Finansman krizi nedeniyle ciroların düştüğü, istihdam çıkışlarının arttığı ve firma bölümlerinin hızlandığı piyasada ödeme zinciri de risk altında.
Finansman darboğazının hâlâ açılmaması, yanı sıra ekonomiyi soğutma atağının ciroları giderek zayıflatması piyasada ödeme zincirini kopma riskiyle karşı kaşıya bıraktı. Bilhassa ticari kredi kartlarında limitlerin ve taksitlerin sonlandırılması firmaları daha fazla çek kullanmaya iterken, temmuz ayında karşılıksız çek sayısındaki patlama dikkat çekti. Piyasada tahsilatların gecikmeye başlaması, firmalarda “Alacaklarımı tahsil edebilecek miyim” kaygılarını körüklerken, ödeme zincirindeki kırılganlığın artışı, iş dünyası STK’larının iktisat idaresi ile gerçekleştirdikleri istişare toplantılarında da sık sık gündeme geliyor. Çünkü finansmanda yaşanan kahırlar firmaların yükümlülüklerini yerine getirmesini zorlaştırıyor. Bu noktada finansman musluğunun açılmasının piyasanın sağlıklı işleyişi için elzem olduğuna işaret eden gerçek bölüm temsilcileri, ticari kredi kartlarında limit ve taksitlerin esnetilmesini talep ediyor.
Ekonomim’den Merve Yiğitcan’ın haberine nazaran, çekler bir ödeme enstrümanı olarak son yıllarda piyasanın akışını etkileyecek düzeyde öne çıkmıyordu. Lakin son devirde ticari kredilerde akışın yavaşlamasıyla birlikte çek enstrümanı piyasada tekrar öne çıkmaya başladı. Bilhassa bir evvelki periyotta Merkez Bankası’nın aldığı kararla ticari kredi kartlarına makro ihtiyati önlem getirilerek taksitlendirme kaldırılmış, limitler düşürülmüştü. Merkez Bankası daha sonra bu karadan geri adım atsa da birçok banka taksit sonunu gevşetmeyip limitleri tekrar yükseltmedi. Bu da firmaların çek kullanımını son aylarda artıran en değerli etkenlerden biri oldu. Temmuz ayında karşılıksız çeklere yönelik açıklanan datalar ise piyasadaki ödeme zahmetini net bir formda ortaya koydu. Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi datalarına nazaran, karşılıksız süreci yapılan çek adedi, haziranda 9 bin 946 iken, temmuzda yüzde 85 artarak 18 bin 426’ya yükseldi, böylelikle Haziran 2021’den bu yana en yüksek düzeyini gördü. Gerçek bölüm temsilcilerinden edinilen bilgiye nazaran, tahsilatlarda gecikmeler artarken, ödemesini alamayan firmalar yükümlülüklerini gerçekleştirmekte zorlanmaya başladı. Ödeme zincirinde kırılganlığın bu kadar artması karşısında önde gelen iş dünyası STK’ları ve meslek örgütleri, yeni ekonomi yönetimiyle gerçekleştirilen istişare toplantılarında bu mevzuyu sık sık lisana getirirken, ‘zincir kopmadan tedbir alınmasını’ talep ediyor.
AVDAGİÇ: KIRILMA OLMADAN ÖNLEM ALINMALI
Ticari kredi kartlarıyla taksitli yapılan işletme harcamalarının bugüne kadar sağlıklı bir biçimde işlediğini hatırlatan Avdagiç, “Ancak ticari kredi kartlarının taksit imkanı bize nazaran çok gereksiz bir formda daraltılmıştı. Sonra bu kaldırıldı, kamu bankalarınca taksit ve limitler kısmen açılsa da özel bankaların büyük kısmı bu limitleri ve taksitleri daralttığı yerde bıraktı” dedi. Küçük ve orta büyüklükte firmaların ticari kredi kartlarıyla süreçlerini yaptığını, bu sistemin ödemeyi alanı da rahatlattığını, iki tarafın da çek ve senetle uğraşmak zorunda kalmadığını aktaran Avdagiç, “Bunun tekrar eskiye dönmesi için çok ağır uğraşıyoruz. Tüketicilerin kredi kartlarına yönelik birtakım tasarrufta bulunulması gerekebilir fakat iş dünyası ile ilgili olan kısmında daha hassas davranılması gerektiğini tabir etmek istiyorum” diye konuştu.
KAYA: PATRONUN YÜKÜMLÜLÜKLERİ RİSK ALTINDA
Finansman yoksunluğunu en sert hisseden bölümlerden hazır giyside firmalar yükümlülüklerini yerine getirmekte büyük zorluklar yaşamaya başladı. Türkiye Giysi Sanayicileri Derneği (TGSD) Lideri Ramazan Kaya, enflasyon ve beraberinde getirdiği maliyet sıkıntıları ile geçmiş periyotta alınan kredi borçları nedeniyle kesimin finansman muhtaçlığının epey arttığını hatırlatırken, “Durum bu türlü olunca bilhassa haziran ve temmuzda hem çek hem de kredilerde negatif geri dönüşlerde patlama had safhaya çıktı” dedi. Ağustos ayının, enflasyonun en fazla arttığı ve kurun sabit kaldığı bir devir olduğunu kaydeden Kaya, “Finansmana erişemediği vakit dalımız personellik fiyatlarını ödeyememe durumuna geçecek, firmalar evvel emekçi ile karşı karşıya kalacak. Çalışma barışı ziyan görecek. Bunun devamında patron kamu ve kredi borçlarını ödeyemeyecek. Bütün bunları göreceğiz. Bununla ilgili sinyaller gelmeye başladı. Birinci sinyaller istihdam çıkışlarında ve işyeri kapamalarındaki artıştı, artık de çek geri dönüşleri başladı” diye konuştu. Dalda talepsizliğin körüklediği bir kârsızlık durumunun kelam konusu olduğuna dikkat çeken Kaya, bunun yansımalarının yıl sonunda daha şiddetli hissedileceği ikazında bulundu.
GÜRCAN: BİR FİRMA YOK OLDUĞUNDA EN AZ 8 FİRMAYA YANSIMASI OLUYOR
İstanbul Sanayi Odası (İSO) Meclis Üyesi ve Mobilya Sanayi İşadamları Derneği (MOBSAD) Lideri Nuri Gürcan da dalda ödemeler tarafında yaşanan kahırları anlattı. Mobilyada olağan olan vadeli çalışma imkanının azaldığını, şimdilerde firmaların büsbütün kendi özsermayeleriyle iş yapmaya başladıklarını söyledi. Bu durumun bir sonucu olarak ciroların azaldığına işaret eden Gürcan, “Şu anda şirket kredi kartlarında vadeler durdu, orada da daha fazla tek çekim kullanılıyor. Kamu bankalarında görece taksit sayısı güzel, onlarla taksitli MDF, sunta vs. alabiliyoruz. Özel banka kartlarında ise taksit sayısı kimilerinde hiç yok, kimilerinde da en fazla 4. Bu durum üretim için gerekli hammadde alımını düşürünce kapasitelerimiz düştü. Firmaların sermayeleri kısıtlı olduğu için ufak bir darbe ile firmalar kapanabilir, yok olabilir. Bir firma yok olursa etrafındaki en az 8-10 firmaya yansıması olur. Bundan ötürü finansman imkanlarının açılması lazım” sözlerini kullandı.
AKYÜZ: ÇEKTE LİMİT OLMAYINCA ALICI DENGEYİ KAÇIRIYOR
Geçmiş devirde İKMİB başkanlığı yapan Akyüz Plastik İdare Şurası Lideri Murat Akyüz, ticari kredi kartı taksitlendirmelerinin iptal edilmiş olmasının, firmaların çeklere daha fazla yönlenmesine neden olduğunu söyledi. Firmaların evvelden tanımadığı bir firmaya da risk almadan kredi kartıyla mal satabildiğini fakat şimdilerde taksit imkanı neredeyse ortadan kalkınca taksitler boyutunda çeklerin verilmeye başlandığını aktardı. Dünyada bir tek Türkiye’de çekin vadesi olduğunu lisana getiren Akyüz, “Çek olağanda para taşıma riskini ortadan kaldırmak için kullanılmalı. Fakat biz onu farklı yerlere getirdik. Senede olan inanç kalmadı. Piyasaya çok fazla müdahale ediliyor. Oyuncular aslında oyunu kurmuştu. Kredi kartı üzere epeyce inançlı bir enstrüman kullanılıyor ve her firma kendi limiti doğrultusunda ticaret yapabiliyordu. Lakin çekte bu türlü bir limit yok… Bu türlü olunca alıcılar dengeyi kaçırmaya başlıyor” halinde konuştu. Süreç içinde firmaların cirolarının düşmeye başladığına dikkat çeken Akyüz, “Böyle olunca da firmaların kendi kaynaklarından harcamaları artıyor. Firmalar zayıflıyor şu anda. Bu da zincirin zayıflaması manasına geliyor, kopmalar başlıyor” diye konuştu.
ÖNEL: 15 GÜNDE GELEN ÇEK DEFTERLERİ ARTIK 60-90 GÜNDE GELİYOR
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel de enflasyonla gayret için ekonomiyi soğutma çalışmalarının yanlışsız olduğunu lakin yılbaşından bu yana TL’deki kıymet kaybı, artan operasyon maliyetleri üzere nedenlerle işletme sermayelerinin cüzi düzeylere indiğini kaydetti. İç piyasada talebin zayıflamasıyla nakit akışında önemli bozulma yaşandığına işaret eden Önel, “Öyle ki sattığımız mallar için firmalara açık hesap üzerinden taksit yapıyoruz, adeta onları fonluyoruz” dedi. Şu an çok şiddetli bir süreçten geçildiğini vurgulayan Önel, “Önceki periyotta de enflasyon sorunu vardı lakin ticari krediye ulaşım hudutlu da olsa devam ediyordu, maliyeti en azından düşüktü ve iç talep canlıydı. Hem kredi kartına taksitin düşürülmesi hem de limitlerin sonlandırılması talebi zayıflattı. Cirolar gerçek dalda düşüyor. Bu da ödemeleri yavaşlatmaya başladı” dedi. Çek defteri edinmede dahi zorluk yaşandığını belirten Önel, evvelce bankadan 15 günde gönderilen çek defterlerin 60 ila 90 günde geldiğini aktardı. “Şu anda firmalar içeride olan bakiyelerini toplamaya çalışıyor, bakiyesi olanlara mal satmıyor” diyen Önel, “Çünkü tahsilat riski çok arttı. Şu an için bütün ibreler gerçek bölüm için şiddetli bir periyodu gösteriyor. Gerçek kesimin makro ekonomik dengelerinde genel prestijiyle biraz kasvet var, alacaklarla maliyetler hesaba katıldığında kuvvetli bir süreç yaşanıyor. Bilhassa son birkaç aydır ödeme gecikmeleri yaşanmaya başladı. Piyasada bölüm işi çok artmaya başladı, maliyetlerin altından kalkamayan işini devretmeye çalışıyor. Evrelerin sayısının artması hem alacaklı firmaların tahsilatlarını zora sokabilir hem de genel olarak istihdam, üretim, kapasiteyi çok düşürebilir” halinde konuştu.
Ekonomi
