Yaşanan olay okyanusun derinliklerinde yaşananları da bir sefer daha gündeme getirdi. Birtakım görüşlere nazaran okyanusun derinliklerine gitmek uzaya gitmekten daha tehlikeli… Pekala, neden? İşte yorumlar
Kurtarma grupları Titanik’i enkazına gitmek isterken kaybolan deniz müşahede aracı Titan’ı bulmak için yaklaşık 4000 metre derinlikte bir yer altı alanı taradılar lakin 5 şahsa hala ulaşamadılar. Müşahede aracında yer alan şahısların tamamınan hayatını kaybettiği düşünülüyor. BBC’ye nazaran çalışmaların yürütüldüğü bu sert ve acımasız ortam, dünyadaki hayattan çok uzaya benziyor.
Chip’in de aktardığı gibiTitanik, donma sıcaklıkları ve daima karanlığıyla bilinen “gece yarısı bölgesi” ismi verilen bir bölgede bulunuyor. Titan’da daha evvelki keşif seyahatlerine katılan beşerler, sonunda ansızın okyanus tabanına çarpmadan evvel zifiri karanlık şartlarda iki saatten fazla ilerlediklerini anlatıyorlar. Denizaltının ışıkları, ona hudutlu bir görüş alanı sunuyor, fakat bu birkaç metreden öteye gitmiyor. Birinci müdahale takımları bu şartlarla gayret etmek zorunda.
OKYANUSUN TABANINA GİTMEK NEDEN UZAYA GİTMEKTEN DAHA TEHLİKELİ?
ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi’nin 2022 sayılarına nazaran, beşerler on binlerce yıldır okyanus yüzeyini araştırıyor olsa da deniz tabanının sırf yaklaşık yüzde 20’si haritalandırıldı.
Araştırmacılar sık sık uzaya seyahat etmenin okyanusun tabanına dalmaktan daha kolay olduğunu söylüyorlar. Woods Hole Oşinografi Enstitüsü’ne nazaran, 12 astronot Ay yüzeyinde toplam 300 saat geçirmiş olmasına karşın, Dünya’nın deniz tabanının bilinen en derin noktası olan Challenger Deep’i (Mariana Çukuru’nun en derin noktası olan Challenger Deep’tir) keşfetmeye yalnızca üç kişi, toplamda yaklaşık üç saat harcamış. CNN’de tam bu mevzuyu mercek altına alıyor…
Peki, derin okyanusta neler oluyor?
CNN’nin tahliline nazaran derin deniz araştırmalarının bu kadar hudutlu olmasının bir nedeni var: Okyanusun derinliklerine seyahat etmek, ne kadar aşağıya inilirse o kadar büyük basınç düzeylerine sahip bir alana girmek demek. Bu yüksek riskli bir uğraş. Ayrıyeten ortam karanlık ve görüş arası neredeyse hiç yok. Sıcaklık da çok derecede soğuk.
OKYANUS KEŞİFLERİNİN TARİHİ
İlk denizaltı 1620 yılında Hollandalı mühendis Cornelis Drebbel tarafından inşa edildi, lakin sığ suların ötesi için kâfi değildi. Sonar teknolojisinin bilim beşerlerine okyanusun derinliklerinde neler yattığına dair daha net bir fotoğraf sunmaya başlaması için Titanik faciasını beklememiz gerekti. Bu da, birinci denizaltının akabinde yaklaşık 300 yıl geçmesi demekti.
Burada en büyük keşif adımı 1960 yılında, bir çeşit hür dalış dalgıç aracı olan Trieste bathyscaphe’nin 10.916 metreden daha derinde bulunan Challenger Deep’e yaptığı tarihi dalışla atıldı.
O vakitten beri yalnızca birkaç misyon için bu derinliklere ulaşıldı. Bu seyahatler son derece tehlikeli. Zira okyanus yüzeyinin altında kat edilen her 10 metrede bir basınç artıyor. Bu basınçta, en küçük bir yapısal kusur felakete yol açabilir.
Massachusetts’teki Woods Hole Oşinografi Enstitüsü’ne nazaran, derin okyanus olarak kabul edilen yerler yüzeyin 1.000 metreden 6.000 metre altına kadar uzanırken, derin deniz çukurları 11.000 metreye kadar inebiliyor. Hadal yahut hadalpelajik bölge olarak isimlendirilen bu bölge, ismini Yunan yeraltı yaradanı Hades’ten almakta. Hadal bölgesinde sıcaklıklar donma noktasının çabucak üzerinde seyreder ve güneş ışığı içeriye nüfuz etmez.
Challenger Deep’te yapılan birinci keşifler hayli dikkat cazipti. Kimyasal kalıntılar, karides gibisi muhteşem dev amfopodlar ve tabanda yaşayan Holothurianlar yahut deniz hıyarları üzere bir çok canlı vardı. Woods Hole Oşinografi Enstitüsü’nde çalışan deniz jeoloğu Robert Ballard, 1970’lerde Galápagos Yarığı yakınlarındaki denizde büsbütün yabancı bir ekosistem keşfettiğinde yeni bir dünyanın kapılarının açıldığını söylemişti.
Bazıları irtibat kurmak, avlarını cezbetmek ve eşlerini çekmek için biyolüminesansla parlayan bu sıra dışı canlılar, okyanus çukurlarının dik duvarları içinde ömür alanları oluşturmuş durumda. Bu hayat formları bu ekstrem ortamda yaşamaya adapte olmuş ve gezegenin öteki hiçbir yerinde bulunmuyor. Güneş ışığı yerine okyanus tabanının altından yükselen magmanın oluşturduğu hidrotermal sızıntılardan ve bacalardan püsküren kimyasal enerjiyi kullanıyorlar.
OKYANUSU HARİTALANDIRMAK NEDEN BU KADAR SIKINTI?
Bilimsel açıdan bakıldığında, okyanus tabanına yapılan turistik seyahatler okyanusun gizemlerine dair bilgilerimizi daha ileriye götürme konusunda çok az katkıda bulunuyor. Bu vakte kadar derin okyanusun ve hatta orta okyanusun yalnızca çok küçük bir yüzdesi insan gözüyle görülebildi. Ve okyanus tabanının çok çok küçük bir kısmı haritalandırıldı.
Maliyet çok yüksek
Bunun nedeni büyük ölçüde maliyet. Sonar teknolojisiyle donatılmış tekneler çok yüksek masraflara yol açabilir. Yalnızca yakıt bile günde 40.000 dolara kadar çıkabiliyor. Bununla birlikte, şu anda okyanus tabanının kesin bir haritasını oluşturmak için Seabed 2030 ismi verilen bir çalışma yürütülmektedir.
2.2 MİLYON CİNSTEN YALNIZCA 240 BİNİ BİLİNİYOR
Derin denizler hakkında hala bilinmeyen çok şey var. Okyanuslarda var olduğuna inanılan 2,2 milyon tipten yalnızca 240.000’i bilim insanları tarafından tanımlanmış.
Teknolojideki ilerlemeler okyanus derinliklerinin insan eliyle keşfedilmesini ortadan kaldırabilir. Derin deniz robotları, yüksek çözünürlüklü su altı görüntüleme, makine tahsili ve deniz suyunda bulunan DNA’nın sıralanması üzere yenilikler, yeni hayat formlarının keşfedilme suratını ve ölçeğini hızlandırmaya epey yardımcı olacak.
Okyanusun bileşikler açısından bir altın madeni olduğu düşünülüyor ve keşfedilmesi birçok biyomedikal buluşa yol açmıştır. Denizden elde edilen birinci ilaç olan Cytarabine, 1969 yılında lösemi tedavisi için onay aldı. Bu ilaç bir deniz süngerinden izole edildi.
Bir çeşit deniz yumuşakçası olan koni salyangozlarının zehrindeki biyoaktif bileşikler üzerinde yapılan çalışmalar, zikonotid (ticari olarak Prialt olarak bilinir) ismi verilen güçlü bir ağrı kesicinin geliştirilmesine yol açtı.
Bilim insanları, deniz hidrotermal bacalarında bulunan bir mikroptan izole edilen bir enzim yardımıyla, DNA iplikçiklerini kopyalamak için yaygın olarak kullanılan bir teknik olan polimeraz zincir tepkisini geliştirdiler. Denizanalarında gözlemlenen yeşil floresan protein ise araştırmacıların kanser hücrelerinin yayılması ve hudut hücrelerinin gelişimi de dahil olmak üzere bir vakitler görünmeyen süreçleri izleyebilmelerini sağlıyor.
Bunlar yalnızca birkaç örnek. Araştırmacılar okyanusun ve içerdiği hayatın, antibiyotik ilaç direnci üzere tıbbın en büyük meselelerinden kimilerine karşılık verebileceğini söylüyor. Denizi incelemek, tahminen bize ömrün nasıl evrimleştiğini de anlatabilir.
