İstanbul’da özel bir hastanede ölen Menzil cemaatinin ‘şeyh’i Abdülbaki Erol, bugün Adıyaman’ın Kahta ilçesine bağlı Menzil köyünde toprağa verildi. Cenaze merasimine Adıyaman Valisi Osman Varol, Adıyaman Belediye Lideri Süleyman Kılınç, STK temsilcileri ile binlerce kişi katıldı.
Menzil’deki cenaze merasiminin akabinde köy merkezinde açıklama yapan Erol’un büyük oğlu Muhammed Mübarek, cemaatin 3’e bölündüğü işaret etti.
DW Türkçe’den Alican Uludağ’ın haberine nazaran, Mübarek yaptığı konuşmada, “tövbe yetkisi”nin üç oğluna verildiğini, üç ismin köydeki üç farklı mescitte “irşat” faaliyetlerini sürdüreceğini söyledi. Bu açıklamasıyla cemaatin üçe bölündüğüne işaret eden Muhammed Mübarek, bugüne kadar “verilen tövbelerin ve zikirlerin iptal edildiğini” ve “tümünün yenilenmesi gerektiğini” lisana getirdi. İsteyen cemaat üyesinin istediği mescide bağlanacağını tabir eden Mübarak, cemaate “Üç ismin gerisinden konuşmayın, fitneye alet olmayın” biçiminde bir ihtarda da bulundu. Konuşmanın akabinde Abdülbaki Erol’un üç oğlu, başka farklı mescitlere gitti. Erol’un oğulları Muhammed Fettah, Muhammed Saki ve Muhammed Mübarek, mescitlerine gelen .
BBC Türkçe’de yer alan haberde, Erol’un cenaze merasimine katılan kalabalığa dikkat çekilerek şu tahlil yapıldı:
Menzil, son yıllarda Türkiye’de, kamuoyunun en fazla gündemine gelen dini oluşumlar ortasında yer alıyor.
MENZİL NASIL BİR DİNİ OLUŞUM?
Menzil’in doğuşundan bugüne kadarki yapısını, çalışmalarını, siyasetle münasebetini ve son yıllarda artan ekonomik faaliyetlerini inceledik.
Menzil, Nakşibendi tarikatının Halidiye kolunun Türkiye’deki oluşumlarından biri.
2019 yılında ortaya çıkan, Diyanet İşleri Başkanlığı’na ilişkin olduğu sav edilen, resmi görevlilerin bugüne kadar yalanlamadığı Dini-Sosyal Teşekküller, Klâsik Dini-Kültürel Oluşumlar ve Yeni Dini Yönelişler isimli kapalı raporda, bu oluşuma da yer veriliyor.
Raporda oluşumdan, “Geleneksel Dini Kültürel Oluşumlar (Tarikatlar)’” başlığı altında bahsediliyor ve küme için “Menzil/Semerkand Cemaati” tarifi kullanılıyor.
Oluşum hakkında, “Menzil kümesi ülkemizdeki emsal yapılar içerisinde en çok taraftara sahip olanlardan biri olarak görülmektedir” değerlendirmesi yapılıyor.
Grup, 1902’de doğup 1972’de hayatını yitiren Abdulhakim Erol tarafından kuruldu.
Aslen Siirt’te yaşayan Erol ve aile üyeleri Doğu Anadolu Bölgesi’nde “Kürtçülüğün yükselişi” üzere çeşitli nedenlerle Siirt’teki köylerinden ayrıldı ve 1971 yılında Adıyaman’ın Kahta ilçesinde bir köy satın alarak buraya yerleşti.
Bu köyün ismi olan Menzil de bu dini oluşuma ismini verdi.
1970’li yıllarda Türkiye’nin farklı yerlerinden beşerler, kimi vakit kafileler halinde bu köyü ve pir olarak gördükleri Erol’u ziyarete başladı.
1983 yılında Erol, bir müddetliğine Gökçeada’ya mecburi ikamete yollandı. Kendisinin vefatından sonra yerine geçen oğlu Muhammed Raşit Erol, 1993’te hayatını kaybedince yerine kardeşi Abdulbaki Erol geçti. Bütün bu süreçte faaliyetler sürdü.
2000’li yıllara gelinirken Menzil kümesi ikiye bölündü. Buhara olarak da anılan bu ikinci kümenin başında, Muhammed Raşit Erol’un oğullarından olup ana koldan ayrılan Fevzettin Erol bulunuyor.
Bu kümenin merkezi ise Eskişehir’in Sivrihisar ilçesindeki Buhara köyü.
Ancak günümüzde, Menzil olarak tanım edilen asıl büyük oluşum, Menzil Köyü merkezli küme.
NASIL BİR DİNİ ANLAYIŞ VAR?
1970’lerde başlayan, kimilerinin mürid olarak kimilerinin ise “tövbe almak” hedefiyle gerçekleştirdiği Menzil ziyaretleri yıllardır devam ediyor.
Adı köy olsa da burada çağdaş ve ihtişamlı yapılar bulunuyor.
Ancak Menzil bu köyle hudutlu olmayıp, Türkiye’nin birçok yerinde mensupları olan bir oluşum.
Diyanet İşleri Başkanlığı’na ilişkin olduğu tez edilen raporda kümenin, Avrupa’nın pek çok ülkesinde de tekke ismini verilen yerlerde faaliyetlerinin bulunduğu belirtiliyor.
Bu raporda, Menzil’in dini yaklaşımı açıklanırken, Nakşibendi tarikatının devamı olan tasavvufi bir hareket olduğu belirtiliyor.
Metinde, kümenin dini anlayışıyla ilgili şu tespitler yapılıyor:
“Bu cins hareketlerde olduğu üzere şey önünde tövbe, zikir, vird, hatme, rabıta, vesile, tevessül, şefaat ve hizmet hususları öne çıkmaktadır. Birebir halde hayal, keramet ve menkıbeye de büyük kıymet veriliyor.”
Menzil’le ilişkili dernek ve vakıflar, 14 Mayıs 2023 seçimlerinde Cumhur İttifakı’nı desteklediklerini açıkladı.
SAĞ PARTİLERLE YAKIN MÜNASEBET İÇERİSİNDE
Menzil’in geçmişten bugüne sağ partilerle yakın bir bağlantı kurduğu görülüyor.
Akademisyen Niyazi Usta tarafından, Menzil oluşumu mensuplarıyla yapılan saha araştırmasına dayanan ve 1990’larda yayımlanan Menzil Nakşiliği isimli kitapta, yaşlı müridlerin daha çok Refah Partisi’ne, gençlerin ise Milliyetçi partilere eğilimi olduğu belirtiliyor.
Bu araştırmada bilhassa 12 Eylül darbesi sonrasında Ülkücü gençler ortasında bu kümeye yönelim olduğu tespiti yapılmış.
Usta, çalışmasında, 1995’teki genel seçimlerde kimi küme mensupların Milliyetçi Hareket Partisi’ne, kimilerinin Refah Partisi’ne kimilerinin ise Büyük Birlik Partisi ile ittifakının da ortalarında bulunduğu çeşitli nedenlerle Anavatan Partisi’ne oy vereceğinin anlaşıldığını yazıyor.
Fevzettin Erol, Sözcü Gazetesi Ankara Temsilcisi Hürmet Öztürk’ün yazdığı “Menzil: Bir Tarikatın İki Yüzü” isimli kitapta yayımlanan röportajında, babasının yıllar içinde birçok siyasetçi ile âlâ münasebetleri olduğunu belirtiyor.
Erol, Bunların ortasında eski cumhurbaşkanı ve başbakanlardan Süleyman Demirel ve Turgut Özal’ın da bulunduğunu söylüyor.
2009’da Kahramanmaraş’ta helikopter kazasında hayatını kaybeden Büyük Birlik Partisi’nin kurucusu ve birinci genel lideri Muhsin Yazıcıoğlu’nun da yıllarca oluşumla âlâ bir bağlantısı olduğu tez ediliyor.
Menzil: Bir Tarikatın İki Yüzü isimli kitapta yayımlanan öbür bir röportajda Menzil’in değerli isimlerinden Saki Erol da, “Adnan Menderes’i, Süleyman Demirel’i, Turgut Özal’ı, Mesut Yılmaz’ı sonra da Recep Tayyip Erdoğan’ı destekledik. (…) Hâlâ AK Parti’yi destekliyorum” diye konuşmuş.
Cumhurbaşkanı Yardımcısı Yılmaz’dan Seyyid Abdulbaki Elhüseyni’nin ailesine taziye ziyareti
ERDOĞAN’A DESTEK
Menzil oluşumunun son yıllarda Cumhur İttifakı’na açıktan takviye verdiği ve Adalet ve Kalkınma Partisi ile düzgün bağlantılar kurduğu görülüyor.
Grubun, bilhassa de 15 Temmuz 2016’daki darbe teşebbüsü ve sonrası iktidara değerli bir takviye verdiği anlaşılıyor.
Oluşum, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki askeri operasyonlarını da destekledi.
2017’deki Anayasa değişikliği referandumunda, oluşum bünyesindeki dernek ve vakıflar, “Evet” oyu verme daveti yaptı.
24 Haziran 2018’deki seçimlerde bu kurumlar, gazetelere verdikleri ilan ile Cumhur İttifakı’nı ve Recep Tayyip Erdoğan’ın destekledi.
Son olarak 14 ve 28 Mayıs 2023’te yapılan seçimler öncesinde bu kurumlar yeniden Erdoğan’a dayanak açıklaması yaptı.
EKONOMİ ALANINDA DA ATILIM İÇERİSİNDE
Menzil oluşumunun son yıllarda iktisat alanında değerli bir atılım içinde olduğu anlaşılıyor.
Bunun en büyük göstergelerinden biri ise Menzil ile irtibatlı bir iş derneği olan Türkiye Müstakil Endüstrici ve İş Adamları Derneği’nin (TÜMSİAD) çalışmaları.
2005 yılında kurulan TÜMSİAD’ın üye yapısının tartısını Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler (KOBİ) oluşturuyor.
Kendi internet sitesinde yazan sözlerle TÜMSİAD, bilhassa KOBİ ölçekli işletmelerin ihracatta büyümesi için çalışmalar yapıyor.
Dış Ekonomik Bağlar Şurası (DEİK) üyesi olan TÜMSİAD’ın genel liderleri, DEİK İdare Şurası’nda temsil ediliyor.
TÜMSİAD; “faaliyetleri ile iktisatta üretim, istihdamı ve faizsiz finans sistemini desteklediğini” belirtiyor.
Dernek, “yerel bedellerden global liderliğe” sloganını sık sık kullanıyor.
TÜMSİAD, 2013 yılından bu yana TÜMEXPO Genel Ticaret Fuarı ve Milletlerarası KOBİ Şurası’nı düzenliyor.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçmişte hem bu fuarın açılışını yapmış hem de TÜMSİAD Genel Heyeti’nde konuşmuştu.
AKTİF STK’LERİ DE VAR
Menzil kümesiyle irtibatlı etkin sivil toplum örgütleri bulunuyor.
Bunların başında Semerkand Vakfı ve Beşir Derneği geliyor.
Bu kurumların son yıllarda zelzele üzere afetlerde yahut maden kazası büyük facialarda olay yerine giderek faal bir halde faaliyet gösterdiği görülüyor.
Semerkand Vakfı; bağış çalışmaları ile kongre, sohbet, ziyaret üzere etkinlikler düzenliyor.
Beşir Derneği’nin yardım çalışmaları ise yalnızca Türkiye’yle hudutlu da değil.
Derneğin sitesinden aktarıldığına nazaran yurtdışındaki kimi ülkelere de yardım gönderiliyor ya da oralarda faaliyette bulunuluyor.
Endonezya, Afganistan, Somali, Suriye, Güney Afrika, Kazakistan, Bangladeş, Makedonya, Arnavutluk, Azerbaycan; bu ülkelerden kimileri.
Oluşumun kesimi olan Gençlik Eğitim ve Kültür Konfederasyonu (Genç-Kon) ise gençlik alanında çalışmalar yürütüyor.
Derneğin çalışmaları ortasında; “Son Büyük Sultan Abdülhamid Han’ı Anlamak” başlığıyla gerçekleştirilen konferanslar, Fetih ve Gençlik Buluşmaları, Klasik Çocuk İftarı, Bir Öğrenci de Sen Okut, İzci Kampları üzere projeler yer alıyor.
Menzil’in özel eğitim ve sıhhat kurumları alanında da çalışmaları var.
Özel Biltek okulları ve özel Emsey hastanelerinin Menzil kontaklı olduğu öne sürülüyor.
Grubun, hac ve umre tertibi yapan turizm şirketleri de bulunuyor.
MEDYA VE YAYINCILIK FAALİYETLERİNDE MENZİL
Menzil’in basın ve yayın alanındaki çalışmalarının görünen yüzü ise Semerkand Yayın Kümesi.
Semerkand TV, Semerkand Radyo, Semerkand Yayınevi, Hacegan Yayınları, Semerkand Mecmuası, Semerkand Çocuk Mecmuası, Semerkand Aile Mecmuası, Genç Okur mecmuası, yayın faaliyetleri ortasında yer alıyor.
Semerkand TV’deki yayın akışına bakıldığında kanalda yüklü olarak dini yayınlar yapıldığı görülüyor.
Semerkand Mecmuası, aylık tasavvufi mecmua altı başlığıyla yayımlanıyor. Bu mecmua, İngilizce olarak da basılıyor.
Semerkand Yayınevi’nin bastığı kitaplar da yüklü olarak tasavvufi kitaplar.
Yayınlar ortasında çocuklara özel kitap ve mecmualara de değer verildiği görülüyor.
Semerkand TV Çocuk isimli, çocuklara özel bir YouTube kanalı da bulunuyor.
15 TEMMUZ SONRASI BÜROKRASİDE KARDOLAŞMA İDDİALARI
15 Temmuz darbe teşebbüsünden sonra bürokrasiden tasfiye edilen Gülen yapılanması mensuplarının yerine farklı dini oluşumların üyelerinin getirildiği ve “Menzilcilerin” burada kritik bir rol üstlendiği savları son yıllarda gündemde.
Eski Sıhhat Bakanı Recep Akdağ ile eski Güç ve Doğal Kaynaklar Bakanı Tamer Yıldız’ın da Menzil ile bağına dair birçok tez bulunuyor.
Diyanet İşleri Başkanlığı’na ilişkin olduğu öne sürülen raporun son kısmında Menzil kümesiyle ilgili şu tabirler yer alıyor:
“Son vakitlerde Menzil kümesinin bürokraside teşkilatlandığı ve kamuda aktifliğini artırdığı istikametinde kamuoyunda bir kanaat dillendirilmeye başlanmıştır. Hakikat olması halinde bu tezahürün ülkemizde orta ve uzun vadede dertlere yol açacağı bedellendirilmektedir.”
Gazeteci Hürmet Öztürk’ün kitap çalışması sırasında bu cins tezleri sorduğu ‘Menzilciler’ ise bu savların gerçek olmadığını savunmuş.
Abdulbaki Erol’un vefatından sonra oluşumun çalışmalarının ne istikamete gideceği bilinmiyor.
Ancak Erol’un on binlerce kişinin katıldığı cenaze merasimi de düşünüldüğünde Menzil, Türkiye’de ilerleyen devirlerde de üzerine en çok konuşulacak dini oluşumlardan biri olmaya devam edecek üzere duruyor.
