Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası (KMTSO) Lideri Mustafa Buluntu, fabrikaların inşaatıyla ilgili meselelerin vakitle çözülebileceğine dikkat çekerek “Ancak finansmanla ilgili sorun çözülmezse yarın kentte çalışan kalmaz. Şirketleri öldürmeden bir an evvel bunları yaşatmanın yolu bulunmalı” dedi.
Depremlerin merkez üssü Kahramanmaraş iktisadının son durumunu KMTSO Lideri Mustafa Buluntu ile konuştuk.
- Kahramanmaraş’ta son durum nedir, iktisatta çarklar dönmeye başladı mı?
OSB’lerdeki işletmeler de dahil firmaların yüzde 40’ı faaliyete geçti ve yüzde 40-50 civarında kapasiteyle çalışıyoruz. Bunlar sarsıntı öncesi yüzde 100 kapasiteyle çalışan firmalardı. Küçük sanayi sitelerinde işyerleri büsbütün yıkılanlar var. Onlar kendi imkânlarıyla süreksiz olarak bir yerlerde faaliyete devam etmeye çalışıyorlar. Hem küçük sanayi işletmelerine yerinde tahlil hem de büyük endüstrici kümesine dönük de acil ve süratli hareket planlarına gereksinim var.
- Yetişmiş çalışanların birçok kenti terk etmişti, gidenler geri geldi mi?
Şu anda barınmayla ilgili sıkıntılar tam çözülmedi. Ayrıyeten sanayi sitelerindeki tadilat problemleri da devam ediyor. Bayramdan sonra tekrar kentimize önemli dönüş bekliyorum. Sarsıntı öncesi kentimizde 200 bin kişi istihdam ediliyordu. Şu anda fakat yüzde 40’ı işbaşı yapabildi.
İLÇE BAZLI TEŞVİK OLSUN
- Depremin en çok yıktığı K. Maraş, Hatay ve Adıyaman için özel teşvik talebiniz vardı, bu bahisle ilgili gelişme var mı?
Kaynakların yerinde ve ilçe bazlı kullanılması gerekiyor. teşvikleri genele yayarsak asıl yıkımın yaşandığı bölgelerin ayağa kalkması çok sıkıntı olacak. Zati finansmana erişimle ilgili önemli problem yaşıyoruz. Zelzeleden evvel de finansman sorunu yaşıyorduk, artık zelzele bölgeleri için finansman önemli sorun teşkil ediyor.
- Nasıl sıkıntılar var orada?
Yeni bakanla tahminen yeni bir iktisat modeli belirlenecek bilmiyoruz. Merkez Bankası’nın belirlediği kısıtlamalar, regülasyonlar devam ediyor. En azından özel bankalardaki kısıtlamaların kaldırılması gerekiyor. Sarsıntıyla önemli hasar almış büyük üreticilerimiz var. Bunlar önemli kredi borcu olan tesisler. Çek ödemeleri var. Şayet finansman imkânı açılmazsa biz bu firmalardan birçoğunu daha sarsıntının ziyanlarını tazmin etmeden kaybederiz. Şayet biz bu firmaları ayağa kaldıramazsak aslında bu kadar konuta da gereksinim olmayacak. Adım atılmazsa yarın çok geç kalmış olacağız.
KAPANMANIN TELAFİSİ OLMAZ
- Akaryakıt faturaları da gelmeye başladı, faturaları ödeyecek para var mı?
Orada devletin bir adım atması gerekiyor. Burada fiziki kuralları tahminen yerine koyabiliriz, konutları yapabiliriz. Bu bir ay sonra olsa da olur iki ay sonra olsa da olur. Fakat şayet ekonomik ve finansal manada çok geç kalırsak artık telafisi olmayan kayıplarla karşı karşıya kalabiliriz.
- Araya seçim de girdi, bu periyotta zelzele gündemden düştü, siz unutulduğunuzu düşündünüz mü?
Tabii ki odak noktası değişti. Yeni kabine, yeni bürokrat atamaları devam ediyor. Hazır takımların birçoklarında da bir revizyon var. Artık biz sıkıntılarımızı sıfırdan anlatacağız, her seferinde anlatınca da önemli manada yoruluyoruz. İnşallah yeni iktisat idaresi çok kısa müddette aksiyon alır. Tahminen bu tesislerin birçoğu 1 ay sonra olmayacak.
Bu kentlerin kısa vadede ayağa kalkma talihi yok. Hepimiz önemli emek sarf ediyoruz. Fakat kenti ayağa kaldıracak adımların devlet tarafından atılması gerekiyor. Şu anda burada toplumsal imkânlar kalmadı. Beşerler niçin dönecek buralara. Devletin burayı özel teşvik kapsamına alınması gerekir. 6. bölge teşvik kapsamındayız lakin beşerler daha mevcut tesislerini ayağa kaldıramadı ki yeni yatırım yapabilsinler.
MÜŞTERİLER KAÇIYOR
- Ne kadar bekleme ya da sabretme müddetiniz var?
Bizim artık vakit kaybına tahammülümüz yok. Bir saat bile çok değer arz ediyor. Çek takas sistemi devreye girmesin dedik bir mühlet için. Yeni paketler geliştirilsin, bir iktisat uyumu kurulsun dedik. Nasıl ki kentin fiziki yapısı, acil gereksinimlerle ilgili bir AFAD uyumu kurulduysa kentin finans ve ekonomik açısından da bir uyum kurulabilirdi. Sarsıntıdan en çok yıkım yaşayan bölgelerin talepleri, ıstırapları muhtaçlıkları firma bazlı dahi dinlenseydi ve adım atılsaydı, sıkıntılar tahminen daha süratli çözülürdü. Şu anda tüm firmaların kaynağa muhtaçlığı var. Burada 50 bin TL’ye de muhtaçlık var firmaların büyüklüğüne nazaran çok büyük sayılara da gereksinim duyanlar var. Burada sıradan küçük bir dokumacılık işletmesi bile aylardır çalışmıyor. Bunların üstüne esasen binlerce lira elektrik doğalgaz faturası binmiş. Artık bunları finanse edecek.Finansmana erişimde eza var. Artık müşteri kaybını da konuşmamız gerekiyor.
- Başladı mı müşteri kaybı?
Buradaki tesislerin çabucak hepsi dünya ile entegre. Artık dünyadaki hissemizi da kaybediyoruz. Dokumacılıkta artık Avrupa’daki müşterilerimiz tedarik zincirini değiştirmeye başladı. Şayet bu üretim diğer yere kayarsa tedarik zinciri Türkiye’den uzaklaşırsa bunları geriye döndürmemiz çok sıkıntı olur. Bu ekonomik manada çok büyük kayıp manasına gelecek.
- Depremin yıkamadığını finansal meseleler yıkacak yani?
Kesinlikle evet.
ACİL AKSİYON PLANI ŞART
- Sizi önümüzdeki devirde neler ümitsizliğe sürer?
Eğer hakikaten finansal noktada kaynaklara erişme imkânımız sağlanmazsa o vakit umutsuz oluruz. İvedilikle aksiyon planlarının hazırlanması gerekiyor. Bizim 2022 ihracatımız 1.5 milyar dolardı. Bunun yüzde 50’sini bile kaybetsek çok önemli bir kayıp manasına gelir. Beşerler işinin başındayken daha gayretten vazgeçmemişken bir an evvel adım atılmalı.
- Net olarak ne bekliyorsunuz?
Belli noktalarda hibe takviyesi olabilir. En azından finansmana erişimde bir öncelik tanınmalı. Kredi ödemelerinin biraz vakte yayılması fabrikaların inşaatı ile ilgili sorun vakitle çözülür lakin krediyle ilgili finansmanla ilgili sorun çözülmezse yarın kentte ne çalışan ne zanaatkâr kalır. Şirketleri öldürmeden bir an evvel bunları yaşatmanın yolu bulunmalı.
