Merkez Bankası, yeni lider Hafize Gaye Erkan liderliğinde 22 Haziran’daki birinci Para Siyaseti Şurası (PPK) toplantısında siyaset faizini 650 baz puan artırarak yüzde 8,5’ten yüzde 15’e çıkardı. Kararı takiben Cuma gecesi açıklanan düzenlemelerle bankacılık sistemi üzerindeki baskılar da bir ölçü hafifletildi.
22 Haziran’da açıklanan PPK toplantısının karar metni, en azından prensip olarak eski anlayışın çöpe atıldığı izlenimi veriyor. Vaktiyle eski metinlerden tek tek çıkarılmış olan “sıkı para politikası” ibaresinin tekrar metne girdiğini görüyoruz.
Hatta bir adım daha ileri gidilip “Kurul, dezenflasyonun en kısa müddette tesisi, enflasyon beklentilerinin çıpalanması, fiyatlama davranışlarındaki bozulmanın denetim altına alınması için mali sıkılaştırma sürecinin başlamasına karar vermiştir” tabiri ile “enflasyonu düşürmek için faiz artırmak gerektiği” net bir formda söz ediliyor.
Bu halde, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın 14 Haziran tarihinde tekrar hatırlattığı “enflasyonu düşürmek için faizin düşmesi gerektiği” tezine karşıt düşen lakin ortodoks iktisatın temel anlayışını doğrulayan bir anlayışın savunulduğunu gözlemliyoruz.
Bir evvelki yazımda Merkez Bankası’nın alacağı karara dair güvercin ve şahin iki senaryodan bahsetmiştim.
ESKİ ANLAYIŞ TIKANDI, YAN YOLLARA SAPILDI
22 Haziran’da açıklanan karar, başımdaki en “güvercin” faiz artışının bile altında kaldı. Faiz artışının bu kadar düşük dozda kalmasını eski anlayıştan keskin bir kopuş ya da bir U dönüşünden fazla eski anlayışın önünün tıkandığı bir noktada yan yollara sapma olarak yorumluyorum.
Eski periyodun muhasebesinin yapılmaması, “Yeni İktisat Modeli (YEM)” çerçevesinde agresif faiz indirimlerine giden PPK üyelerinin misyonlarını korunması bu fikrimi destekliyor.
Faiz artışının düşük tutulması “kademeli” artış patikasının kesimi mıdır, yoksa daha fazla faiz artışına müsaade çıkmadığının bir işareti midir?
Ben ikinci mümkünlüğü yüksek buluyorum. Çünkü yeni grubun pak bir sayfa açıldığına, atılan adımın uzun soluklu olacağına dair vereceği sinyal açısından birinci faiz artışının sembolik bir değeri vardı.
Kaldı ki piyasa faizlerinin zati yüzde 40’lı düzeylere ulaşmış olması, Merkez Bankası’nın kararının pratikteki sıkılaştırıcı tesirlerini sonlu tutacak, daha çok beklenti kanalını devreye sokmaya yarayacaktı.
Miktar az da olsa faiz artışına gidilmesi, YEM’e nazaran bir güzelleşme değil midir? Elbette öyledir ve dengesizlikleri düzeltemese de en azından derinleşmesini pürüzler ve görece bir düzgünleşme sağlar. Lakin bu güzelleşmenin ne kadar uzun soluklu olacağı, YEM ile derinleşen dengesizliklerin ne kadar düzeltilebileceğine dair ipuçları açısından kıymetli bir fırsatın harcandığını düşünüyorum.
ENFLASYONLA ÇABA BIRİNCİL ÖNCELİK OLMAYABİLİR
Şayet yeni takımın hedefi samimi formda yıllık enflasyonu yüzde 40 düzeyinden devralıp yüzde 5’lik maksada indirmekse, önlerinde çok uzun ve maliyetli bir yol var. Zira enflasyon ne kadar yükselir ve o düzeylerde ne kadar uzun mühlet kalırsa enflasyon beklentilerini düşürmek için gereken acı reçete de o kadar büyür.
Bu durumda, o maliyeti asgariye düşürecek tahliller geliştirmek ve bağlantı siyasetini faal olarak kullanabilmek kıymetli. Benim tercihim önden yüklemeli olarak gelecek faiz artışlarının piyasa beklentilerini aşağı çekmesi olurdu.
Özellikle de eldeki cephanenin kısıtlı olduğu, faiz artışı konusunda Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan fazla müsaade çıkmadığı bir noktada, erken gelecek yüklü bir faiz artışı ruhsal olarak daha güçlü bir tesir yaratabilir, beklentiyi daha süratli aşağı çekebilir ve bu halde ilerde daha az faiz artışı ile daha çok aralık alınabilirdi.
Böyle bir yolun seçilmemiş olması enflasyonla gayretin de birincil öncelik olmadığına, bundan çok ödemeler istikrarı ile ilgili bir krizi önleyecek, içeriye bir ölçü döviz girişi sağlayacak süreksiz bir programın ön planda tutulacağına işaret ediyor olabilir.
ReutersYetersiz faiz artışı hayatımızı nasıl tesirler?
Faiz artışı bir “acı reçete” olduğuna nazaran öncelikle bu reçeteyi alıp sıhhatimize kavuştuğumuzda neler olacağını anlayalım.
Acı reçetenin son gayesi iktisatta enflasyon kaynaklı dengesizliklerin önüne geçmektir. Fiyat istikrarının sağlanması durumunda maaş artışları öngörülebilir enflasyon oranına nazaran gerçekleşeceği için alım gücünde yaşanan erimenin önüne geçilir.
Kurdaki paha kaybı da enflasyona bağlı olduğundan kur sakinleşir. TL’nin bedelinin korunması, TL cinsi tasarruf araçlarını cazip hale getireceği için dolarizasyonun önüne geçilir. Bankalar TL cinsi uzun vadeli borçlandıklarında dış borç azalır.
Yatırımcı inancı, fiyat istikrarı ve finansal istikrar olan bir ortamda canlanacağı için üretim kapasitesini artıracak, üretkenlik artışına imkan sağlayacak yatırımlar için uygun yer sağlanır.
Şimdi de bu reçetenin yetersiz dozda kaldığı düşük faiz artışlarına odaklanalım.
Yetersiz dozda verilen ilaç tedavi sağlamaz. Semptomları bir mühlet hafifletir. Lakin altta yatan sorun devam ettiği için sonrasında daha önemli tedavi gerekebilir.
Nasıl ki yetersiz dozda antibiyotik alırsanız daha dirençli bakteri ile karşılaşıp daha yüksek dozda ilaca muhtaçlık duyarsanız, enflasyon da ne kadar katılaşırsa tedavisi o kadar zorlaşır.
Faiz artışlarının ağırdan alınması bir taraftan enflasyon beklentilerinde istek edilen düşüşü sağlamazken, öteki taraftan halihazırdaki negatif gerçek faiz ortamı nedeniyle TL cinsi tasarruf araçlarına olan dönüş yetersiz kalır. Bu durumda kur ve enflasyon üzerindeki baskılar devam eder.
Yani bugün düşük tutulan ilaç, son olarak enflasyonu düşürmek için uygulanması gereken acı reçetenin dozunun artmasına neden olur.
