Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) eski Başekonomisti ve Bilkent Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Hakan Kara, toplumsal medya hesabından Kur Muhafazalı Mevduat sistemine yönelik değerlendirmelerde bulundu.
KKM’yi ‘ponzi’ sistemine benzeten Kara, ‘saadet zincirine’ dönüştüğünü belirtti ve Temmuz ayına işaret etti.
Prof. Dr. Hakan Kara’nın Twitter hesabından yaptığı paylaşımlar şu formda:
“İlerde geriye dönüp baktığımızda şaşırmamak için Ponzi (saadet zinciri) kavramını anlamakta yarar var. Charles Ponzi 1920’de keşfettiği sistemle binlerce yatırımcıyı posta pullarıyla kâr elde ettiğine inandırmış lakin artta bir kıymet üretimi olmadığı için sistem çökmüştür.
Ponzi sisteminde evvel herkes memnundur, lakin vakit içinde saadet zincirinin sürdürülemeyeceği anlaşılınca daha büyük riskler alınır, büyük ödünler verilir; tahribat büyür ve sonunda sistem çöker. İçerde kalan yatırımcının canı üzücü halde yanar.
“KKM PONZİ OLARAK TARİHE GEÇMEYE ADAY”
Bizdeki KKM de bir ponzi olarak tarihe geçmeye aday. Devlet evvel kendi parasının faizini yanlış belirleyerek itibarsızlaştırıyor, sonra da vatandaşa diyor ki TL’yi tutmak istemiyorsanız riskini ben alıyorum, yani kur müdafaası sağlıyorum.
KKM bir ponziye benziyor zira ortada bir bedel olmadığı halde, evvel herkes kendini süreksiz olarak memnun hissediyor. Mesela KKM birinci çıktığında Bankalar memnundu. Kurdaki kanama durdu, fonlama maliyetleri düştü. Bankalar önemli karlar yazdılar.
Merkez Bankası memnundu, bankalardan döviz dönüşümlü KKM’yi satın aldığı için döviz durumundaki bozulmayı sınırlayabildi, kuru tutabildi. Hazine de memnundu, fazla faiz ödemeden borçlanabildi.
Mevduat sahipleri de memnundu. Hem mevduatlarına kur muhafazası sağladılar hem de periyot dönem dolar cinsinden yeterli faiz aldılar. Ancak her ponzide olduğu üzere vakit içinde bu sistem de tıkanma işaretleri gösterdi.
“ÖMRÜNÜN UZATILMASI İÇİN FAİZLER ÖZGÜR BIRAKILDI”
Bir mühlet sonra kurdaki yükselişin KKM’nin kamuya maliyetini artıracağı anlaşılınca kuru tutmak için TCMB rezervleri harcanmaya başlandı. Kamu artık çok da memnun değildi. Çarkın dönebilmesi için bankalara hazine tahvili tutma yükümlülüğü getirildi.
Bir sonraki etapta sistemin ömrünün uzatılması için mecburen KKM faizleri hür bırakıldı, maliyetli yapılandırılmış eserlere müsaade verildi. Ancak bankaların döviz varlıklarının bir kısmı (swap) TCMB tarafından satın alındığı için bankaların likit varlıkları azalıyordu.
“ATILAN ADIMLAR LİRALAŞMA DİYE SUNULDU”
Ayrıca KKM’nin sürdürülmesi için getirilen tahvil yükümlülüğü nedeniyle bankalar TL mevduat faizlerini de artırmak zorunda kaldılar. Kısacası KKM’nin bankalara maliyet giderek artmaya başladı. Artık herkes memnun değildi.
Bir sonraki basamakta bankaların ponziyi sürdürmeleri için sopalar güçlendirildi. Tahvil tutma zaruriliği sıkılaştırıldı, çıta her seferinde üst çekildi. KKM ponzisini sürdürmek için atılan finansal mühendislik adımları da “makroihtiyati” ve “liralaşma” diye sunuldu.
“SAATLİ BOMBAYA DÖNÜŞTÜ”
Gelinen noktada KKM’deki mevduatlar 120 milyar dolara çıktı. Temmuz’dan sonra her hafta yaklaşık 8-10 milyar dolar geri dönüş olacak. Devasa bir potansiyel döviz talebi…
Özetle KKM, patlamaması için her seferinde daha büyük ödünler verilmesi gereken bir bombaya dönüştü. Üstelik daima büyüyerek potansiyel tahribatı artıyor. Bir nevi ponzi.. Farkı devletin bu yükü üstlenmeyi baştan taahhüt etmesi lakin ne vakte kadar yüklenebileceği meçhul.
KKM isimli saadet zincirinin sonuna yanlışsız yaklaşılıyor. Bu saatli bombanın evvel büyümesinin durdurulması, sonra da denetimli bir formda etkisiz hale getirilmesi gerekiyor. Bu yapıda ısrar edilirse sonu beğenilen bitmeyecek. Uyarması bizden.”
1/14
İlerde geriye dönüp baktığımızda şaşırmamak için Ponzi (saadet zinciri) kavramını anlamakta fayda var.
Charles Ponzi 1920'de keşfettiği sistemle binlerce yatırımcıyı posta pullarıyla kâr elde ettiğine inandırmış ancak arkada bir değer üretimi olmadığı için sistem çökmüştür. pic.twitter.com/uQ0OGuq5Qw— Hakan Kara (@ali_hakan_kara) May 20, 2023
