Afrika kıtası ve Pasifik okyanusunun altında, Dünya’nın mantosunun en alt kısmında yer alan ve Dünya’nın çekirdeğini çevreleyen, Dünya hacminin yaklaşık yüzde üç ila dokuzunu kaplayan iki devasa kütle bulunuyor.
‘ŞEKİLSİZ KÜTLELER’
Dünya’nın çekirdeğini direkt görmenin bir yolu bulunmuyor. Hafif eğlenceli bir biçimde “cehenneme giriş” olarak isimlendirilen, şimdiye kadar kazılmış en derin çukur 12.263 metreye ulaştı ve hala yer kabuğunu kırıp alttaki katmanlara ulaşmak için çok daha fazla ilerlemesi gerekiyor. Tekrar de, sismik tomografi olarak bilinen bir teknikte sarsıntılardan yararlanarak yüzeyin altını epeyce tesirli bir halde inceleyebiliyoruz.
Chip’te yer alan haberde zelzeleler meydana geldiğinde, her tarafa güç dalgaları yayılır. Bilim insanları, yüzeydeki çeşitli pozisyonlardan gelen sarsıntıları ölçerek, Dünya’nın iç kısmının bir haritasını oluşturabilirler. Dünya’daki kayalar ve sıvılar farklı yoğunluklara sahip olduğu için, dalgalar bu kütlelerin içinden farklı süratlerde hareket eder ve jeologların dalgaların ne cins bir gereçten geçtiğini anlamalarına imkan tanır.
Bu teknik şimdi yeni kullanılmaya başlandığında, büyük düşük kayma suratı bölgeleri (LLSVP’ler) olarak isimlendirilen iki büyük ve garip yapı bulundu. Çoklukla “şekilsiz kütleler” olarak isimlendirilen bu alanlarda dalgalar, etraftaki alt mantodan daha yavaş hareket ediyor. Afrika’nın altında, “Tuzo” olarak bilinen bölgenin yaklaşık 800 kilometre yüksekliğinde yahut yaklaşık 90 Everest Dağı boyutunda olduğu düşünülüyor.
Bu kütlelerin ne olduğuna dair birkaç sağlam fikrimiz olsa da, hala tam olarak emin değiliz. Objelerin, kendilerini çevreleyen mantodan daha ağır oldukları göz önüne alındığında, farklı bir gereçten yapıldığı varsayılıyor, lakin sırf sismik tomografi datalarına dayanarak tam olarak ne olduğunu yahut tam yoğunluğunu söylemek mümkün değil.
Dikkat çeken bir hipotez, LLSVP’lerin milyarlarca yıl boyunca batmış ve birikmiş okyanus kabuğu yığınları olduğu. Biraz daha eğlenceli olan öteki bir teori ise, bu modüllerin eski bir gezegenin modülleri olduğunu öneriyor.
Theia olabilir mi?
Theia, yaklaşık 4,5 milyar yıl evvel Dünya’ya çarpan ve Ay’ı oluşturmaya yetecek kadar kayanın uzaya fırlamasına sebep olan, Mars büyüklüğünde varsayımsal bir gezegendi. Bu kütlelerin aslında Theia’nın kendisinin modülleri, yani çarpışma sırasında Dünya’nınkiyle birleşen proto-gezegenin daha ağır mantosu olduğu öne sürülüyor. 2021’de bir grup, senaryonun simülasyonlarını modelledi ve Theia’nın mantosunun sadece yüzde 1,5 ile 3,5 ortasında daha yüksek yoğunluğa sahip olması durumunda varlığını koruyabileceğini keşfetti.
Kütlelerin ne olduğunu kesin olarak bilmesek ve en azından uzak geleceğe kadar onları direkt görmeyecek olsak da, toprağın altını araştırma tekniklerimiz daima gelişiyor.
