Tekstil, ayakkabı ve otomotiv üzere dallarda artan ithalat sayılarına paralel şirket kapanmaları ve istihdam kaybının artması iktisat idaresini harekete geçirdi. Değerli madenler ithalatına ek mali yükümlülük getirilirken benzeri hazırlığın otomotiv, dokumacılık ve ayakkabı için de yapıldığı belirtildi.
Geride bıraktığımız yıl dış ticaret açığı 109 milyar dolara yükselerek Cumhuriyet tarihi rekoru kırdı. 2023’ün birinci yarısında ise açık, geçen yılın birebir devrine nazaran yüzde 18,7 artarak 61 milyar 235 milyon dolara yükseldi. Kelam konusu gelişme 99 kısımdan oluşan dış ticaret fasıllarına da yansıdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) datalarına nazaran, 2021’de 50 olan dış ticaret açığı veren fasıl sayısı 2022’de 52’ye çıkarken bu yılın birinci yarısında ise kelam konusu sayı 53’e yükseldi. Dokumacılık, ayakkabı, değerli madenler ve otomotiv gibi birçok kesimde artan ithalat sayılarına paralel olarak şirket kapanmaları ve istihdam çıkışının artması iktisat idaresini ithalatı önleyici siyaset arayışına itti. Kelam konusu hazırlık kapsamında evvelki gün altın ithalatına yüzde 20 ek mali yükümlülük getirilirken benzeri hazırlığın dokumacılık ve ayakkabı dalı için de yapıldığı belirtiliyor.
27. fasılda açık ikiye katlandı
Uluslararası ticarete bahis edilen eserlerin sınıflandırılmasında, armonize sistemin sınıflandırma kuralları ve prensipleri temel alınıyor. Armonize sistem, 21 kısım ve 99 fasıldan oluşuyor. TÜİK bilgilerine nazaran bu yılın birinci yarısında kelam konusu 99 fasıldan dış ticaret açığı verenlerin sayısı 53’e yükselmiş durumda. Kelam konusu sayı 2021’de 49’du. Her ne kadar açık veren fasıl sayısında yaşanan artış sonlu üzere görünse de dış ticaret açığında Cumhuriyet tarihi rekoru kırılması, dokuma ve ayakkabı üzere birçok kesimde istihdam kaybının 100 binleri aşmasına yol açtı. TÜİK sayılarına nazaran, bu yıl birinci yarıda en fazla dış ticaret açığını 29 milyar dolar ile 27. fasılda yer alan mineral yakıtlar verdi. Kelam konusu fasıl 2021’de 42 milyar dolar ve 2022 sonunda da 80 milyar dolar açık vermişti.
Açığın yüzde 20’si altından
Mineral yakıtları 12,7 milyar dolar ile 71. fasılda yer alan değerli madenler faslı izledi. Değerli ve yarı değerli madenler faslı en son 2021’de 3,8 milyar dolar fazla verdikten sonra 2022’den itibaren eksiye döndü. Altın ticaretine mevzu olan fasıl, geçen yılın tamamında 13,7 milyar dolar açık verdi. Faslın açığı bu yıl birinci yarıda da 12,7 milyar dolar olarak gerçekleşti. 71. fasıl, birinci yarıda 61 milyar dolar olarak gerçekleşen dış ticaret açığının yüzde 20’sini tek başına gerçekleştirmiş oldu. Gelişme üzerine evvelki gün Cumhurbaşkanı kararıyla altın ve altın eserleri ithal edenlere yüzde 20 ek mali yükümlülük getirildi. Tekrar TÜİK bilgilerine nazaran, değerli madenleri 72. fasılda yer alan demir çelik, 84. fasılda yer alan kazanlar, makinalar, 85. fasılda yer alan elektrikli makine ve aygıtlar izledi. Geçen yıldan bu yana gerek iç piyasa gerekse milletlerarası arenada yaşanan gelişmeler birçok dalda de birinci sefer dış ticaret açığı verilmesine yol açtı. Bu kesimlerin başında da dokumacılık bölümü geliyor. Milletlerarası ticaret sistemine göre dokumacılık dalı, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 58 ve 59. fasıllardan oluşuyor. 56 ve 58’in dışında kalan tüm fasıllar, bu yıl birinci yarıda toplamda 763 milyon dolar açık verdi. Gelişmelere paralel olarak son bir yılda dalda 586 şirket kapanırken istihdam kaybı 116 bini aştı. Bakanlığın bu nedenle harekete geçtiği belirtilirken 16 Ağustos’ta dal temsilcileri ile bir ortaya gelineceği ve ithalatı zorlaştıracak tedbirler alınacağı lisana getiriliyor.
AYAKKABIYA DA EK VERGİ GELİYOR
İlk sefer açık veren bölümlerden biri de 64. fasılda yer alan ayakkabı oldu. Haziran ayına kadar daima dış ticaret fazlası veren kesimde geçen yıl kasım ayında başlayan bozulma, bu yıl dış ticaret açığına dönüştü. Kapasite kullanım oranlarının yüzde 40’lar düzeyine gerilediği bölümde günde 5-10 bin çift üretim yapan büyük üreticilerin kapısına kilit vurduğu belirtiliyor. Dal temsilcilerinin verdiği bilgilere nazaran bakanlık ithalatı zorlaştıracak ek mali yükümlülük hazırlığı içinde ve önümüzdeki günlerde ayakkabı bölümünde de gümrük bilgileri artırılacak.
GIDA BÖLÜMÜ AÇIK VERMEYE BAŞLADI
Türkiye Besin ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu (TGDF) 6 aylık dış ticaret bilgilerini açıkladı. Buna nazaran bölüm yılın birinci 6 ayında 12,23 milyar dolar ihracat, 12,46 milyar dolar ithalat yaptı. Geçen yılın birinci 6 ayında 1,7 milyar dolar fazla veren dış ticaret istikrarı, bu yıl birebir periyotta 230 milyon dolar dış ticaret açığı verdi. TGDF Lideri Demir Şarman, mevzuyla ilgili “Yapısal birtakım problemlerimizi süratle aşarak, global iktisattan aldığımız hissesi nasıl artırabileceğimizi ve büyümeyi nasıl artırabileceğimizi düşünmeliyiz” tabirlerini kullanmıştı.
2 yılda 4 fasıl daha eksiye geçti
2021 yıl sonu ile kıyaslandığında bu yılın birinci yarısında 99 fasıldan 4’ünün dış ticaret fazlasından açığa geçtiği görülüyor. TÜİK bilgilerine nazaran kelam konusu fasıllar 71. fasılda yer alan değerli madenler, 42. Fasılda yer alan deri ve saraciye, 41. fasılda yer alan ham postlar ve 55. fasılda yer alan sentetik ve yapay devamsız lifler olarak sıralandı. Bilgilere nazaran 71. fasılda 2021’de 3,8 milyar dolar olan fazla, bu yıl birinci yarıda 12,7 milyar dolar açığa, 42. fasılda 60 milyon dolar olan fazla 57 milyon dolar açığa, 41. fasılda 42 milyon fazla 68 milyon dolar açığa ve 55 fasılda 35 milyon dolar olan fazla 13 milyon dolar açığa dönüştü.
2000 cc üstündeki arabaya ÖTV artışı
En fazla ihracata yapan ve 87 fasıl kodunda yer alan motorlu araçlar ve aksamı, modüllerinde da son periyotta dış ticaret, ithalat lehine gelişiyor. Bölüm bu yıl ocak ve şubat aylarında dış ticaret fazlası verirken kelam konusu paha mart ve nisan aylarında eksiye döndü. Haziranda fazla veren bölüm temmuz ile birlikte tekrar eksiye döndü ve 2,4 milyar dolar ihracata karşılık 3,4 milyar dolar ithalat ile aylık dış açığı 961 milyon dolara yükseltti. İthalatı frenlemek gayesiyle Bakanlığın 2000 cc ve üzerindeki arabalar için ÖTV artışını öngören bir çalışma hazırlığında olduğu öğrenildi.
Ekonomi
