Ekonomiden sorumlu olan kurumlardan Hazine ve Maliye Bakanlığı ile TCMB Başkanı değişmesini müteakip ülkemizde artık Heterodoks Politikalar askıya alınır üzere oldu ve Ortodoks Politikalara yavaş yavaş geri dönülmeye başlandı. Yavaş yavaş olması gerekiyordu; zira, uygulamaya dönük yüzlerce karar alınmış bunların bir anda değişmesi ve faizin süratle artırılmasının iktisat üzerinde yaratacağı tahribatlar doğal olarak göze alınmadı. Ortodoks, Heterodoks derken umarız arabesk bir modele gerçek gitmeyiz.
Zombi Firmalar uyuyan hoşlar üzere bekliyor
IMF tarafından 2023 Haziran’ında yapılan bir araştırmaya nazaran dünyada en çok Zombi firmaya sahip olan ülke maalesef Türkiye’dir. Bunun temel sebeplerinden biri gerçek/hissedilen enflasyonun %150 açıklanan enflasyonun %80 olduğu bir ortamda firmaların ulaşabildiği finansman maliyetinin ortalama %20’ler civarında olmasıdır. Kuşkusuz bu durumda finansmana erişim olduğu sürece bu firmalar batmaz ancak süratli bir faiz artırımında çok sayıda firmanın sorun yaşayacağı açıktır. Zombi firma potansiyelimiz faiz kararı ile bu kadar yakın bağlı kısaca.
Şirketlerin finansal sorunu çözülmüş değil
Seçim öncesi ve sonrası finasman erişimin zorlaşması bu firmaları probleme sokmaya başladır. Üstüne bir de süratli faiz artırımı daha da ağır şartlarla müsabakayı mümkün hale getirecekti. Keza yüksek enflasyon ortamında fiyat artışları, en azından birebir oranda işletme sermayesi gereksinimi doğurmaktadır. Finansmana erişim zorlaştıkça piyasaların kendi istikrarı içindeki vadeli mal alım satım şartlarını da daralmış, bu durum işletme sermayesi gereksinimini daha da arttırmıştır. Gerçek Nakit döngü yalnızca çek hacminde %50 düşmüş durumda. 2023 Ocak ayında 1 milyon 994 bin adet çek ile 468 milyar TL ödeme yapıldı. Nisan ayında ise ödenen çek adeti %47 gerileme ile 857 bin adete düşerken; ödenen çek hacmi de %50 düşüş ile 234 milyar TL’ye gerilemesi, piyasada meçhullükten kaynaklanan vadeli satışların düştüğü peşin/nakit satışa döndüğünün en büyük göstergesi.
Şirketlerin işletme sermaye gereksinimi arttı
Artan işletme sermaye muhtaçlığı, azalan alım vadeleri, yükselen finansman maliyetleri ( Allahtan süratli artırılmıyor), artan vergi ve fiyatlar ile kurlardaki oynaklıkla birleşince maliyet yapmakta zorlanan firmalar bundan sonra daha da zorlanacaktır. Düşük finansman maliyetleri sonucu 2021 ve bilhassa de 2022 yılında çok büyük karlar elde eden firmalar işletme sermaye gereksiniminin bir kısmını bu karlarla karşılamışlardı.
TÜİK 2022 yıl sonu TÜFE %64.27, ÜFE %97.72 olarak açıklandı. Elbette gerçek/hissedilen enflasyon bunun çok üzerindedir. Örneğin ENAG açıklamasına nazaran tüfe %137.55 iken TÜİK 2022 ÜFE ortalama enflasyon %128.47’dir.
Buna rağmen şirketlerin karlarından ödenen Kurumlar Vergi hacmi 2021 den 2022’ye artışı %185.1 olarak gerçekleşmiştir. Yani açıklanan ve hissedilen gerçek enflasyonun çok çok üzerinde firmalar kar elde etmişlerdir. Bireylerin gelirleri üzerinden alınan Gelir Vergisi hacmi tıpkı periyotta artışı %62.3 omuştur. Bu durum aslında uzun müddettir bilenen gelir dağılımı meselesini da ortaya koymaktadır.
Gerçek dışı enflasyon oranları sorun olmaya devam ediyor
Enflasyonun elbet bir çok nedenleri vardır. Burada bu nedenlere ayrıntılı girmekten çok, TÜİK’in gerçek enflasyon oranını açıklamaması nedeniyle, mal ve hizmet fiyatlarını belirleyen bireyler, tamamen gerçeklerden kopuk fiyatlar açıklayabilmektedirler. Keza açıklanan enflasyon oranlarına toplum güvenebilse mal ve hizmetlerdeki çok artışı da daha rahat sorgulayabilecekler ve itiraz etme bahtları olabilecektir; halbuki, açıklanan enflasyona güvenilmeyince fiyat belirleyicileri fiyatları istediği oranda artırmakta devlet de polisiye önlemlerle bu artışları takibe çalışmaktadır.
Gençlerde gelecek tasası arttı
Diğer andan ve tahminen daha da kıymetlisi sabit gelirlilerin fiyat artışları da bu açıklanan enflasyon oranları tabanında görüşülmekte ve toplumdaki bölümler ortası önemli bir sermaye transferi olmaktadır. Bozulan gelir dağılımı ve orta sınıfın alt sınıflarla birleşmesi önemli siyasi ve toplumsal meselelere yol açmakta, şahısların ve bilhassa de gençlerin ülkenin geleceği konusunda çok karamsar olup geleceğini yurtdışında aramasına neden olmakta ve nitelikli beyinler yurtdışına kaçmaktadır. Toplumumuzun geleceği açısından sorun oluşturacak bu durumu da kimi politikler es geçmektedir.
Enflasyon oranında TÜİK de rasyonel davranmalı
Hazine ve Maliye Bakanı ile TCMB Lideri değiştiğinde uygulanacak siyasetler tartışılırken, haklı olarak birçok iktisat müellifi, TCMB Para Siyaseti üyelerinin değişmemesi durumunda eski kararları alan üyelerin uygulanacak yeni siyasetler konusunda itimat sorunu olacağını tabir etmişlerdir. Gerçekten para siyaseti heyeti üyeleri değiştirilmiştir.
Ancak enflasyon konusundaki kıymetli kurumlardan TÜİK’in bundan sonraki periyotlarda enflasyonu yanlışsız açıklayacağı konusunda kamuoyuna itimat vermemesi durumunda fiyatları belirleyenler, açıkalanan enflasyon oranlarına itimat olmayacağından hem enflasyon artışlarının üzerinde fiyat artışlarına sebep olunabileceği hemde sabit gelirlilerin gerçek enflasyon oranının çok altında fiyat artışlarına maruz kalacağı çok açıktır. Bu durumda TÜİK yetkililerin de bir “rasyonellik” açıklaması yaparak bundan sonra açıklanacak enflasyon oranları konusunda topluma itimat vermeleri yada evvelki devir sorumlularının para siyaseti üyeleri üzere değişmesi gerekir.
Murat ŞENOL – Ekonomist www.bankavitrini.com
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
