Obezitenin Türkiye’de en süratli büyüyen sıhhat sıkıntılarının başında geldiğini belirten Doç. Dr. Taha Can Tuman, “Son yıllarda obezite oranlarında çok önemli artış yaşanmaktadır. Obezite; hipertansiyona, tip 2 diyabete, felç riskinde artışa ve uyku apnesi, safra kesesi hastalıklarına, kolesterol yüksekliğine neden olarak vücut sıhhatini da olumsuz tesirler. Obezite bedensel hastalıklara neden olmasının dışında depresyona ve başta toplumsal anksiyete bozukluğu olmak üzere anksiyete bozukluklarına neden olur. Obezite hem ek bedensel hastalıklar hem de ek psikiyatrik meseleler nedeniyle önemli bir halk sıhhati problemidir. Vücut kitle indeksi 25-30 ortası çok kilolu, 30’un üstü ise obez olarak nitelendirilir. Obezite gelişiminde genetik, hormonal, sosyokültürel, ruhsal ve çevresel faktörlerin rolü bulunur” diye konuştu.
“YEMEK YEME BİR RAHATLAMA ARACI VE ÖDÜL OLARAK FONKSİYON GÖRMEKTE”
Obeziteye neden olan ruhsal faktörleri sıralayan Doç. Dr. Tuman, şöyle devam etti:
“Tıkınırcasına yeme, yemek yeme üzerinde kontrol kaybı, gerilim, keder, iç badiresi, tasa, kaygı, mutsuzluk üzere duygusal zahmet devirlerinde çok yeme ve gece yeme üzere faktörlerin olduğunu görüyoruz. Bunun dışında dürtüsellik, hazzı ve doyumu erteleme zahmeti, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, atipik depresyon, anksiyete bozuklukları ve bipolar bozukluk obezite gelişimi ile alakalıdır. Olumsuz hislerle baş edememe, gerilim, iç kahrı, keyifsizlik, mutsuzluk üzere olumsuz hislerle baş etmek için çok yemeyi bir başa çıkma stratejisi olarak kullanma, yemek yiyince kendini daha âlâ hissetme duygusal yemeye neden olarak obezite gelişimine neden olur. Gerilimli hayat olayları, algılanan gerilim seviyesinin yüksek olması, his düzenleme zahmetleri olanlarda yani olumsuz hislerle baş etme zahmetleri olanlarda yemek yeme bir rahatlama aracı ve ödül olarak fonksiyon görmekte. Yemek yemek, birebir bağımlılık yapan unsurlarda olduğu üzere beyinde dopamini ve endojen opioidleri artırarak ödül merkezini uyarır ve kişinin haz almasını sağlar. Yemek yemenin verdiği haz müspet pekiştireç, yemek yiyerek gerilim, külfet, dert ve mutsuzluk üzere olumsuz hislerden kurtulmak ise negatif pekiştireç olarak çok yeme davranışının artarak sürmesine neden olur.”
TIKINIRCASINA YEME VE GECE YEME BOZUKLUKLARINA DİKKAT
Obezite hastalarında en sık görülen yeme bozukluğunun tıkınırcasına yemek olduğuna işaret eden Doç. Dr. Tuman, şu bilgileri verdi:
“Tıkınırcasına yeme bozukluğu 2 saatten az bir müddette birden fazla kişinin yiyebileceğinden daha çok ölçüde besin tüketilmesi ve bu sırada kişinin yemek yeme üzerinde denetimi kaybetmesidir. Tıkınırcasına yeme devirlerinde çok daha süratli yeme, rahatsızlık verecek seviyede tokluk hissedene kadar yeme, bedensel açlık duymuyorken çok ölçüde yeme, çok yediğinden utandığı için tek başına yeme, yemek sonrası tiksinti hissetme ya da suçluluk duyma üzere belirtiler görülür. Bunun dışında obezitesi olanlarda bir öteki yeme bozukluğu olan gece yeme sendromu da sık görülür. Ruhsal faktörler obeziteye neden olduğu üzere obezite de ruhsal sıkıntılara yol açar. Obezite, vücut imajından memnuniyetsizliğe, daha mutsuz olmaya, özgüvende ve özsaygıda azalmaya, ömür kalitesinde düşmeye neden olur. Bu nedenle obeziteye sıklıkla depresyon eşlik eder. İkinci derece obeziteye sahip bireylerin olağan kilolulara nazaran son bir yılda majör depresyon atağı geçirme riski 5 kat fazladır. Obezite depresyon alakası bayanlarda daha güçlü görünür. Bu durum bayanlarda dış görünümün erkeklere nazaran benlik hürmetini daha fazla etkilemesidir. Bir çalışmada bayanlarda obezitenin depresyonda yüzde 37’lik bir artışla bağlantılı olduğu gösterildi. Obezite dış görünümü etkilediği ve vücudundan memnuniyetsizliğe neden olduğu için bu bireylerde toplumsal anksiyete bozukluğu da sık görülür.”
“OBEZİTE CERRAHİSİ TEK BAŞINA KÂFİ OLAMAYABİLİR”
Psikolojik kaynaklı obezitede cerrahinin tek başına kâfi olmadığına değinen Doç. Dr. Tuman, “Psikolojik faktörlerin yani tıkınırcasına yeme, dürtüsel yeme, yeme üzerinde denetim kaybı, gece yeme, duygusal yeme üzere sorunlu davranışların olduğu hastalarda obezite cerrahisi sonrası kişinin tekrar kilo aldığı yahut eski kilosuna döndüğü görülür. Ruhsal kaynaklı obezitede cerrahi teşebbüsler de tek başına tesirli bir tahlil değildir. Obezite tedavisinde bilişsel davranışçı terapi tesirlidir. Terapide sıhhatsiz beslenme alışkanlıklarının değişmesi hedeflenir. Yemek sıklığı ve porsiyon büyüklüğünü azaltma, sağlıklı beslenme alışkanlıkları edinme ve antrenman üzere ömür üslubu değişiklikleri hedeflenir. Bununla birlikte obezite, nedenleri ve neden olduğu bedensel ve psikiyatrik hastalıklar ile ilgili bilgilendirme, uyaran denetimi, amaç belirleme, kendini izleme, yapılan davranışın ödüllendirilmesi üzere davranışçı prosedürler kullanılır. Kilo vermeyi engelleyecek fonksiyonsuz niyetlerin bilişsel olarak yine yapılandırılması, duygusal yemeleri azaltmak için kişinin his düzenleme, gerilim idaresi ve sorun çözme maharetlerinin artırılması üzere teknikler kullanılır” sözlerini kullandı.
