Hızla yükselen enflasyon ve kıymeti düşen para ünitesi kıymetiyle yıpranan Türkiye iktisadı kritik bir dönemeçte bulunuyor. 14 Mayıs 2023’teki kararsız sonucun akabinde Türkiye, 28 Mayıs’ta Recep Tayyip Erdoğan ile Kemal Kılıçdaroğlu ortasında ikinci cins seçime gidiyor.
Fitch Ratings Ülke Notları Kıdemli Yöneticisi Erich Arispe Morales, OMFIF ile yaptığı görüşmede seçimin değerini ve Türkiye iktisadı için mümkün sonuçlarını tartıştı.
Türbülans ve yerine getirilmeyen sözler
Yalnızca Erdoğan’ın çıkarı için tesis edilen başkanlık sisteminin bir sonucu, ülkenin para siyasetine ‘alışılmışın dışında’ yaklaşımı oldu. Türkiye Merkez Bankası, 2019-21 ortasında üç lider gördü. 2021’de Erdoğan, kalıcı çift haneli enflasyonu dizginlemek için iki keskin faiz artışına başkanlık ettikten sonra Vali Naci Ağbal’ı misyondan aldı.
Ülkenin ekonomik idaresi ve para siyaseti oluşturma sürecinin merkezinde yer alan kelamda ‘yeni ekonomik model’in ardındaki klasik olmayan teori, ihracata dayalı bir büyüme modeli arayışında rekabet gücünü artırmayı hedefliyor. Daha düşük faiz oranları (düşük enflasyon getirdiği düşünülür) ile stratejik, ihracata yönelik dallara yönelik hedeflenen dayanağın birleşiminin, daha yüksek yatırıma ve ihracat için daha fazla finansmana yol açacağı varsayımına dayanır. İhracat büyüyecek ve sonunda cari açık fazlaya dönüşecek.
Ancak bu klâsik olmayan teorinin uygulanması randıman vermedi. Arispe Morales, enflasyonun yüzde 20 civarında olduğu 2021’in sonunda, “Merkez bankası, artan enflasyona, bozulan inanç ortamı ve tekrarlayan finansal meşakkatlerle sonuçlanan çok süratli büyümeye karşın faiz oranlarını 500 baz puan düşürdü” dedi. Bu siyaset yansısı dış kırılganlıkların artmasına, enflasyonun daha yüksek düzeylerde sabitlenmesine ve siyaset güvenilirliğinin zayıflamasına yol açtı.
Fitch, ‘yüksek enflasyona yol açan, lira ve memleketler arası rezervler üzerinde aşağı taraflı baskıya yol açan ve dış finansmanın girişi ve maliyetini baskılayan tutarsız politikalar’ nedeniyle 2022’de Türkiye’nin notunu BB-‘den iki kademe indirerek mevcut B’ye indirdi. Görünüm de negatif olmaya devam ediyor.
Hem Erdoğan hem de Kılıçdaroğlu, kampanyalarının bir kesimi olarak bu sorunları çözmek için farklı siyaset yaklaşımları önerdiler. Erdoğan, düşük faiz oranlarını korumak, kur ve makroekonomik baskıları yönetmek için hedeflenen düzenlemeleri sürdürmek niyetiyle mevcut siyaset bileşimini savundu.
Muhalefet, fiyat ve finansal istikrarı tekrar tesis etmek için enflasyon hedeflemesine odaklanan daha klâsik bir ekonomik siyaset yaklaşımına dönüş kelamı verdi. Kılıçdaroğlu’nun merkez bankası bağımsızlığını kurumsallaştırması, önümüzdeki iki yıl içinde daha yüksek faiz oranlarıyla enflasyonu tek haneli sayılara indirmesi ve sermaye girişleriyle merkez bankası rezervlerini yenilemesi temel amaçlardır.
Nelere dikkat etmeli?
Arispe Morales için bir sonraki hükümetin döviz piyasasındaki baskıları hafifletme ve enflasyonu düşürme planı, liranın gidişatı, büyük dış borçlanma muhtaçlıklarını karşılamak için finansmana erişim ve 2024 mahallî seçimleri de dahil olmak üzere iç siyaset, yakından izlenmeli.
Jeopolitik olarak, Türkiye ile Suudi Arabistan, Mısır ve BAE üzere başka bölgesel güçler ortasındaki alakalar, Büyük Ortadoğu’daki jeopolitik dinamikleri değiştirebilir. Türk delegasyonu Mart ayında Finlandiya’nın NATO üyeliğine yeşil ışık yaksa da, İsveç’in üyeliği hala masada. Bu sürecin sonucu, bilhassa Ukrayna’daki savaş tabanında, Türkiye’nin Batı ile alakalarının geleceğini şekillendirecektir.
Bununla birlikte, iktisat bu seçimin merkezinde yer alıyor. Arispe Morales, “[Türkiye’nin] genişlemeci ve klasik olmayan siyaset karışımının bir sonucu olarak büyüyen ekonomik dengesizlikler yahut çarpıklıklar daha bariz hale geliyor” dedi. Ülkenin bir sonraki önderi “bastırılmış döviz talebi, lira üzerindeki baskılar ve cari açık, azalan memleketler arası rezervler ve hala çok yüksek enflasyonla uğraşmak zorunda kalacak.”
Pazar günkü sonuç ne olursa olsun, bir sonraki hükümet şiddetli bir ekonomik taban ve siyasi durumla karşı karşıya kalacak. Fakat sürdürülebilir, öngörülebilir ve emniyetli ekonomik siyaset oluşturmaya dönüş, Erdoğan’ın liderliğinde giderek daha mümkün görünmüyor.
Kaynak: Economics at the heart of Türkiye’s run-off election
