Ünlü iktisatçı Mahfi Eğilmez, Türkiye’nin içinde bulunduğu mevcut ekonomik durumdan iktidar kadar muhalefetin de sorumlu olduğunu belirterek, bir köşe yazısı kaleme aldı.
Buna nazaran Mahfi Eğilmez, kendi blog sitesinde kaleme aldığı “Türkiye’nin Açmazları” başlıklı yazısında şunları kaydetti:
“Siyasal iktidarlar birçok defa ortaya çıkan ekonomik sıkıntıları bir ekonomik istikrar programı ile çözmek yerine; sübvansiyon artırımları, enflasyonun üzerinde fiyat artışları, kamu teşebbüslerinin fiyat artışlarının ertelenmesi gibi istikrarı daha da bozacak tedbirleri niye tercih ederler?
Bu sorunun cevabını kurucuları ortasında James Buchanan ve Gordon Tullock’un bulunduğu Kamu Tercihi Okulu değişik bir formda vermektedir.
Bu okulun temsilcilerine nazaran, iş dünyasına uygulanan kurallar, siyasal partiler ve siyasetçiler için de geçerlidir. Nasıl şirketler kârlarını artırmak için gayret harcarlarsa, siyasetçiler de en fazla çabayı oylarını artırmak için harcarlar. Toplum kesitleri siyasal partilere, siyasal iktidara ve siyasetçilere kendi faydalarını yükseltebilmek için baskı yapar. Şayet bir toplumda sübvansiyonların artırılması, enflasyonun üzerinde fiyat artırımları vb. siyasal iktidara oylarını artırma imkânı verecekse, iktidarın o tarafta davranması kendileri açısından en akılcı yol olarak görünür. Aynı şey muhalefet partilerinin iktidara yönelttikleri tenkitler için de geçerlidir. Sahiden de son seçimde iktidar partisinin bol keseden yaptığı vaatlere muhalefet partileri daha da bol keseden vaatlerle karşılık verdi. İki tarafın da ekonomiyi değil sadece seçimi kazanmaya yönelik bu gerçek dışı yaklaşımları sonucu iktidarda kalmaya devam edenlerin aldığı kararlar iktisadın daha da fazla ziyan görmesine yol açtı.
Ekonomik istikrar programları fakat işler çok berbata gidip de iktisat çıkmaz sokaklara girdiğinde ortaya konur ve çoklukla evvelki periyotların yanlış yaklaşımlarını düzeltmeye yöneldiği için toplum açısından acı faturalar ödenmesine dayalı reçeteler sunar. Bu reçeteler, uygulayan iktidar açısından oy kaybına neden olur. Onun içindir ki siyasal partiler ve siyasetçilerin bir ekonomik istikrar programını yürürlüğe koymaları kolay bir iş değildir. Buna karşılık yeniden de neler yapacaklarını açıklayan programlarla yola çıkarlar ve dengeyi tekrar sağlamaya çalışırlar. Türkiye de geçmişte bu türlü yapar istikrar programı açıklardı. Son devirde program açıklamayı bıraktı. İktisat çıkmaz sokaklara girdiği halde bir iktisat programı açıklanmıyor ve her gün akla gelenler uygulamaya konuyor. Bu tıp evvelce açıklanmamış düzenlemeler (mesela benzin ve motorinde yapılan son vergi artışları) toplumda şok tesiri yaratıyor. Rastgele bir programa dayanmayan bu çeşit şokları yaşayan üreticiler ve karar alıcılar yeni şoklar geleceğini iddia edip fiyatları olduğundan fazla artırarak mümkün yeni şoklara karşı peşinen tedbir almaya yöneliyorlar. Bu yaklaşım da doğal olarak enflasyonun daha süratli artması sonucunu getiriyor.
Eskiden siyasetçinin oy alma uğraşıyla pek ilgisi olmayan bürokrasi, son vakitlerde siyasal iktidarla birlikte gelip gidecek bir yapı içinde örgütlendiği için bu bahisle çok daha fazla ilgili bir pozisyona geçti. Buna karşılık yeniden de bürokrasinin temel gayesi maaşlarını, emeklilik fiyatlarını ve tahminen de daha kıymetlisi yetkilerini artırmaktır. Bunun da yolu kuşkusuz kamu harcamalarının artırılması ya da daha yanlışsız bir tabirle bütçenin büyütülmesinden geçmektedir. Hasebiyle bürokrasi, bir istikrar siyaseti uygulamasında bilhassa kamu harcamalarının kısılması üzere tedbirler açısından kıymetli bir pürüz oluşturabilir.
Kamu tercihi okulunun yaklaşımları bilhassa Türkiye üzere ekonomik istikrar tedbirlerinin oy kaybına neden olacağı görüşünün siyaset ortamında yaygın olduğu ve kamu kısmının kapladığı geniş yer münasebetiyle bürokrasinin de büyük olduğu ülkelerde daha da kıymetlidir. Hakikaten de bir bölgenin suyunun dağıtımı yahut çöpünün toplanması karşılığında oluşturulacak tarifeler, örneğin ABD de tümüyle özel şirketler kanalıyla yapıldığı için rastgele bir siyasal yaklaşımla değil ekonomik olarak belirlenir. Halbuki Türkiye’de bu işleri yapan işletmeler belediyelere bağlı olduğundan, tarife belirlemelerini bağlı bulundukları belediyelerin siyasal dertlerine nazaran yaparlar. Bu nedenle kelam konusu işletmeler ziyan etmek gerçeğiyle karşı karşıya kalabilirler. Bunun sonucunda bu sefer belediyeler siyasal iktidara baskı yaparak devlet bütçesinden yardım talep ederler.
Bugüne kadar yaşadığımız tecrübeler, Türkiye’de iktisat siyasetinin siyasal kararlılık olmaksızın yürütülemeyeceğini ortaya koymaktadır. Genelde, bu bahislerden kimileri tümüyle teknik çalışmalarla ve son noktaya kadar siyasal iktidarın bilgisine gerek göstermeksizin çözülebilecek mevzular olduğu halde, Türkiye’de, başlangıçtan itibaren siyasal karara ihtiyaç gösterir bir biçime dönüşmüştür. Zira teknik bahislerin birçok siyaset gereci haline getirilmiş, uzlaşma yerleri yok edilmiştir. Bu nedenledir ki Türkiye’nin siyasal takımları, gelişmiş ülkelerin siyasal takımlarından çok daha fazla fedakârlığa katlanmak, kendi siyaset yetkilerini kısıtlayacak tedbirleri kendileri almak; yasama organını, hükümete hesap vermekten çıkarıp tam bilakis hesap soran bir organ pozisyonuna getirmek zorundadırlar.
Bu fedakârlık yapılmadan Türkiye’nin içine girdiği çıkmaz sokaklardan çıkarak, iktisadını, toplumsal ve siyasal ömrünü düzeltmesi imkanı bulunmuyor.”
