ABD’de borç tavanı krizi sürüyor. ABD’nin borçlarını ödeyemesi global piyasalarda globak bir krize yol açar mı?
Demokratlar ve Cumhuriyetçiler ABD‘nin daha fazla borçlanmasına müsaade vermeyi kabul etmezlerse – ya da onların lisanıyla borç tavanını yükseltirlerse – dünyanın en büyük iktisadı 31.4 trilyon $ borcunu ödeyemeyecek.
Kulağa uğursuz gelen “X tarihi” olan 1 Haziran’a kadar bir muahedeye varmaları gerekiyor.
Ancak bunu yapmazlarsa bu durumun öteki ülkeler için ne manaya geleceği merak konusu.
Ekonomi yavaşlayacak
Öncelikle şunu belirtmek gerekir: BBC’nin görüştüğü tüm uzmanlar ABD’nin borçlarını ödeyemeyeceğini düşünüyor.
Ancak yatırım bankası Panmure Gordon’un baş ekonomisti Simon French, 2008 yılında dünya bankacılık dalının neredeyse çöküşüne atıfta bulunarak, “eğer bu gerçekleşirse, global mali kriz bir çay partisi üzere görünür” diyor.
ABD borç tavanını yükseltmezse, daha fazla borç alamayacak ve kamu yardımları ve öbür yükümlülüklerini ödemek için fonları süratle tükenecek.
AJ Bell’de yatırım yöneticisi olan Russ Mould, “İnsanlara toplumsal yardım ve takviye ödemeleri durdurulacak, bu da onların harcama ve faturalarını ödeme kabiliyetlerini etkileyecek” halinde konuşurken kelamlarını şöyle sürdürdü: “Dolayısıyla iktisada de darbe vuracaktır.”
Beyaz Saray Ekonomik Danışmanlar Kurulu, hükümetin borç tavanı konusunda uzun mühlet bir mutabakata varamaması halinde iktisadın %6,1’e kadar küçülebileceğini varsayım ediyor.
Cambridge Üniversitesi Queens’ College’ın lideri ekonomist Mohamed El-Erian, temerrüde düşmenin “muhtemelen ABD’yi resesyona sürükleyeceğini” söylüyor.
Bunun, birden fazla ABD’yi kıymetli bir ticaret ortağı olarak gören dünyanın geri kalanı için büyük zincirleme tesirleri olacak.
El-Erian ayrıyeten “ABD global olarak en büyük ticaret ortaklarından biri. Dünyanın geri kalanından daha az eser alıyor olacak” biçiminde konuştu.
Konut kredisi oranları yükselebilir
French, ABD’nin temerrüde düşmesinin ticarete ziyan vermesinin yanı sıra, öteki ülkelerdeki ipoteklerin daha değerli hale gelmesine ve işsizliğin artmasına neden olabileceğini söylüyor.
Peki ABD’deki meseleler neden başka ülkelerde konut kredilerini daha kıymetli hale getirsin?
Bir hükümet borç para almak istediğinde, bir tahvil yahut borç senedi çıkarır. ABD’de buna Hazine tahvili denir. Bir yatırımcı Hazine tahvili satın alırsa hükümetten faiz alır.
ABD hükümeti borcunu geri ödemez hatta faizini bile ödemezse, “yatırımcılar buna bakacak ve ‘ABD temerrüde düşebiliyorsa, İngiltere’nin temerrüde düşmesini engelleyen nedir?” diyebilir.
Bu durumda yatırımcılar devlet borçlarını satın almak için daha yüksek bir faiz oranı talep edebilirler.
French, hususla ilgili kelamlarını şöyle sürdürdü: “Borç faiz oranları – ister mortgage borcunuz ister kamu borcunuz olsun – ne kadar risk algılandığına nazaran belirlenir ve açıkça [ABD’nin temerrüde düşmesi] büyük bir risk olayı olacaktır ve bu nedenle tüm borçlar bir gecede daha değerli hale gelecektir”
Aslında genel olarak borçlanma – hükümetler, işletmeler ve beşerler için – muhtemelen daha maliyetli hale gelecek.
Capital Economics’in ABD baş ekonomist yardımcısı Andrew Hunter şöyle diyor: “ABD devlet borçları birçok açıdan global finans sisteminin temel taşı olarak görülüyor. Ekseriyetle en inançlı varlık olarak görülüyor ve esasen dünyadaki başka tüm finansal varlıklar ABD devlet borcuna nazaran fiyatlandırılıyor.”
Hunter’a nazaran âlâ haber, ABD’nin temerrüde düşmesi halinde savunmasız kalacak tek bir ülke olmaması.
Kötü haber mi? Hunter şu kelamları kaydediyor: “Bu durum global iktisat için potansiyel bir felaket olacaktır.”
Fiyatlar yükselebilir
ABD doları dünyanın rezerv para ünitesidir. Bunun manası, akaryakıt üretiminde kullanılan petrol ve ekmek yapmak için un haline getirilen buğday üzere kıymetli malların uzun bir listesinin dolar cinsinden fiyatlandırıldığı.
ABD hükümetinin temerrüde düşmesi halinde, doların kıymetinin keskin bir formda düşmesi bekleniyor.
French, bunun ABD dışındaki beşerler için uygun bir haber üzere göründüğünü lakin emtia yatırımcılarının “malları nasıl fiyatlandıracaklarını bilmedikleri” manasına geleceğini söylüyor.
French, hususla ilgili “ABD’nin temerrüde düşmesiyle birlikte yatırımcılar ansızın paniğe kapılır ve ‘Sırada Japonya mı var? Sırada İngiltere mi var? Sırada Almanya mı var? Diğer ne temerrüde düşecek’ diye merak ederler” dedi ve ekledi:
“Birdenbire her şeyi yine fiyatlandırmak zorunda kalıyoruz ve ekonomik açıdan bu bir risk primi. Fiyatlara bir risk primi ekleniyor ve bu nedenle ekmek daha değerli hale geliyor.”
Eğer besin ve yakıt daha kıymetli hale gelirse, bu milyonlarca insanın hayat maliyetini yükseltebilir.
Emekli maaşları zarar görebilir
Mould’a nazaran ABD, global pay senedi piyasalarının bedelinin %60’ını oluşturuyor. Mould husus hakkında “Dolayısıyla, beşerler bilseler de bilmeseler de emekli maaşlarında Amerikan paylarına maruz kalma ihtimalleri var” dedi.
Ve pay senedi piyasalarının ABD’nin temerrüde düşmesine makus reaksiyon vermesi olası.
Ancak her şey o kadar da berbat değil.
2011 yılında Demokratlar ve Cumhuriyetçiler borç tavanı konusunda muhtemel bir temerrütten saatler öncesine kadar çıkmazda kaldılar.
ABD borsaları düştü. Fakat bu dehşet kısa sürdü ve paylar keskin düşüşten sonra toparlandı.
Mould bu sefer de durumun bu türlü olacağını düşünüyor.
borsatek.com
