Yeni bir çalışma yeryüzünün bilimsel olarak tespit edilmiş 8 güvenlik hududunun 7’sini aşarak “tehlikeli bölgeye” adım attığını gösteriyor. Sadece ekosistemdeki aksaklıklara odaklanan evvelki çalışmalardan farklı olarak bu yeni çalışma merkeze insanı ve bilhassa “adalet”i koymuş durumda. Adalet de ülkelere, etnisiteye ve toplumsal cinsiyet farklılığına yönelik haksızlıkları önlemeyi amaçlayan bir bağlamda ele alınıyor.
Uluslararası bilim insanlarından oluşan Yeryüzü Komitesi tarafından yürütülen çalışma 31 Mayıs tarihli Nature mecmuasında yayımlandı. Raporda iklim, hava kirliliği, çok gübre kullanımına bağlı olarak suları kirleten fosfor ve nitrojen yoğunluğu, yeraltı su kaynakları, pak su, doğal etraf ve insanların yok etmekte olduğu etraf üzere hususlara öncelik verildi. Sadece hava kirliliğinin global bağlamda şimdi tehlike hududunda olmadığına dikkat çekildi. Hava kirliliği bölgesel ve mahallî ölçekte tehlikeli olabiliyor.
Çalışmada, Doğu Avrupa, Güney Asya, Ortadoğu, Güneydoğu Asya, Afrika’nın bir kısmı ve Brezilya, Meksika, Çin ve ABD’nin Batı kıyılarında yer alan “sıcak noktalara” dikkat çekiliyor. Bu problemlerin büyük bir kısmı iklim değişikliğinden kaynaklanıyor. Bilim insanları örnek olarak yeryüzünün üçte ikisinin pak su güvenliği ile ilgili kriterleri karşılayamadığını belirtiyor. Washington Üniversitesi’nden halk sıhhati uzmanı ve çalışmanın muharrirlerinden Kristie Ebi, “Yeryüzü sistemleri sonlarının pek birçoklarında tehlikeli bölgedeyiz” diyor.
“TERS İSTİKAMETE GİDİYORUZ”
Çalışmanın başyazarı Potsdam İklim Tesirleri Araştırma Enstitüsü’nden Johan Rockstorm, “Bizler ne yazık ki tüm bu alanlarda aykırı tarafa gerçek ilerliyoruz” diyor. Çalışmada yer almayan Yale Etraf Okulu Dekanı Indy Burke ise “Bu çalışma, insanları harekete geçmeye zorlayan kışkırtıcı bir nitelik taşıyor. Metodolojik açıdan çok sağlam bir çalışma. Hudutları aşmak üzere olduğumuz alanları çok yanlışsız bir formda tespit ediyor. O denli ki bu türlü devam edersek geri dönüşü olmayan bir yola da girebiliriz” diyor. 40 bilim insanından oluşan çalışma takımı, her bir çevresel kategori için ölçülebilir hudutlar yarattı. Hudutlardan biri gezegenin güvenliği, başkası ise insanların güvenliği için oluşturuldu. İkincisine adalet hududu ismi verildi.
GÜVENLİK İÇİN TEL ÖRGÜ
Rockstorm, “Bu hudutlar bir manada ‘güvenlik çiti’ görevi görüyor: Bu tel ögünün dışı ölümcül olmasa bile riskli” diyor. Rockstorm ve öteki bilim insanları, Dünya’nın iç içe geçmiş ekosistemleri için geçmişte de bu tıp bütüncül ölçümler yapmayı denemişlerdi. Bu son çalışmanın farkı, bilim insanlarının lokal ve bölgesel seviyeleri de göz önünde bulundurmaları ve adalet elementini de denkleme ek etmeleri. Adalet kısmı, genç ve yaşlı kuşaklar, farklı ülkeler ve hatta farklı tipler için tarafsız ve eşitlikçi bir 5 Paris İklim Antlaşması’nda kabul edilen sanayi öncesi periyoda nazaran sıcaklıkta 1.5 derece santigrat artış baz alındı. Dünya şu ana kadar 1.1 santigrat derece ısındı. Hasebiyle tel örgü şimdi aşılmış değil. Fakat Gupta ve Rockstorm, global ısınmanın insanlara ziyan verdiğini kabul etmek gerektiğini söylüyor. Gupta, “Raporumuzda 1C’lik artışın bile insanlara ziyan verdiğine vurgu yapıyoruz. On milyonlarca insan çok sıcaktan olumsuz etkileniyor” biçiminde görüş bildiriyor.
Stanford Etraf Çalışmaları’ndan Chris Field, “Sürdürülebilirlik ve adalet birbirinden ayrılmaz. Ben bu sonların daha da sağlam çizilmesini öneriyorum. İnançsız bölgelerin kabul görmesi için yeryüzünde çok geniş bölgeleri kapsaması gerekmiyor. Bilhassa bu inançsız bölgeler fakir ve ziyan gören bölgelerin civarındaysa…” diyor. Ne var ki kimi bilim insanları adalet kavramının sanıldığı kadar önemseneceği konusunda karamsar. Örneğin George Washington Üniversitesi’nden etraf sıhhati uzmanı Dr. Lynn Goldman, “Bu çalışma bence çok yürekli. Lakin ben yöneticilerin bu üzere çalışmalardan etkilenerek harekete geçeceklerini pek sanmıyorum” diyor.
CHECK-UP YAPILSA!
Yeryüzü Komitesi Lider Yardımcısı Joyeeta Gupta, raporun ortaya koyduğu tabloyu şöyle açıklıyor: “İnsanların yaptırdığı tıbbi check-up’lar üzere Dünyamıza da yıllık check-up yaptırsaydık, hekimimiz yeryüzünün ağır derecede hasta olduğu sonucunu çıkartırdı. Hastalık çeşitli bölgelerde yahut sistemlerde kendini hissettiriyor. Ve bu hastalık dünyada yaşayan insanları da etkiliyor.” Ne var ki bu kesin bir teşhis değil. Bilim beşerlerine nazaran gezegenimiz değişim gösterirse güzelleşebilir. Bu değişim kömür, petrol ve doğalgaz tüketiminde, kara ve su kullanımında kendini göstermeli.
https://apnews.com/article/earth-environment-climate-change-nature-sick-2dded06915af4645253f5c29abff4794
