6 Şubat’ta meydana gelen Kahramanmaraş merkezli iki büyük sarsıntının akabinde 50 bini aşkın vatandaş hayatını yitirmiş, yüzbinlerce bina yıkılmış, yıkılmayanlarda ise ağır hasar tespit edilerek oturulamaz duruma gelmişti. Sarsıntıların akabinde akıllara gelen birinci soru ise, yıkılan binaların sorumluluğun kimde olduğu konusuydu.
Sorumluluk tek başına bir tarafa yıkılmasının gerçek olmadığını söyleyen Metalurji ve Materyal Mühendisi Erhan Mataracı, inşaatın üretimi sırasında yapılacak denetim sisteminin ehemmiyeti ne vurgu yaptı. Yapı sürecinin başından itibaren denetim firmasının “işin sahibi tarafından görevlendirilmesi” gerektiğini söyleyen Mataracı, aksi taktirde müteahhitlerin denetim firmalarını mali açıdan desteklediklerinden ötürü iki taraf ortasında ticari alakanın oluştuğuna dikkat çekti.
Kontrol kuruluşlarının sayısının son yıllarda epey arttığını söz eden Mataracı, kurumlar ortasında rekabet yaşandığını ve bu da yapılan işin kalitesini düşürdüğünü söyledi. Birtakım firmaların ise denetim yapmadan belgelendirme yaptığına da dikkat çeken Mataracı, şu sözleri kullandı:
“6 Şubat Kahramanmaraş merkezli sarsıntıdan sonra en çok tartıştığımız şey yıkılan yapıların sorumluluğunun kimde olduğu konusuydu. Sonunda tam olarak sorumluluğun kimde olduğuna karar verememekle birlikte kimisi müteahhitleri, kimisi yapı kontrol firmalarını suçladı. Lakin burada sorumluluk tek olarak rastgele bir tarafta değil, genel olarak yapı inşa etme konusunda Türkiye’de kâfi bir sistem geliştirilememiş olmasıdır. Gelişmiş bir sistemde, müteahhitlerin yapı kontrol firmalarının, belediyelerin ve bakanlıkların içinde bulunduğu denetim sistemiyle inançlı inşaatlar ve inançlı imalatların yapılması kaçınılmaz olur.
“TEKNİK BİR DENETİM MÜNASEBETİNDEN FAZLA TİCARİ İLGİ…”
Ülkemizde inşaatlar haricinde endüstriyel üretimde de üçüncü taraf denetim kuruluşu dediğimiz firmalar var ve bu firmalar Akreditasyon Kurumlarından aldıkları yetkilerle farklı gayelerle üretilen/inşa edilen her şeyi belgelendirme yetkisine sahipler.
Kontrol kuruluşlarının çalışması için en verimli usul bu firmaların işin sahibi tarafından tutulması yahut görevlendirilmesidir. Aksi durumda imalatçı yahut müteahhit firmalar bu denetim kuruluşlarının masraflarını kendi ceplerinden ödedikleri için ortalarında teknik bir denetim bağlantısından çok ticari bir ilgi oluyor.
Kontrol kuruluşlarının sayısı son yıllarda çok fazla arttı ve ortalarında önemli bir ticari rekabet oluştu. Bu firmalar akreditasyon için ödedikleri bedellerin, çalıştıracakları sabit çalışanların maliyetlerini karşılayabilmek için denetim kalitesini önemli manada düşürmek zorunda kaldılar. Artık bu denetim düzeneği o denli bir hal aldı ki, birçok firma hiçbir denetim yapmadan belgelendirme yapıyor.
Şirketlerin iş alabilmek için sahip olması gereken idare sistemi sertifikaları ya da bir projeyi kabul ettirmek için edinmesi gereken eser sertifikaları hiçbir denetim yapılmadan para karşılığında verilmeye başlandı.
“HİÇBİR DENETİMİN YAPILAMAYACAĞINI GÖRÜYORUZ”
Geçenlerde şirketimize akreditasyona sahip bir denetim kuruluşu tarafından 3500 TL+KDV bedelle 1 ISO ve 4 adet CE dokümanı verilebileceğiyle ilgili bir e-posta geldi. Bu fiyata bu 4 evrakın verilebilmesi imkânsız. Olağanda bu evrakları verebilmek için günlerce süren kontroller yapılmalı, firmanın bütün sistemi, bütün üretim/inşaat basamakları incelenmeli ve bunu alanında ehil çalışanlar yapmalı.
Bu sertifikaları alan bir şirket, memleketler arası sisteme uygun çalıştığını ispat edebilecek, ayrıyeten üretimlerini de Avrupa Birliği Standartlarında yaptığına dair sertifika sahibi olacak. Ancak işin gerisindeki denetim sistemine baktığımızda bu bedelle hiçbir denetimin yapılamayacağını çok açık halde görüyoruz. Yani son kullanıcının kullandığı eser milletlerarası tüm sertifikalara sahip fakat aslında hiçbir denetimin yapılmamış olduğu eserler olacak.
“SUÇU MUKADDERATA ATIYORUZ”
Türkiye’de her tıp mühendislik faaliyetinin bu formda işlediğini maalesef uzun yıllardır gözlemliyoruz. Kalite İdare Sistemi denilen mevzuya hiç değer vermiyoruz. Günün sonunda başımıza bir felaket geldiği vakitte, ya soruna bir sorumlu bulmaya çalışıyoruz yahut kabahati bahta atıyoruz.
Deprem felaketinden sonra vatandaşlarımız teknik bahislerle ilgili olarak şahsen bilgi edinme gayretine girdi ve beşerler kendilerini yoruyorlar. Kendi alanında tecrübeli bir insanın yetişmesi yıllar alırken insanların bu biçimde kendilerini yormaları tekrar liyakatle ilgili ders almadığımızın göstergesi. Ülkemizde yapılması gereken en değerli mevzu teknik işlerin nasıl yapılacağı ve kurgulanacağıyla ilgili bir sistem oluşturulması ve herkesin kendi işini layığıyla yapmasıdır. Teknik olarak sağlam bir altyapı oluşturmadığımız sürece gelecekte de başımıza gelen felaketlere sorumlular aramaya devam edeceğiz.”
