“Türkiye büyük bir palavra ortamında yaşıyor. Buna imkan veren, toplumun cehalet mirasıdır” diyordu. En kıymetli sıkıntımız olarak gördüğü cehalet üzerine bıkıp usanmadan yazan Kuban, “Umutsuzluk Yakışmaz” isimli kitabında şunları söylüyordu: “Cehalet, kuşkusuz öğretimsizlikten kaynaklanır. Öğretimsizlik öğretilecek bir şey olmamasından değil bilginin var olmamasından, ya da varlığının ziyanlı görülmesinden kaynaklanır. Hayatın her an öğrenilecek bir şey sunduğu bir dünyada öğretecek bir şey bulmayanlar ya aptallar ya da önyargılılardır. Hiçbir insan o kadar aptal olamayacağına nazaran, bilgiyi dışlama coğrafik ya da tarihi, beyinde damar tıkanmasına misal toplumsal aklın tıkanmasıdır.”
CEHALET YAYGINLAŞIYOR
Kuban’ın “Umutsuzluk Yakışmaz” isimli kitabı, yanı başımda duran, okumaktan bıkmadığım kitaplardan. Bu kitabında ülkemizin problemlerini siyasetten sanata, eğitimden şehirciliğe, Cumhuriyetten Osmanlı’ya kadar geniş yelpazede ele alıyor Kuban. Ona nazaran cehalet, dış kışkırtmalarla güçlenerek, medya ve reklamın yardımıyla toplumu uyutarak ya da afyonlayarak, yaygınlaşıyor; gelişmiş toplumlar, herkesin bildiği düzeneklerle kendilerinden daha cahilleri sömürüyor. Sömürü gelişme olarak sunuluyor. Cehalet toplumları, ahlaki ve kurumsal olarak, çürütüyor. Ardında sanat, bilim, teknoloji ve öğretim ağırlaşması gereğince olmayan her toplum tehlike altında ve köleliğe adım adım ilerliyor.
21. yüzyılda kurtuluşun, tüketim aracı olan teknoloji yolu ile değil, bilimsel fikrin egemenliği sonucu olacağını söyleyen Kuban, daha adil bir dünya için insanları gayrete çağırdı. Ona nazaran çağdaş olmak, özgür düşünmeyle, özgür öğrenmeyle örtüşen bir davranıştı. Özgür niyet, kültür hayatımıza rastgele politik baskı olmadan yerleşmeliydi:
“Yaşama inanç getirecek bilim ve tabiat sevgisidir, memnunluk onun çiçeklenmesidir, uygarlık da bunların tümü.”
NEOKAPİTALİZMİN PALAVRALARI…
Kuban, bilimsel gelişmenin sağladığı teknoloji ile dünyanın refahı ortasında bir istikrar kurulamadığını gözler önüne serdi. Kapitalizmin palavralarını, bilimsel prosedürlere dayanarak, dünyada nasıl egemenlik kurduğunu çarpıcı örneklerle anlattı:
“Neokapitalizm’in en ismi davranışı, para uğruna ölümcül tehlikeleri bile insanlardan saklamak için uydurduğu palavralardır. Bunlar insanı alçaltan ve kabul edilemeyecek ahlaksız davranışlardır. Namuslu beşerler gelişmelerin objektif yorumunu öteki insanlara hakikat olarak yansıtmak zorundadır. Namuslu bilim adamı üzere, namuslu muharrir da yarın başımıza taş yağacaksa, günlük güneşlik olacak diyemez.”
Cehaletle uğraş lideri, büyük bir optimist ve düşün insanıydı, Doğan Kuban. Bilge ve aydın kimliğiyle, uğraş azmiyle örnek bir insan oldu. Geleceği gördü, “Umutsuzluk yakışmaz” dedi; cahilliğin kötülüklerinden, kölelikten ve yoksulluktan kurtulmanın, karanlıktan aydınlığa çıkmanın yolunu şöyle gösterdi:
“Her vakit ölümsüz bir ağaç üzere, tekrar başlayacak gücümüz olacak!”
