Her yıl olduğu üzere Türkiye’den ve dünyadan alternatif işleri, I·stanbul’un farklı yapılardaki sanat yerlerinde seyirciyle buluşturan performans sanatları şenliği Istanbul Fringe Şenlik, bu yıl 16-23 Eylül tarihleri ortasında kente yayılacak. 5. edisyonuna hazırlanan şenlik, şovlara, atölyelere, panellere ve partilere konut sahipliği yapacak. Şenlikte Türkiye’nin yanı sıra ABD, Belçika, Birleşik Krallık, İsrail, İtalya, Hollanda, Hindistan, Japonya, Kanada ve Yunanistan olmak üzere 10 ülkeden gruplar ağırlanacak.
“Alternatif”, “keşfedilmemiş”, “sınır” manasına gelen Fringe’in öyküsü, 1947 yılında Memleketler arası Edinburg Şenliği’ne davet edilmeyen ve şovlarını “bir kenarda” sergileyen 8 takım ile başladı. Bugün “Fringe” şenlikleri, her yıl dünyanın farklı kentlerinde 170 bin sanatçıyı yaklaşık 19 milyon şahısla buluşturuyor.
Düzenlenmeye başladığı 2019 yılından bu yana pandemi ve ekonomik krizle de gayret etmek zorunda kalan Fringe İstanbul’un kurucu ortağı ve irtibat yöneticisi Eda Erman’la konuştuk.
‘VİZYON VE DENEYİM’
- 5 yıl evvel Fringe Şenlik hayata geçerken, “5 yıl sonra kendinizi gördüğünüz yerde” misiniz?
Bu soru için çok teşekkürler, çünkü 5. yılımıza hazırlanırken hepimizin üzerinde düşündüğü ve değerlendirdiği bir soru bu. 2019’da birinci defa bu şenliği yaparken bu seneye dair “hayallerimiz” vardı. Hayallerimiz diyorum zira ikinci yılımızda pandemiyle karşı karşıya gelmek bizi hayallerimize gülümseyip, mevcut şartlarla yüzleştirdi.
Yine de hem global pandemi şartlarında, hem de Türkiye’nin içinde bulunduğu enflasyonist süreçlerde esnekliğimizi koruyarak ve şartlara ahenk sağlayarak muvaffakiyetle çıktığımızı düşünüyorum. 2020 yılında ani bir kararla şenliği online olarak gerçekleştirmek, hem üretimlerini durdurma noktasına gelen sanatkarlarla, hem toplumsal hayattan uzak kalmak zorunda kalan iştirakçilerle bizi bir ortaya getirdi ve bu sayede Türkiye’de büsbütün online birinci performans sanatları şenliğini gerçekleştirmiş olduk. Bu şuurlu bir strateji değildi ancak şartlara ahenk sağladığımızda ne kadar güçlü bir noktaya geldiğimizi görmüş olduk.
Bu tip deneyimleri her yıl farklı biçimlerde yaşamaya ve biriktirmeye devam ediyoruz. Özetle şunu söyleyebilirim: Hayır, 5 yıl evvel Istanbul Fringe Festival’ı birinci sefer düzenlerken, ekonomik manada olmayı planladığımız yerde değiliz. Fakat artık bunun çok daha ötesinde bir vizyon ve tecrübeye sahibiz. Çoğunluğunu üniversite öğrencilerinin oluşturduğu, çok sadık bir takipçi kitlemiz oluştu. Her yıl kalabalıklaşan ve şenliği her manada sahiplenen dayanılmaz bir istekli takımımız var. Şenliğin tüm bileşenlerinden yani sanatkarlardan, partnerlerimizden, seyircilerimizden ve istekli grubumuzdan olumlu geri dönüşler alıyoruz. Geçen yıldan bu yana yurt dışından da farklı şenliklerin yöneticilerini ağırlamaya başladık. Uzun vadede hoş işbirlikleri yapmayı hedefliyoruz. Elhasıl kazanımlarımızı elimizden geldiğince ileriye taşımaya kararlıyız.
‘MEKÂNLAR EN BÜYÜK DESTEKÇİMİZ’
- Bu yıl bir ana sponsor takviyesi mi var? Bu ekonomik kaidelerde şenliğin düzenlenememesi üzere tehlikeler yaşadınız mı? Şenliği sürdürebilmek için nasıl badireler atlatıyorsunuz?
Istanbul Fringe Şenlik, hem özel daldan hem de kamudan takviye alıyor. Bu sene destekçilerimiz ortasında geçen yıllarda olduğu üzere Paribu, CarrefourSA ve BMI var. Bu sene de farklı kamu kurumlarıyla işbirliği için görüşmelerimiz devam ediyor. Bu vakte kadar şenliğin bir ana sponsoru olmadı, ama önümüzdeki devirde şenliğin ruhuyla, maksatlarıyla ve sanatsal vizyonuyla birleşecek her türlü işbirliğine açığız.
En büyük destekçilerimiz şenlik yerlerimiz diyebiliriz aslında. Birinci yılımızdan bu yana Istanbul Fringe Şenlik aktifliklerine konut sahipliği yapan yer destekçilerimiz var. Bu yıl şenliğin yer destekçileri ortasında Arter, Barış Manço Kültür Merkezi, BeReZe Şov Meskeni, Caddebostan Kültür Merkezi, Çıplak Ayaklar Dans Akademisi, DasDas, ENKA Sanat, Fişekhane, Hope Alkazar, Kadıköy Belediyesi Alan Kadıköy, Karga, Sakıp Sabancı Müzesi ve Tuhafier yer alıyor.
Festivalin devamlılığındaki en değerli gücümüz sürdürülebilir ve paylaşımcı bir ekonomik yapı oluşturmamız. Kar hedefi gütmeyen bir oluşum değiliz, lakin yapısal olarak tüm kaynaklarımızı “emerging artist” dediğimiz gelişmekte olan sanatkarlara yönelik yarar yaratacak çalışmalara yönlendirmeye çalışıyoruz.
‘BAZI GRUPLAR KATILAMADI’
- Geçen seneye nazaran, örneğin yabancı oyunları getirebilmenin maliyeti ne kadar arttı?
Herkes kadar bizim için de maliyetler yükseldi. Her ne kadar finansal yapımız bir nevi “paylaşım ekonomisi”ni çağrıştırsa da bizim için en büyük maliyet, ekonomik sebeplerle şenliğe katılamayacağını söz eden takımlar ve yerler oldu. Sanat üretimleri için kaynak bulmanın ve yaratmanın en güç olduğu devirde olduğumuzu iddia ediyorum. Mevcut kaynakları kullanmak için ise sıkıntı tercihlerin ve önceliklendirmelerin yapılması gerektiğini çok âlâ anlıyoruz. Umuyoruz önümüzdeki yıllarda, tüm bu zorlukların üstesinden gelmeyi başarırız.
YUNANİSTAN’DAN PERFORMANS
- Bu yıl en dikkat çeken aktiflik hangisi size nazaran?
- Diğer işbirliklerinizden de biraz bahseder misiniz?
Istanbul Fringe Şenlik 2023, isminin kökenini aldığı, Latince “fringere” hareketinden hareketle, “içerisi-dışarısı”, “anaakım-alternatif”, “merkez-çeper” üzere ikiliklerin ortasındaki hudut fikrinin kendisini sorguluyor. Bu kapsamda yeni memleketler arası işbirlikleri de gerçekleştiren Istanbul Fringe Şenlik, bu yılki programında da ortak projelere konut sahipliği yapacak.
Bu yıl Avrupa dans ağı Aerowaves üyesi olan Istanbul Fringe Şenlik, oluşumun 25. yılı münasebetiyle hazırlanan Enya Belak imzalı “Aerowaves 25” belgeselini de seyircilerle buluşturacak.
Festival ayrıyeten, üyesi olduğu European Festivals Fund for Emerging Artists (EFFEA) hibesi için seçilen, Matyas Marofka’nın “2084” projesine de mesken sahipliği yapacak. Macaristan’dan Ladder Arka Company’nin Sanat Direktörü Matyas Marofka, Istanbul Fringe Şenlik (Türkiye) ve Wintewerft Şenlik (Almanya) iştirakinde EFFEA hibesi için seçilen 2084 Projesi ile Şenlik Bramat kapsamında bir hareket tiyatrosu atölyesi yürütecek. Proje, Istanbul Fringe Şenlik (Türkiye) ve Wintewerft Şenlik (Almanya) kapsamında “work in progress” gösterimi yapacak.
