Herkes sayılar görmek ister, bilhassa kestirim durumlarında. Rastgele bir finansal araçta konumu olanlarsa arzuladıkları sayı ve tahlilleri duymak isterler ki kendilerini güzel ve rahat hissetsinler, bir nevi ego tatmini için diyelim. Aykırı bir yorum duyduklarındaysa reaksiyon gösterebilirler, düşlerine girer, uykuları kaçar, zira konumlarına aşıktırlar.
Hiçbir vakit birilerini memnun etmek üzere tahlil yapmadım, başka tahlillere de illa benimki doğrudur diye racon kesip sesimi yükseltmedim zira bütün görüşlere açık ve saygılıyım, ne görüyorsam onu aktardım ve motamot devam.Mayıs ayındaki iki seçim sonrası piyasalar hala istikrar arayışında. Daha evvel de yazdığım seçim öncesi kurların ve faizlerin uygulanan ekonomik siyasetler sebebiyle sıkıştırılmış formu artık yerini denenecek yeni siyasetler sonucu farklı düzeylere taşıyor. 19.60TL düzeyinde seçime giren USD kuru Haziran ayını 26TL ile kapattı, yani yaklaşık 1.5 ayda Türk Lirası %32,7 kadar bedel kaybetti. Bunun içerisinde EURUSD paritesindeki USD bedel kaybı %0,6 kadar dahil yani USDTRY’de doların rastgele bir kar tesiri olmadığını varsayabiliriz, geneli TL’nin paha kaybı.
Bu kayıp oranı rastgele bir iktisat için çok yüksektir. Gelen sorular genelde; kur daha yükselecek mi yahut nerede duracak? Bu soruya yanıtı aslen piyasa kendisi veriyor. Şayet birtakım tedbirler alıp harekete geçerseniz, sonucunda piyasanın verdiği yansıyı de ölçmüş olursunuz, yararlarını yahut ziyanlarını değerlendirirsiniz.
Politika faizi %15’e çıkarıldı fakat döviz kurlarında düşüş tesiri yaratmadı, bu da kâfi oranda faizlerin artmadığını gösteriyor, yani dolar bozup TL’ye geçme fikri için piyasa kâfi bulmadı imajı hâkim. Özgür piyasa şartları yaşanacaksa yeni yapılabilecek faiz arttırımları döviz kurlarını bir nebze düşürme eğilimine sokabilir. Kurları denetim altında tutmaya çalışmanın maliyeti maalesef özgür bırakılmasından daha yüksek olabiliyor, gitmesi gereken yere daha doğal halde gitmesi en sağlıklı siyaset olabilir, piyasalar her vakit olması gereken istikrarda oluşur.
Yaz aylarında turizmden gelebilecek dövizler biraz rahatlama sağlayabilir lakin bu yalnızca 2-3 ay için kâfi olabilir, okullar açıldıktan ve turizmin dönemsel tesirinden arındıktan sonraki siyasetler kıymet kazanacaktır. Sıcak paranın gelip süreksiz tesiri oluyor. Dış açığı kapatmak için uzun vadeli fiziki yatırımlar gerekir, istihdamı arttıracak inançlı yatırımlar sağlanmalı, lakin politik, türel ve ekonomik açıdan yabancılara itimat sağlanmadan bu çok sıkıntı ve çok vakit alabilir. Kimi eserlerde üretim olmadığından yahut yetersiz kaldığından ithalatın kural olduğu Ülkemizdeki ithalata dayalı iktisatta her ay maalesef daha da borçlanıyoruz, döviz muhtaçlığı daima artıyor ki kurların gevşememesinin ana sebebi bu dengesizliktir, daima ek döviz gereksinimi.
Şu bir gerçek ki yaz aylarında güç tüketimi daha azdır bu sebeple güç ithalatına döviz muhtaçlığımız azalıyor. Üretim mutlaka yetmediği için kış aylarında alımlarımızın artacağı malum. Neyse ki iki kış evvelki üzere memleketler arası borsalarda fiyatlar 2-4 katına çıkmış değil, tam zıddı aşağıdalar; kışa gerçek biraz kıpırdama olabilir, kurlar da çok artmazsa kış aylarını nispeten daha sakin geçirebiliriz. Yeniden de memleketler arası politik ve savaş durumlarını güç fiyatları açısından takip etmekte yarar olacaktır.
Reel enflasyon ile resmi açıklanan ortasında bir fark olduğu büyük bir kesim tarafından kabul edilmektedir, bu da ilgiler açısından zahmetler yaratıyor, yani toplumsal sosyolojik olaylar yaratmaktadır. Kiracı ile konut sahibi ortasındaki kira artışlarından tutun banka ile kredi sahipleri ortasındaki tartışmalar, iş veren ile çalışan ortasındaki maaş artışlarına kadar birçok farklı kahırlar oluşmaktadır. Bunun dermanı resmi ile gerçek ortasındaki farkın minimal olması gereğidir, kimseyi etkilemeyecek düzeyde olmasıdır.Genel finansal mantıkta faizler artınca bir ölçü varlığın faize yanlışsız kayıp dövizde ve borsalarda bir gevşeme yaşanması beklenir, lakin yüksek enflasyonist ekonomilerde bu birebir halde gerçekleşmeyebilir. Her sayısı gerçek hesaplamak daha gerçek tahlillere yönlendirebilir. Borsaya daima dolar bazında bakarım, tam olmasa da nispeten TL’nin birçok bedel kaybını kayda almış bir bakış açısı olduğuna inanırım.
Geçmiş yıllara nazaran dolar bazında birçok pay ucuz görünebilir fakat; yükselmesi için yahut düşmesi için, aktüel ve gelecekteki sebepleri iki kolon halinde sıralarsanız sonuç ne çıkar, yatırım yapılmalı mı beklemeli mi herkes kendine nazaran tablo hazırlayabilir, hangi liste daha ağır basıyor?
Emlak piyasasında bir yavaşlama mevcut. Kurların ve faizlerin yükselmesiyle birlikte yatırım emelli alımlarda bir frenleme kelam konusu, muhtemelen ortamın biraz sakinleşmesi bekleniyor. Döviz bazında fiyatı düşen emlaklarda TL olarak fiyat artışları görülüyor lakin şimdi cazip noktaya ulaşmış görünmüyor. Yabancılar için tahminen daha ucuz bir pozisyonda olabiliriz lakin yerli halkı cezbedecek kredi faiz oranlarından uzaklaşıldığı malum, faizler arttıkça kredi alma iştahı düşer bu da emlak süreçlerini tesirler. Hükümetin inşaat bölümünü canlandırmak için cezbedici krediler sunması için bekleme pozisyonuna geçilmiş görünüyor.
Genele baktığınız vakit temelden çözülmesi gereken o kadar çok mevzu var ki… Şirket kira stopajının %18’lik kısmı niye KDV’den sayılmıyor? Bağkur ile SGK emeklilerinin koşulları niye eşitlenmiyor hatta elini taşın altına koyup iktisada katkılarda bulunan patron niye daha az emekli maaşı alıyor? Bağkur’lularan emeklilik için niye daha fazla çalışma müddeti isteniyor? Enflasyon muhasebesi niye yapılmıyor? Bir şirket %50 kâr yapıyorsa ve bunun hepsi enflasyona gidiyorsa, bir de üzerine gelir vergisi ödemesi olağan mi? Daha bu liste çok uzar…
Son birkaç satır yurtdışı piyasalar için;
Dolar faizi artınca genelde emtia fiyatları gevşer; bu teori son haftalarda birçok emtia için gerçekleşiyor, önemli bir arz-talep dengesizliği yaşananları hesaba katmamak gerekir. Altın üzere pahalı metaller ve petrol bu teoriye en yatkın eserler olarak grafiksel manada da kendilerini kanıtlıyorlar. Natürel oransal farklılıklar olabilir lakin genel trend ve korelasyon olarak birebir yöndeler. Özel istisnai durumlar kaideyi bozmaz, örnek olarak petroldeki birtakım meseleler, 2020 Nisan ayında ABD petrolünde yaşanan eksi fiyatlı durum ve 2022 başındaki Ukrayna-Rusya krizinin tesirleri, bu ikisi sistemsiz durumlardır, genel teoriyi bozmuyor.
Yeni ekonomik siyasetlerin sonuçlarını orta ve uzun vadede görebileceğiz, şimdi yeni başladığı ve yetersiz olduğu genel olarak kabul görüyor. 2024 lokal seçimler öncesi halka cazip fırsatlar yaratılması beklenen.
Bazı devirlerde varlıklarımızla risk alıp yatırımlar yapılabilir, birtakım devirlerde ise varlıkları korumak değerlidir. Lakin hem yatırım yapmak hem risklerden arınmak da mümkündür. Yalnızca kurlar değil, üretilen malların, kullanılan ham hususların döviz kurlarından bağımsız olarak fiyatları daima denetim altında tutulabilir. İşlerinizde oluşabilecek tahsilat riskleri ve genel varlık ve çalışanların riskleri de denetim altına alınabilir.
Zor bir periyot geçiriyoruz, bu tedbirlerin hepsi düşünülmeli…
Fabrizio Casaretto
[email protected]
Yazılarım yatırım tavsiyesi içermez.
