Organ Nakli Uzmanı Prof. Dr. Onur Yaprak, işlenmiş besinlerin sıhhat üzerindeki olumsuz tesirlerine dikkati çekerek, “Ortalama olarak diyetten alınan kalorilerin yüzde 25 ila 60’ının işlenmiş besinlerden geldiği varsayım ediliyor. Besinler mekanik yahut kimyasal olarak iki farklı yol ile işlenir. Pastörizasyon üzere mekanik prosedürler kimyasal işlenmeye nazaran daha paktır. Kimyasal işlenme sırasında besinlere farklı maksatlar ile farklı kimyasal hususlar ek edilir. Ultra işlenmiş besinler olarak da isimlendirilen kimyasal olarak işlenmiş besinler, şeker, yapay içerikler, rafine karbonhidratlar ve trans yağlar bakımından yüksek olma eğilimindedir. Bu nedenle dünya çapında obezite ve hastalığa kıymetli bir katkıda bulunurlar. 100 binden fazla yetişkinin yer aldığı büyük bir çalışma, yüzde 10 daha fazla ultra işlenmiş besin yemenin kardiyovasküler hastalık, koroner kalp hastalığı ve serebrovasküler bozukluk risklerinde yüzde 10’un üzerinde bir artışla bağlantılı olduğunu buldu” diye konuştu.
İÇERİK LİSTESİ KARIŞIK ESERLERDEN KAÇININ
İşlenmiş besinlerden kaçınmanın imkânsız olabileceğini belirten Prof. Dr. Yaprak, kelamlarına şöyle devam etti:
“İşlenmiş besinler ortasında hazır yemekler ve soslar, çorbalar, konserve eserleri, kurabiye, cips, kraker, gofret üzere unlu yahut şekerli paketlenmiş eserler, şekerli gazlı içecekler, sosis, salam, sucuk, krem peynir üzere sürülebilir eserler bulunur. İşlenmiş besinlerden büsbütün kaçınmak imkânsız olabilir, lakin çok fazla tüketmenin neden ziyanlı olabileceğini anlamak, sıhhatinizi düzgünleştirmek için değerli bir adımdır. Birinci olarak bu eserler tipik olarak artan ölçülerde tuz, şeker yahut yağ içerir ve bunların tümü çok tüketildiğinde sıhhatsizdir. İşlenmiş besinler ayrıyeten tatlarını, dokularını uygunlaştırmak yahut raf ömürlerini uzatmak için tipik olarak katkı hususları yahut gözetici unsurlarla kimyasal olarak işlenir. Herhangi bir işlenmiş gıdayı tanımlamanın kolay bir yolu, etiketine bakmaktır. Tanınmayan, karmaşık isimlere sahip bir içerik listesi varsa, bunun işlenmiş besin olduğunu söyleyebiliriz. “
OBEZİTE, KANSER VE DEPRESYONA YOL AÇABİLİR
Prof. Dr. Onur Yaprak, işlenmiş besinlerin bedende oluşturduğu 5 hastalığı şu halde açıkladı:
“Obezite: Şekerin obeziteye katkıda bulunduğu ve bunun daha sonra bir dizi öteki kronik hastalığa yol açabileceği güzel bilinmektedir. Yüksek oranda işlenmiş besinlere çoklukla ek şeker yüklenir, lakin etikette ‘şeker’ sözü sahiden görünmüyorsa aldanmayın. Şeker yerine en yaygın kullanılan isimler mısır şurubu, fruktoz, glikoz, sükroz ve maltozdur. Şeker tüketimi, beyinde uyuşturucu bağımlılığına benzeri bir zevk ve istek hissini tetikler. Ek şekerlerin günlük kalorilerin yüzde 10’undan fazla olmayacak halde sınırlandırılması önerilir. Bu, günde yaklaşık 12 çay kaşığı şekere eşittir. Bir meşrubat kutusunun tek başına yaklaşık 10 çay kaşığı içerdiğini hatırlarsak bu ölçü 1 meşrubattan bile alınabilir.
“Metabolik sendrom: İşlenmiş besin tüketimi kalp hastalığı ve tip 2 diyabete yol açabilen bir küme risk faktörü olarak tanımlanan metabolik sendromla temaslıdır. Metabolik sendromun içeriğinde yüksek kolesterol, artmış bel etrafı, yüksek tansiyon ve yüksek açlık kan şekeri ile insülin direnci vardır. Rafine karbonhidratlar çok ölçülerde tüketildiğinde, şekerler bedende yağ olarak depolanır, artan yağ insülin direncine yol açar.
“Otoimmün hastalıklar: Bu durum bedenin bağışıklık sistemi denetimden çıkıp kendi hücrelerine saldırdığında tetiklenir. 100’den fazla farklı otoimmün hastalık vardır. Fakat daha yaygın olanları tip 1 diyabet, lupus, multipl skleroz, romatoid artrit, Crohn hastalığı ve Hashimoto tiroiditidir. Bu hastalıklarda, bağışıklık sistemi sağlıklı hücreleri sıhhatsiz olarak karıştırır ve muhafazası gereken bedene bir taarruz başlatır. Bağışıklık sisteminizin yüzde 70’inin bağırsaklarınızda yer aldığı varsayım edilmektedir. Sindirim sisteminizde baştan sona dolaşan tüm çevresel toksinleri düşündüğünüzde bu şaşırtan değildir. Bağırsaklar, fonksiyonu esirgeyici bir zar misyonu görmek olan epitel hücreleri ismi verilen özel bir hücre katmanı ile kaplıdır. Bağırsak epitel hücreleri sıkı kontaklarla birleştirilir. Bu da bakterilere, toksinlere ve öteki ziyanlı antijenlere karşı savunma bariyerini güçlendirir. Ancak bu sıkı temaslar tehlikeye girdiğinde bedenin savunmasını zayıflatır ve bağırsak geçirgenliğini artırarak ziyanlı antijenlerin bedene girmesine müsaade verebilir. Buna ‘sızdıran bağırsak’ denir.
Araştırmalar, işlenmiş besinlerde bol ölçüde bulunan 7 yaygın katkı unsurunun bağırsak geçirgenliğini artırarak otoimmün hastalıklara davetiye çıkardığını göstermiştir. Tanımlanan 7 katkı unsuru, tümü işlenmiş besin eserlerinde yaygın olarak kullanılan glikoz, tuz, emülgatörler, organik çözücüler, glüten, mikrobiyal transglutaminaz ve nanopartiküllerdir. Emülgatörlerin besin içindeki vazifesi su ve yağın karışmış halde kalmasını sağlamaktır. Besinlerin raf ömrünü uzatmaya, biçimini ve dokusunu muhafazaya yardımcı olurlar. Emülgatörler kakaolu fındık ve fıstık ezmesi, kek, salata sosları, puding dahil çabucak hemen her işlenmiş besin eserinde bulunur.
“Kolon ve mide kanseri: Bu kere hatalı işlenmiş etlerde hami olarak kullanılan nitratlardır. Günde 50 gram işlenmiş et tüketen bir beşerde kolon kanserinde yüzde 18 risk artışı rapor edilmiştir. 100 binden fazla şahısla yapılan 5 yıllık bir çalışma, ultra işlenmiş besin tüketimindeki her yüzde 10’luk artışın, yüzde 12 daha yüksek kanser riski ile bağlantılı olduğunu buldu.
“Depresyon: İşlenmiş besinlerde yüksek diyetler, artan korku ve depresyon oranlarıyla da temaslıdır. Serotonin kıymetli bir ruh hali dengeleyicidir. İşlenmiş besinlerde yaygın olarak bulunan kimyasal katkı hususları bedenin sağlıklı serotonin seviyelerini muhafaza yeteneğini olumsuz etkileyebilir.”
