Dünya iktisadında alttan alta, çok da dikkat çekmeyen büyük bir savaş yürüyor.
Dünya iktisadında alttan alta, çok da dikkat çekmeyen büyük bir savaş yürüyor. İki dev iktisat Çin ve ABD ortasında adeta çip harbi yaşanıyor. Pekala çip savaşlarının nedeni ne? Ülkeler birbirine karşı ne üzere tedbirler alıyor? Bunun dünya iktisadı için manası ne? İşverenler Dünyası derledi.
Geçtiğimiz günlerde, Çin ve ABD ortasında devam eden teknoloji savaşı yeni bir boyut kazandı. ABD, bir müddet evvel çip üretimi yapan makineleri Çin’e sevkiyatını engelledi. Buna karşılık Çin ise çip üretimi için kullanılan hammaddelerin ihracatına yasak getirdi.
Çin hükümeti tarafından yapılan açıklamaya nazaran, galyum ve germanyum elementlerinin ihracatı yasaklanacak. 1 Ağustos’tan itibaren yalnızca lisanslı firmalar tarafından ihraç edilecek bu elementler, esas çip üretiminde kullanılıyor.
Uzmanlara nazaran bu, yeni bir çip krizinin ve doğal olarak fiyat artışının habercisi olabilir.
BİLGİSAYARLAR, AKILLI TELEFONLAR, UÇAKLAR…
Peki çipler neden bu kadar kıymetli?
Çünkü bilgisayarlardan akıllı telefonlara, uçaklardan elektrikli araçlara, konut eşyalarından askeri donanımlara kadar birçok teknolojinin temelini oluşturuyorlar. İşte tüm bu nedenlerle iiletken çipler ve entegre devreler, ABD ile Çin ortasındaki artan ekonomik ve jeostratejik rekabetin cephesi haline geldi.
‘ABD ÇİPLERİ ÇİN ORDUSUNU GÜÇLENDİRİR’ ENDİŞESİ
Çip savaşlarında ABD’nin güvenlik kaygıları şöyle: Çin Halk Kurtuluş Ordusu (PLA) genel güç açısından ABD ordusunu geride bırakabilir ve bu gücün temeli ABD teknolojisine sahip çipler olabilir.
Başkan Xi Jinping, Çin Komünist Partisi’nin idaresinin yüzüncü yılı olan 2049’a kadar ordunun “dünya çapında” bir güç haline gelmesi buyruğunu verdi. Bunun büyük bir kısmı, hipersonik füzeler de dahil olmak üzere otonom silahlar geliştirmeyi ve elektronik harp dahil bir dizi uygulama için yapay zekayı kullanmayı içeriyor. Yani çip kullanımı bu hırslı planın değerli kesimi.
Çinli şirketler ve ordu, gelişmiş çipleri elde etmek için ithalata güveniyor. ABD ise o musluğu kapatmak istiyor.
ABD ÇİN’İN ETRAFINA TEKNOLOJİ DUVARI ÖRÜYOR
Ekim ayında Biden idaresi, Çin’in ABD menşeli yarı iletkenlere ve bunlarla ilgili eserlere erişimini maksat alan bir dizi kapsamlı ihracat kontrolü uygulamaya koydu. Çin’deki işletmeler ve bireyler artık, satıcı taraf olan ABD hükümetinden özel bir lisans almadan ABD’li tedarikçilerden gelişmiş entegre devre ve bunun imal teknolojisi satın alamıyor. ABD Ocak ayında Hollanda ve Japonya’yı çip üretiminde kullanılan teknoloji ihracatını engellemeye ikna ederek bu denetimleri güçlendirdi.
ABD idaresi daha evvel Çinli telekomünikasyon donanımları üreticisi Huawei ile mikroçip imalatçısı Memleketler arası Yarı İletken İmalat Şirketi’ni (SMIC) İhracat Yasağı Listesi’ne almıştı. Washington ayrıyeten Amerikan çip üreticileri Nvidia ve AMD’ye, muhakkak ileri teknoloji çiplerin Çin’e ihracatı için lisans kaidesi getirerek bu dalda kısmi bir kısıtlamaya gitmişti.
ÇİN’DEN MİSİLLEME
Pekin ABD kısıtlamalarına misilleme olarak görülen bir hareketle, ABD şirketi Micron tarafından üretilen çiplerin kritik altyapı projelerinde kullanılmasını yasakladı. Fakat Çinli işletmeler hala üst seviye çipleri ele geçirmeye istekli ve ihracat denetimlerini aşmak için yaratıcı teknikler kullanıyor. Financial Times’a nazaran kimileri çip kiralıyor yahut ortacılar aracılığıyla satın alıyor. Ayrıyeten kaçak yarı iletkenler için gelişen bir karaborsa var.
