Fed yetkilileri gösterge faiz oranını 22 yılın en yüksek düzeyinde sabit tuttu, ancak bu yıl öbür bir faiz artırımına ve 2024’te daha az faiz indirimine takviye sinyali verdi.
Fed ayrıyeten bu yıl daha güçlü bir büyüme ve Haziran ayında yayınlanan evvelki kestirimlere kıyasla daha olumlu bir enflasyon görünümü öngören yeni bir dizi kişisel ekonomik iddia yayınladı. Nokta grafiği olarak bilinen varsayımlar, 2024 ve 2025 için daha az faiz indirimi öngördüler.
Politika yapıcıların birden fazla, federal fon oranının Haziran’daki yüzde 4,6 düzeyinden 2024 sonuna kadar yüzde 5-5,25 ortasında seyredeceğini iddia ediyor. 2025’te medyan iddia yüzde 3,4’ten yüzde 3,9’a revize edildi. 2026’ya ait birinci iddialarda o yıl sonu siyaset faizinin yüzde 2,75-3 aralığında olacağını öngördüler.
EN kıymetlisi, tüm dünyayı ilgilendiren büyümenin ne canlandığı ne de baskılandığı seviyeyi yansıtan “nötr” orana ait medyan varsayım, birtakım yetkililerin daha yüksek bir seviyeyi işaret etmesine karşın değişmeyerek yüzde 2,5 düzeyinde kaldı. Bir öteki deyişle, fed funds faizi öngörülebilir vadede %3’den düşük olmayacak. 2007-2008 Büyük Finansal Krizi’nden sonra bu faiz daima sıfırdı. Ulusüstü kuruluşlar ve McKenzie üzere dev danışmanlık şirketi bu oranı daima sıfır ya da sıfıra yakın saymıştı.
OECD’nin bir kaç gün evvel yayınlanan küresel görünüm raporunu Fed’in ve AMB’nın 2024 yılı boyunca faizleri çok yüksek tutacağı ve tahminen onlara daha az gevşek para siyaseti uygulayacak BoJ’nin de katılacağı gözlemi ışığında okuyalım:
Raporun özeti şöyle:
Düşük güç fiyatları ve Çin’in yine açılmasının da yardımıyla 2023’e beklenenden daha güçlü bir başlangıç yaptıktan sonra global büyümenin yavaşlaması bekleniyor. Sıkı para siyasetinin tesiri giderek daha görünür hale geliyor, iş dünyası ve tüketici inancı geriledi ve Çin’deki toparlanma zayıfladı.
Küresel GSYİH büyümesinin 2023 ve 2024’te sırasıyla %3 ve %2,7 ile ortalamanın altında kalması, enflasyonu dizginlemek için gereken nakdî sıkılaştırmanın da iktisattaki yavaşlamaya katkı yapması öngörülüyor.
Sıkı mali şartların talep baskılarını hafifletmesi nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’ndeki yıllık GSYİH büyümesinin bu yılki %2,2’den 2024’te %1,3’e yavaşlaması bekleniyor. Talebin zati düşük olduğu Euro bölgesinde, yüksek enflasyonun gerçek gelirler üzerindeki olumsuz tesirinin azalmasıyla GSYİH büyümesinin 2023’te %0,6’ya düşeceği ve 2024’te %1,1’e yükseleceği iddia ediliyor. Çin’deki büyümenin, zayıf iç talep ve emlak piyasalarındaki yapısal gerilimler nedeniyle gerilemesi ve 2023’te %5,1’e, 2024’te ise %4,6’ya gerilemesi bekleniyor.
Manşet enflasyon düşüyor fakat çekirdek enflasyon, birçok iktisatta maliyet baskıları ve birtakım dallardaki yüksek marjlar nedeniyle yüksek kalmaya devam ediyor.
Enflasyonun 2023 ve 2024 yıllarında kademeli olarak gerilemesi, fakat birden fazla iktisatta merkez bankası gayelerinin üzerinde kalması öngörülüyor. G20 ekonomilerinde manşet enflasyonun 2023’te yüzde 6’ya, 2024’te ise yüzde 4,8’e düşeceği, G20 gelişmiş ekonomilerindeki çekirdek enflasyonun ise bu yıl yüzde 4,3’ten 2024’te yüzde 2,8’e düşeceği öngörülüyor. Göreceğiniz üzere bu paragrafta Fed, AMB ve OECD büsbütün fikir birliğinde. Bu ender bir gelişme ve hayli telaş verici.
Burada kısa bir paragraf açıp, en önde gelen ticaret partnerlerimiz Almanya ve İngiltere’nin durumuna göz atalım:
Almanya’nın yüksek faiz oranları ve zayıf global ticaret nedeniyle dünya ekonomisindeki yavaşlamadan en ağır darbeyi alması bekleniyor. Almanya’nın bu yıl küçülen tek G20 ülkesi olacağını not ediliyor.
Kuruluş, İngiltere’nin büyümesine ait 2023 varsayımlarını değiştirmeden yüzde 0,3 ile Almanya ve Arjantin dışında G20’deki en zayıf üçüncü büyüme düzeyinde bıraktı. G20’de sırf Arjantin daha zayıfken, İngiltere’nin 2024 büyümesine ait iddiasını yüzde 1’den yüzde 0,8’e düşürdü.
Daha da berbatı, OECD’ye nazaran riskler aşağı istikametli olmaya devam ediyor. Para siyaseti transferinin gücü ve suratı ile enflasyonun kalıcılığı konusundaki belirsizlik temel tasalar. Yüksek faiz oranlarının olumsuz tesirleri beklenenden daha güçlü olabilir yahut enflasyonun hesaplanandan daha katı çıkması, finansal kırılganlıkları ortaya çıkarabilecek ek siyaset sıkılaştırmasını gerektirebilir.
Çin’de beklenenden daha keskin bir yavaşlama, dünya genelinde üretim artışını olumsuz etkileyecek ek bir risk oluşturuyor.
Hükümetler, artan borç yükleri ve yaşlanan nüfusa, iklim dönüşümüne ve savunmaya yönelik ek harcamalar nedeniyle artan mali baskılarla karşı karşıya. Kısa vadeli makroekonomik siyasetlerin daha yeterli ahenkleştirilmesi ve borç sürdürülebilirliğinin sağlanmasına yardımcı olmak için mali alanı yine inşa etmeye yönelik yakın vadeli gayretlerin arttırılması ve muteber orta vadeli mali planlara muhtaçlık vardır.
Ama bu olmayacak. Zira yüksek enflasyonun sabit faizli borçları eritmesi süreci geride kalınca, küresel borç yine yükselişe geçti:
Uluslararası Finans Enstitüsü (IIF) tarafından hazırlanan yeni bir rapora nazaran, hükümetler ve finansal kuruluşlar ortasındaki borçlanmadaki keskin artışın tesiriyle global borç, yılın birinci yarısında rekor 307 trilyon dolara yükseldi.
IIF, son Küresel Borçluluk Monitorü raporunda, borcun yılın birinci altı ayında 10 trilyon dolar artarak 307 trilyon dolara yükseldiğini, bunun on yıl öncesine nazaran 100 trilyon dolar daha fazla olduğunu belirtti. On yılda $100 trilyon daha borçlanmışız, Ablam. Bu noktaya kadar dayanıp bu sıkıcı makaleyi okuyan herkesin başında yanan ışığa gelelim: “Ula, yüksek faizlerle bu borcu nasıl öderiz?”
IIF küresel borç yükünün “zaten yüksek olan pandemi öncesi seviyenin” üzerinde kaldığını söyledi.
Raporda, toplam borcun geçen yıl global gayri safi yurt içi hasılanın yüzde 238’ine ulaştığı ve bu sayının 2019 yılına nazaran yüzde dokuz puan daha yüksek olduğu belirtildi.
Yav, çok kolay bir hesap. ABD, Almanya üzere Hazineler 10 yıl vadeli borcu %2 faizle finanse ediyordu, artık bu oran en az %4 olacak diyelim. Senede $2 trilyon ek faiz masrafı çıkar karşılımıza, yani dünya çıktısının %2’si kadar. Bu sarfiyatları ödemek için daha fazla vergi salınamaz. Siyasetçiyi topa koyarlar. O vakit daha fazla borçlanarak borcun faizi ödenecek. Hani diyor ya, OECD bir çok ülkeni maliye siyasetinde hiç hareket alanı kalmadı diye, işte bu kastediyor. Şayet ABD- Almanya gibi ülkeler kamu borcunun faizini öderken göbekleri çatlayacaksa, küresel ısınmanın tam sivri ucuna oturacak Türkiye, Orta Doğu ve Global Güney ülkeleri gayret için tek kuruş bulamazlar. Mal mal ülkelerinin çöle dönmesini seyrederler.
Biraz karamsar bir makale oldu galiba. Ya da artık beni ziyarete gelen otel komşum bir barış çubuğu getirdi, onu tüttürünce keyfim yerine geldi.
Dünya batmıyor, merak etmeyin ya. Küresel iktisadın bu kadar berbata gitmesi, tahminen de ABD-Çin gerginliği ve genelde çoklu bloklaşmayı yavaşlatarak, küresel ticaretin yine canlaması ve iklim değişikliği ile ortak gayretin yolunu açar. Ek olera, ben daha IMF, Dünya Bankası, UNCTAD ve OECD rapoplarının bir sefer dahi trendi hakikat kestirdiğini görmedim. Umarım bu sefer de yanılmışlardır. Yapay Zeka bizi kurtarıverir.
FÖŞ
