel yapılmış olması kaidesiyle, kanunda öngörülen prim ödeme müddeti, hizmet, prim ve prime ait borcu olmama ve sigortalılık mühletlerine ait başka kaideler aranmaksızın bu kanun kararlarına nazaran kurumca kendilerine yahut hak sahiplerine aylık bağlanır. Bu formda bağlanan aylıklarla ilgili kanunda öngörülen prim yahut kesenekle karşılıkların eksik olan kısmı Maliye Bakanlığı’nca kuruma ödenir. Birinci fıkra kapsamına girenlerden sarsıntılar sonucunda yaralanan yahut engelli hale gelenlere verilecek protez, araç ve gereç bedelleri için iştirak hissesi alınmaz.
