Salgın sonrası artan enflasyonu denetim altına almak için son devir uygulanan iktisat siyasetlerinin sonucu olarak iç talepte daralmanın yaşanacağını belirten bölüm temsilcileri, bir öteki riskin ise stagflasyon olarak karşılarında durduğunu lisana getirdi. “Durgunluk içinde fiyat artışı” olarak isimlendirilen kelam konusu riskin gerçekleşmesi halinde salgın sonrası yapılan yatırımları döndürmenin zorlaşacağına ve kesimlerde iflasların ve istihdam çıkışlarının artacağına dikkat çeken gerçek kesim temsilcileri, bunun önüne geçmek için iç talebi etkilemeyecek siyasetlere tartı verilmesi ve finansmanın önündeki pürüzlerin kaldırılması gerektiğini söyledi.
Harcamalar Kısılabilir
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Lideri Sinan Öncel, salgın sonrası son 1,5-2 yılda birçok firmanın artan talebe bağlı olarak yeni mağaza açtığını, e-ticaret ve antrepo yatırımları yaptığını hatırlattı. Son bir yılda ciro artışları ile işletmelerin bu yatırımları döndürdüğünü anlatan Öncel, “Ancak gelinen noktada temel muhtaçlıklar ön plana çıkacağından besin dışı mal ve hizmetlerde üst gelir kümesi haricinde kalan orta ve alt gelir kümesi harcamalarının kısılması ihtimali yüksek. Şu an fiyatlar artacak beklentisi ile hala bir ölçü harcama var fakat başka yandan üretici açısından bakıldığında bugün 10 TL’ye alınan hammaddenin yarın 12 TL’ye alınma ihtimali yüksek niyeti ile mal yahut hizmet fiyatını bugünden yükseltme eğilimi oluşuyor. Tüketicide beklenti enflasyonu alıverişe dönüşürken üreticide fiyat artışına dönüşüyor” dedi. Bir basamakta harcamaların kısılmaya başlanacağını lisana getiren Öncel, şöyle devam etti: “1 Eylül’den itibaren bütçe, okul harcamalarına gidecek ve başka harcamalar kısılacak. Kredi kartı limitleri de artık süratli doluyor. İktisat idaresinin verdiği sinyaller de talebin daraltılacağı istikametinde. Talep daralırsa pandemi sonrası yaptığım istihdam, antrepo, e-ticaret yatırımları ne olacak? Bu çok büyük bir soru işareti. Stagflasyon riski kapıda. Tahlil iç talebi daraltmamak. İç talebi daraltmadan enflasyon ile uğraş edeceksin. Bunun yollarından biri BMD önerisi olan fiyat sabitleme” diye konuştu.
“Daralma Sürecine Girdik”
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, iç talebi daraltmaya yönelik siyasetler belirlendiğini, bu nedenle şu an bir nakit kahrı yaşandığını lisana getirdi. Önel, şöyle devam etti:
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) EVDS sisteminde yayımlanan Takasbank datalarına nazaran, bir evvelki ay karşılıksız çek adedi 7 bin 153 adet düzeyinde bulunurken, Temmuz ayında bu sayı 15 bin 153 adede çıktı. Böylelikle karşılıksız çek adedi Haziran 2021’den bu yana en yüksek düzeyini gördü.
Gıdada Ölçü Bazında Düşüş Var
Gıda Perakendecileri Derneği (GPD) Lideri Alp Başkan Özpamukçu, girdi maliyetlerinin tekrar arttığı bir devirden geçildiğine dikkat çekerek, “Gıda bölümü elindeki stokların da katkısı ile fiyatların süratli bir formda yükselmesinin önüne geçmeye uğraş gösteriyor. Umut ediyoruz ki ülkeyi yüksek enflasyon döngüsünden çıkaracak önlemler bir an evvel hayata geçer ve siyasetler sonuç verir. Şu an para siyaseti ile ilgili çalışmaları olumlu buluyoruz. Daima birlikte çaba veriyoruz.” dedi. Yüksek fiyatların eser tercihlerine yansıması noktasında ise Özpamukçu, “Hem besin hem de besin dışında ölçü kayıplarını görüyoruz. O bakımdan ölçü büyümesinin olmaması olumsuz. Gerçek büyümeyi külfete sokuyor. Sepet içinde de değişim gözlemliyoruz. Daha çok temel besine dönen bir yoğunluk kelam konusu.” diye konuştu.
Beyaz Eşyada da Daralma Başladı
TÜRKBESD Lideri Gökhan Sığın, yılın birinci 6 ayında TÜRKBESD üyesi firmalarının ihracat ve yurt içi satışlardan oluşan toplam satışlarının yüzde 6 oranında gerilediğine dikkat çekmişti. Altı ana eserde ihracat yüzde 13 gerilerken üretim de yıllık yüzde 2 daraldı. Türkiye Elektronik Sanayicileri Derneği Lideri Yaman Tunaoğlu da, şu tabirleri kullandı: “Önümüzdeki periyot uygulanan iktisat siyasetine bağlı olarak iktisadın yavaşlayacağını düşünüyoruz. Beyaz eşya üzere tüketiciyi direkt ilgilendiren eserlerde halihazırda ihracatın yanı sıra iç talepte de daralma var. Bu sene, hatta önümüzdeki sene de bunun devam edeceğini düşünüyoruz. Lakin bölüm olarak baktığınızda ihracat çok daha yüksek bir orana sahip. Halihazırda AB’de de talep düşük. Önümüzdeki sene orada bir rahatlama olursa iç talepte yaşanan daralma ihracat ile telafi edilebilir” sözlerini kullandı.
“Tüm Dünyada Bir Sakinlik Var”
Durgunluk yaşanan bir öteki dal de kimya kesimi. İhracatın yanı sıra iç piyasada da sakinliğin devam ettiğini lisana getiren Türkiye Kimya Sanayicileri Derneği (TKSD) Lideri Haluk Erceber, “İhracatlar azaldı. İhracat fiyatları gereğince kâr bırakmıyor. Bunlar zati mevcut problemler. Yeni iktisat siyasetlerinin tesirleri için ise daha erken. Şimdi sonuçlarını görmedik. Eylülden evvel bir şey söylemek zor” tabirlerini kullandı.
“2024 Yılı da Risk Altında”
Merkez Bankası geçtiğimiz haftalarda yılsonu enflasyon iddiasını daha evvelki yüzde 22,3 düzeyinden yaklaşık 3 katı olan yüzde 58’e çıkarmıştı. Birçok uzmana nazaran bu oranın yüzde 70’leri bulabileceğine dikkat çeken TOBB Hazırgiyim ve Konfeksiyon Kesim Meclisi Lideri Onur Fayat, mümkün stagflasyon riskine karşı enflasyon ve buna bağlı olarak yılsonunda belirlenecek yeni minimum fiyata nazaran de devalüasyon olması gerektiğini söyledi. Fayat, “Bu olmaz ise yıl başından sonra toparlanmaya başlayacağını varsayım ettiğimiz ana pazardan iş almamız imkânsız hale gelir. Bilhassa bir evvelki seçime girene kadar dolar kurunda 20 TL duvarı korunmuştu. Akabinde yüzde 35-40’a yakın devalüasyon oldu. Artık önümüzde yeniden bir seçim var. Enflasyon tekrar yükselmesin diye kur yeniden baskılanır ve üstüne bir de yüksek bir minimum fiyat artırımı açıklanırsa 2024’ü de kaybederiz. Bunun örneğini çok gördük” dedi.
En Kıymetli Sorun Finansmana Erişim
TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayi Meclis Lideri Yavuz Eroğlu, iktisat idaresinin daha gerçekçi ve gerçek bir kıymetlendirme üzerinden teşhis ve tedavi belirlemesinin çok daha gerçek ve akılcı bir yaklaşım olduğuna dikkat çekti. Eroğlu, “Şu an yapılan gerçek. Önümüzdeki devirde öncelikler yanlışsız planlanıp yapılması gerekenler güzel yapılırsa sonuçları da olumlu olur” dedi. Şu an bu kapsamda tüm endüstrinin en değerli gündem hususunun finansmana erişim olduğuna dikkat çeken Eroğlu, “Ekonomiyi soğuturken çok akılcı bir siyaset izlemek lazım. Şu an finansa erişim durduruldu. Temelde yanlış bir şey yok lakin firmaları da iflas ettirip işsizliği tavan yaptırmak istemeyiz. O vakit çok akılcı plan yapılmalı ve öncelikler güzel planlanmalı. Bu noktada madem kaynağımız az ve bunu verimli kullanmak istiyoruz o vakit ihracatı destekleyecek krediler ve yüksek katma kıymetli eser kümeleri için yatırım kredilerinin önü açılmalı. Yoksa bu eziyet çekilecek lakin o vakit ihracat olmayacak, tahlil gelmeyecek. Şu an şok tedavi uygulayıp tüm kredileri durdurdular. Lakin bu şok tedavi sürecinden orta vadeli planla çıkacağız. Bunlar yapılmazsa birçok firma derde girer yatırımlar durur ihracat da sekteye uğrar” tabirlerini kulandı.
Bu makale birinci olarak Ekonomim üzerinde yayımlanmıştır
