Batı Afrika ülkesi Nijer’de geçen çarşamba günü Devlet Başkanı Mohamed Bazoum’un askerlerce alıkonulmasıyla girişilen askeri darbenin akabinde dün geçiş hükümeti kuruldu. Darbeye liderlik eden Devlet Başkanlığı Muhafız Alayı Kumandanı General Omar Tchiani olarak da bilinen Abdourahmane Tchiani, “Vatanı Muhafaza Ulusal Konseyi”nin lideri oldu.
Yıllardır cihatçı örgütlerle uğraş eden Nijer’deki cunta başkanı Tiani, dün devlet televizyonunda konuşma yaparak askerlerin ulusal güvenliği korumak için harekete geçtiğini söyledi. Başka yandan darbeye dayanak verenler başşehir Niamey’de sokağa indi. Buna rağmen Rusya, Fransa, ABD, Türkiye, Devlet Lideri Bazoum’un özgür bırakılması daveti yaptı.
Öte yandan Rusya’da geçen ay başarız bir isyan teşebbüsünde bulunan paralı asker şirketi Wagner’in şefi Yevgeniy Prigojin, dün darbeyi desteklediğini açıklayarak “Batılı sömürgecilerden çok gecikmiş bir kurtuluş anı” olarak niteledi. Sahraaltı Afrika’da askeri varlık gösteren Wagner’in, Moskova’nın aksisi bir tavır sergilemesi dikkat çekti.
(Ulusal Meclis binası etrafında toplanan askeri idare yanlılarının elinde Rusya bayrağı ve “Kahrolsun Fransa” ve “Yabancı üsler dışarı” yazılı dövizler taşıdığı görüldü.)
Nijer’de askeri darbeye giden yolu ve ülkedeki siyasal yapıyı Yeditepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Milletlerarası Alakalar Bölümü’nden Dr. Volkan İpek kıymetlendirdi.
Afrika üzerine çalışmalar yürüten Dr. İpek, “Sahel bölgesine bakacak olursak 2020’de Mali’de başlayan ve daha sonra Burkina Faso ve Gine’yle devam eden yeni bir dalganın uzantısı. Bu darbeleri incelediğimizde bir sıçrama teorisiyle karşılaşırız. Bu teoriye nazaran bir ülkedeki darbe teşebbüsü etrafındaki ülkeleri de etkileyebilir. Bölgede 2011’den beri tesirli olan Batı Afrika El Esası ve IŞİD üzere örgütlere karşı sivil idarelerin başarısız olmaları sonucu askerlerin idareye el koymak istemelerinin Sahel’deki son uzantısı Nijer” dedi.
Sahraaltı Afrika tarihini işaret eden İpek, “Burada bir bölgede askerlerin idaresi çoğunluktaysa o bölge içinde sivil bir idarenin yaşaması sıkıntı. Mali’de, Burkina Faso’da, Gine’de asker olunca etraftaki Nijer’de bir sivil idarenin yaşaması zati beklenmiyordu” diye konuştu.
“TERÖRLE ÇABADA YETERSİZ”
Darbenin altında yatanlara ait konuşan İpek, “Birçok neden var ve bu nedenlerin tartısı eşit değil. En büyük tartı Bazoum idaresinin terörle çabada yetersiz kalması. Ama yolsuzluk ve yoksulluk da darbeye giden yolda nedenlerdi” ifadelerini kullandı.
Bölgedeki teröristlerin Mali’deki ve Burkina Faso’daki askeri idarelerle anlaşamadığını belirten İpek, darbeye giden süreci “askeri idareler altında eskisi üzere rahat davranamadılar, daha tesirli olabilmek için sivil idaredeki Nijer’e taarruzlarını arttırdılar. Nijer’in kuzeyindeki akınlar son iki yılda güneye de indi. Çölde savaşmayı çok güzel bilen teröristler, coğrafik şartlardan ötürü askeri dayanağın gitmediği bölgelere taarruzlar düzenledi. Ulusal güvenliğin tehlikeye girdiğini düşünen askerler de Bazoum’u vazifeden aldılar” diyerek özetledi.
Gelişmelerin milletlerarası bağlantılar boyutundaki yansımalarını pahalandıran İpek, “Sadece Nijer’deki değil Burkina Faso ve Mali’deki darbelerin altında, uzun yıllar terörle uğraş eden Fransa’nın 2021’den itibaren bu dayanağı sonlandırmak istemesi yatıyor. Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Mali’deki yaklaşık 5 bin askeri çekeceğini açıkladıktan sonra güvenlik problemlerini Fransa dayanağıyla çözmeye alışmış Sahel ülkeleri, kendilerini yalnız hissettiler ve Paris’e karşı hayal kırıklığı yaşadılar” dedi ve ekledi: “Fransa’dan kalan boşluğu Wagner, askeri ve siyasi danışmanlığıyla doldurdu. Bu ülkeler de artık Paris’e reaksiyon duymaya başladılar. Lakin şu anda Nijer’de Mali ve Burkina Faso’daki kadar büyük bir Wagner tesiri yok.”
