Uluslararası Hava Nakliyatı Birliği (IATA), 2023 yılına ait büyüme öngörülerini yükseltirken havayolu bölümünün kârlılığının güçlenmesinin beklendiğini açıkladı.
Sektör karlılığı ile ilgili IATA’nın öngörüleri ana sınırlarıyla şunlardır:
– Havayolu dalı net kârının 2023 yılında 9,8 milyar dolara (%1,2 net kâr marjı) ulaşması bekleniyor, ki bu sayı bir evvelki iddia olan 4,7 milyar doların (Aralık 2022) iki katından fazla.
– Havayolu dalı işletme kârının 2023 yılında 22,4 milyar dolara ulaşması öngörülüyor. Bu sayı Aralık ayındaki 3,2 milyar dolarlık işletme kârı kestiriminden çok daha yüksektir. Bu sayı birebir vakitte 2022 yılı için iddia edilen 10,1 milyar dolarlık işletme kârının da iki katından fazla.
– 2023’te yaklaşık 4,35 milyar kişinin seyahat etmesi bekleniyor, ki bu sayı 2019’da uçakla sehayat eden 4,54 milyar kişilik sayıya yaklaşıyor.
– 2023’te kargo hacminin 57,8 milyon ton olması bekleniyor; bu sayı, memleketler arası ticaret hacmindeki keskin yavaşlamayla birlikte 2019’da taşınan 61,5 milyon tonun altına düştü.
– Toplam gelirlerin bir evvelki yıla nazaran %9,7 artarak 803 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Kesim gelirleri 2019’dan (838 milyar dolar) bu yana birinci kere 800 milyar dolar sonunu aşacağı varsayım ediliyor. Masraflardaki artışın ise yıllık %8,1 ile sonlu kalması bekleniyor.
IATA Genel Müdürü Willie Walsh havacılık dalının büyüme geörünümü ile ilgili şunları söyledi. “2023 yılında havayollarının mali performansı beklentileri aşıyor. Daha güçlü karlılık birkaç olumlu gelişmeyle destekleniyor. Çin, COVID-19 kısıtlamalarını yıl içinde beklenenden daha erken kaldırdı. Hacimler artmasa da kargo gelirleri pandemi öncesi düzeylerin üzerinde seyrediyor. Maliyet tarafında ise bir ölçü rahatlama var. Jet yakıtı fiyatları, hala yüksek olmasına karşın, yılın birinci yarısında ölçülü bir seyir izledi.”
Sektörün net kârlılığa dönüşe geçmesi, %1,2’lik net kâr marjıyla bile olsa, büyük bir muvaffakiyet olarak görülüyor. Birincisi ekonomik belirsizliklerin olduğu bir devirde dalın karlılık ile faaliyet göstermesi kıymetli bir muvaffakiyet olarak gözüküyor. İkincisi ise net kar artışı 2020-2022 periyodunda havacılık tarihindeki kaydedilen 183,3 milyar dolarlık en büyük zararın (bu periyotta havayolları ortalama eksi %11,3 net kar marjı kaydetti ) akabinde gelmiştir. Havayolu sanayisinin COVID-19 krizine, 2015-2019 periyodu için ortalama net kar marjının %4,2 olduğu tarihi bir kar serisinin sonunda girdiği unutulmamalı.
Havayollarının karlılığı hakkında değerlendirmelerde bulunan Walsh “Ekonomik belirsizlikler, bilet fiyatları artan yakıt maliyetlerini absorbe etse bile seyahat etme dileğini azaltmadı. Derin COVID-19 kayıplarından sonra, %1,2’lik net kar marjı bile sevindirici bir gelişme! Lakin havayolu şirketlerinin yolcu başına ortalama 2,25 dolar kazandığı bir ortamda, ziyan gören bilançoları onarmak ve yatırımcılara sürdürülebilir sermaye getirisi sağlamak birçok havayolu şirketi için güç olmaya devam edecek” dedi.
Karlılık bekletilerini destekleyen unsurlar
Gelirler (%9,7) masraflardan (%8,1) daha süratli artarak kârlılığı güçlendirmektedir.
Gelir: Sektör gelirlerinin 2023 yılında 803 milyar dolara ulaşması beklenmektedir (2022’ye nazaran +%9,7 ve 2019’a nazaran -%4,1). 2023’te 34,4 milyon uçuşluk bir envanterin mevcut olması öngörülüyor. (2022’ye nazaran +%24,4, 2019’a nazaran -%11,5).
Yolcu Gelirlerinin 546 milyar dolara ulaşması bekleniyor (2022’ye nazaran +%27, 2019’a nazaran ise %10 artış bekleniyor ). COVID-19 kısıtlamalarının artık tüm büyük pazarlarda kaldırılmasıyla birlikte, dalın yıl ilerledikçe güçlenen yolcu trafiğiyle birlikte 2019 yılı gelir yolcu kilometre (RPK) düzeylerinin %87,8’ine ulaşması bekleniyor. Birçok pazardaki yüksek seyahat talebi, 2023’te 2022 düzeylerine kıyasla %1,1’lik mütevazı bir düşüşe işaret ederken (2022’de %9,8 ve 2021’de %3,7’lik artışların ardından) getiri beklentilerini güçlü tutuyor.
Sektörün verimlilik düzeyleri yüksek olup, 2023 yılı için beklenen ortalama yolcu yük faktörü %80,9. Bu oran, %82,6’lık 2019 rekor performansına çok yakın bir sayısı söz ediyor.
IATA’nın Mayıs 2023 yolcu anketi dataları optimist görünümü destekliyor; yolcuların %41’i önümüzdeki 12 ay içinde bir evvelki yıla nazaran daha fazla seyahat etmeyi, %49’u ise birebir seviyede seyahat etmeyi beklediklerini tarafında görüş belirtmiştir. Ayrıyeten, ankete katılanların %77’si halihazırda pandemi öncesindeki kadar yahut daha fazla seyahat ettiklerini belirtti.
– Kargo gelirlerinin 142,3 milyar dolar olması öngörülüyor. Bu sayı 2021’deki 210 milyar dolar ve 2022’deki 207 milyar dolarlık gelirlerle karşılaştırıldığında keskin bir düşüş gösterse de, 2019’da kazanılan 100 milyar doların epeyce üzerinde. Getiriler iki faktörden olumsuz etkilenecektir: (1) Yolcu kapasitesinin artırılmasıyla kargo için mevcut göbek kapasitesinin otomatik olarak artması ve (2) enflasyonla çaba için alınan ekonomik soğutma tedbirlerinin milletlerarası ticaret üzerindeki potansiyel olumsuz tesirleri. Getirilerin bu yıl %28,6’lık bir düşüşle düzelme trendine girmesi bekleniyor, fakat tekrar de tüm tarihî karşılaştırmalara nazaran yüksek kalmaya devam ediyor. Randıman artışlarının 2020’de %54,7, 2021’de %25,9 ve 2022’de %7,4 olarak kaydedildi.
Sektör masraflarının ise 781 milyar dolara yükselmesi bekleniyor. (2022’ye nazaran +%8,1 artış ve 2019’a nazaran -%1,8 düşüş trendi bekleniyor).
– Jet yakıtı maliyetlerinin 2023 yılında ortalama varil fiyatının 98.5 dólar olması ve dalın toplam yakıt faturasının 215 milyar dolara ulaşması bekleniyor. Bu sayı daha evvel beklenen varil başına 111,9 dolar ve 2022’de yaşanan 135,6 dolarlık varil fiyatının ortalama maliyetinden uygun seyredeceği öngörülüyor.
Yüksek ham petrol fiyatları havayolları için abartılıydı; zira crack spread (ham petrolün jet yakıtına rafine edilmesi için ödenen prim) 2022 yılı için ortalama %34’ün üzerindeydi – uzun periyot ortalamasının değerli ölçüde üzerinde. Sonuç olarak yakıt maliyetleri, havayollarının toplam masrafların neredeyse %30’una ulaşıyordu. Son aylarda crack spread daraldı ve yılın tamamında ortalama crack spread’in tarihî ortalama oranına daha yakın olan %23 civarına düşmesi bekleniyor. Yakıt masrafları dalın ortalama maliyet yapısının %28’ini oluşturacaktır ki bu oran 2019’daki %24’lük oranın hala üzerinde seyrediyor.
– Yakıt dışı sarfiyatlar, enflasyonist baskılara karşın havayolları tarafından yeterli bir biçimde denetim edilmiştir. Sabit maliyetlerin daha geniş bir faaliyet ölçeğine dağıtılmasıyla birlikte, yakıt dışı ünite maliyetlerin kullanılabilir ton kilometre (ATK) başına 39 sente düşmesi öngörülüyor. Bu sayı, 2022 yılına (41,7 sent/ATK) kıyasla %-6,4’lük bir düşüşe ve COVID öncesi düzeylere geri dönüşe işaret ediyor. Yakıt dışı toplam maliyetlerin 2023 yılında 565 milyar dolara ulaşması bekleniyor.
Riskler
Ekonomik ve jeopolitik ortam, görünüm açısından çeşitli riskler barındırıyor. 803 milyar dolarlık gelir ve 781 milyar dolarlık gider ortasında yalnızca 22,4 milyar dólar faaliyet kârı ile (%2,8) bölümün görünümü kırılgan olmaya devam ediyor. Bu kırılganlık bir dizi faktörden (olumlu ya da olumsuz) etkilenebilir. Karlılık açısından bilhassa aşağıdaki faktörler göz önünde bulundurulmalıdır:
– Enflasyonla gayret tedbirleri farklı piyasalarda farklı oranlarda olgunlaşıyor. Merkez bankaları, ekonomileri resesyona sürüklemekten kaçınırken enflasyon üzerinde azamî soğutma tesirine sahip olacak faiz oranları için en âlâ düzeyleri ayarlıyor. Faiz artışlarının erken ya da daha düşük bir düzeyde sona ermesi, piyasalara daha güçlü bir yıl sonu görünümü beklentiler oluşturabilir. Fakat global iktisatta tıpkı halde resesyon riski de devam etmektedir. Resesyonun iş kayıplarına yol açması halinde kesimin görünümü olumsuz istikamette değişebilir.
– Ukrayna’daki savaş çoğu havayolu şirketinin kârlılığı üzerinde büyük bir tesir yaratmıyor. Şu anda beklenmeyen bir barış, daha düşük petrol fiyatları ve hava alanı kısıtlamalarının kaldırılması yahut hafifletilmesinden kaynaklanan verimlilik ile maliyet iyileştirmeleri için potansiyel taşıyabilir. Fakat tansiyonun tırmanması, global havacılık kesimi için olumsuz sonuçlar doğurabilir. Halihazırda daha geniş çaplı jeopolitik tansiyonlar memleketler arası ticaret üzerinde baskı yaratmaktadır ve bu cins tansiyonların tırmanması bölümün görünümü açısından aşağı istikametli bir risk teşkil etmektedir.
– Tedarik zinciri meseleleri küresel ticareti etkilemeye devam ediyor. Tedarik zincirleri, mevcut jeopolitik tansiyonların ve COVID-19 sırasında yaşanan zorlukların neden olduğu esneklik boşluklarını doldurmak için değişiyor. Pandemi devrinde havayolları, uçak ve motor üreticilerinin çözemediği uçak kesimleri tedarik zinciri kopukluklarından direkt etkilenmiştir. Bu durum, yeni uçakların teslimatını ve havayolu şirketlerinin mevcut filolarını koruma etme ve kullanma kabiliyetlerini olumsuz etkilemektedir.
– Düzenleyici maliyet yükleri, giderek daha müdahaleci hale gelen düzenleyiciler nedeniyle artma riski altındadır. Bilhassa bölüm, giderek daha cezalandırıcı hale gelen yolcu hakları rejimleri ve bölgesel etraf teşebbüsleri için artan ahenk maliyetleriyle karşı karşıya kalabilir.
Bölgesel gelişmeler
Küresel havayolu kesiminin 2023 yılında kârlılığa dönmesi beklenirken, finansal performans çeşitliliğini koruyor. Tüm bölgelerin bu yıl kâr elde etmesi beklenmese de, 2020’nin Covid ile ilgili derinliklerinden itibaren kesimin finans göstergeleri tüm bölgelerde güzelleşiyor.
Kuzey Amerika Taşıyıcıları
Kuzey Amerika, finansal performans açısından öne çıkan bölge olmaya devam ediyor. Tüketici harcamaları, hayat pahalılığı baskılarına karşın güçlü seyretmeye devam ederken hava seyahatine olan talep de güçlü seyretmeye devam ediyor; hava yolcusu talebinin bu yıl COVID (2019) öncesi düzeyini aşacağı kestirim ediliyor.
Avrupa Taşıyıcıları
Yaz devrinde yaşanan çeşitli kapasite kısıtlamalarına karşın, Avrupalı taşıyıcılar 2022 yılında kâra dönmeyi başardı. Bu kârlılığın 2023 yılında daha da güçlenmesi bekleniyor. Temel bölgesel riskler Ukrayna’daki savaş, personel huzursuzluğu ve kimi kilit ülkelerdeki ekonomik performansa ait telaşlarla ilgili olmaya devam ediyor.
Asya-Pasifik Taşıyıcıları
Bölgedeki tüm iktisatların COVID seyahat kısıtlamalarını kaldırmasıyla birlikte dalda toparlanma başlamıştır. Hem yolcu hacimlerinde hem de kapasitede keskin bir artışın 2023 mali sonuçlarına büyük ölçüde düzgünleşme olarak yansıması ve öteki bölgelerle ortadaki farkın daralması bekleniyor.
Orta Doğu Taşıyıcıları
Bölgenin 2022’de kârlılığa dönüşü, yolcu yük faktöründe neredeyse yüzde 25 puanlık kıymetli bir artışla desteklendi ve başka bölgelerin performansını geride bıraktı. Tıpkı vakitte, Orta Doğulu taşıyıcılar memleketler arası ağlarını süratli bir halde tekrar inşa etmiş ve Mart 2023’te bölgenin memleketler arası bağlanabilirliği COVID öncesi düzeyinin %98’ine geri dönmüştür.
Latin Amerikalı Taşıyıcılar
Yolcu hacimleri süratle toparlanıyor, lakin mali performans bölge genelinde değerli farklılıklar gösteriyor. Kimi havayolu şirketlerinin sağlam kârlar elde etmesi beklense de bölge kırmızıda kalmaya devam edecek. Genel olarak, dalın mali performansının güzelleşmeye devam etmesi beklenmektedir, lakin bölgedeki birtakım ülkelerde yaşanan şiddetli ekonomik şartlar güzelleşme suratını azaltmaktadır.
Afrikalı Taşıyıcılar
Afrika, dal performansını etkileyen ekonomik, altyapı ve ilişki zorlukları nedeniyle havayolu işletmeciliği için sıkıntı bir pazar olmaya devam etmektedir. Bununla birlikte, bu zorluklara karşın, bölgede hava seyahatine olan talep hala güçlü seyrediyor ve bu da bölümün genel karlılığına geri dönüşe yanlışsız devam eden hareketi desteklemektedir.
2022
Sektörün 2022 yılı mali performansındaki düzgünleşme evvelki beklentileri aşmıştır. Dalın 2022 yılı için net ziyanının -3,6 milyar dolar olacağı iddia edilmektedir; bu sayı daha evvel iddia edilen -6,9 milyar dolarlık ziyandan (Aralık 2022) daha düşük olması bekleniyor. Faaliyet seviyesinde, performanstaki büyük farklılığa karşın, son datalar dalın vergi öncesi bazda 2022 yılında kâra döndüğüne işaret ediyor.
Sonuç olarak
IATA Genel Müdürü Willie Walsh kesim karlılığı ile genel değerlendirmesinde şunları kaydetti, “Dayanıklılık günün öyküsü ve optimist olmak için pek çok âlâ neden var. COVID-19 krizinin derinliklerinden sonra kesim seviyesinde karlılığa ulaşmak, havayollarının yatırımcıları ödüllendirmesi, sürdürülebilirliği finanse etmesi ve dünyayı daha da tesirli bir formda birbirine bağlamak için verimliliğe yatırım yapması için büyük bir potansiyel yaratıyor. Bu, yalnızca %1,2 net kar marjı ile başarılması gereken büyük bir ‘yapılacaklar’ listesi. Bu nedenle hükümetleri inançlı, sürdürülebilir, verimli ve kârlı ilişkiyi güçlendirecek teşebbüslere odaklanmaya çağırıyoruz” dedi.
Walsh kelamlarını şöyle sürdürdü “2023 için öncelikler ortasında net sıfır karbon emisyonuna gerçek ilerlemeyi hızlandırmak için sürdürülebilir havacılık yakıtları (SAF) üretim teşvikleri, memleketler arası havacılığa uygulanan ekonomik ölçü olarak CORSIA’nın bütünlüğünün sağlanması, hava trafik idaresindeki verimsizliklerin ortadan kaldırılması ve global standartların dengeli bir halde uygulanması yer alıyor.”
Yolcular inançlı, sürdürülebilir, verimli ve kârlı bir havayolu sanayisine güveniyor. IATA’nın yakın vakitte 11 global pazarda yolcularla yaptığı bir anket sonuçlarına nazaran; katılanların %81’inin pandemiden uçmanın mümkün kıldığı özgürlüğü daha fazla takdir ettiğini ortaya koydu. Tıpkı çalışma, yolcuların havayolu sanayisinin oynadığı kıymetli rolü de ortaya koyuyor:
– Yolcuların %90’ı hava yoluyla ilişkinin iktisat için kritik kıymette olduğunu söylüyor
– %91’i hava seyahatinin çağdaş ömür için bir gereklilik olduğunu söylüyor
– %88’i hava seyahatinin toplumlar üzerinde olumlu bir tesiri olduğunu söylüyor
– %82’si global hava nakliyatı ağının BM Sürdürülebilir Kalkınma Maksatlarına (SKH’ler) kıymetli bir katkı sağladığını belirtti
– %96’sı son uçuşlarından şad olduğunu tabir etti ve
– %77’si uçmanın parasının karşılığını verdiğini söyledi.
