Prof. Hayri Kozanoğlu Birgün’deki köşe yazısında Yeni Washington Uzlaşması’nı anlatıyor. Çin’i tecrit etmeyi amaçlayan yeni iktisat sisteminde ana hatların çoka giden neoliberal uygulamalara karşı da 2. Dünya Savaşı sonrası üzere Refah Devleti’ne göz kırpan tekrar bölüşümcü siyasetlere yöneleceğini söylüyor. Yazısından bir parçayı aktarıyoruz:
Hatırlanırsa iki yıl evvel misyonu devralmasından bu yana Biden idaresi Çin’in teknoloji bölümünü gaye tahtasına oturttu, yarı iletkenlerin ihracatının sıkı denetim altına alınmasından, çok sayıda Çin şirketinin kara listeye dahil edilmesine kadar çok sayıda hasmane tedbir uyguladı. Sullivan ihracat denetimlerinin ulusal güvenlik derdiyle uygulandığını, askeri istikrarları ilgilendiren hususlarla hudutlu olduğunu, besin güvenliği ve iklim değişikliği gündemlerinde işbirliğine açık olduklarını söyledi.
Sullivan’ın sunuşunun iç siyasete yönelik boyutları da var. Trump’ın “Önce Amerika” sloganıyla global rekabet süreçlerinde işini kaybeden yahut pozisyon yitiren mavi yakalıların takviyesini almasına karşı da, bir karşı atılım olarak sanayi siyasetleri açılımını içeriyor.
Aslında Çin’in 2015 yılında sübvansiyonlarla ve kamu işletmeleriyle “Çin malı 2025” başlıklı 10 yıllık bir teknoloji atılımı başlatması ABD’yi harekete geçirdi. ABD işe çelik ve alüminyum endüstrilerinde korumacılıkla başladı. Daha sonra CHIPS Yasası ve Enflasyon Azaltma Yasası ile, “reshoring” ismi verilen üretimin yarı iletken ve elektrikli araçlarda içeriye taşınması inisiyatiflerini geliştirdi. Bir bakıma yıllar sonra “sanayileşme politikaları” anlayışını benimsedi.
MODERN ARZ YÖNLÜ EKONOMİ
Yeni Washington Uzlaşması’nı tahlil eden Marksist iktisatçı Michael Roberts, bu açılımın çağdaş arz taraflı iktisat olarak isimlendirilebileceğini söylüyor. Arz taraflı iktisat, hükümet müdahaleleri olmaksızın para ve maliye siyasetleriyle toplam talebin yönetilebileceğini öne sürer. Şirketler vergi indirimleriyle motive olacak, verimliliği artırıcı atılımlar yapacaktır. İşçilere de yeni istihdam imkanlarıyla bunun meyvelerinden yararlanmak kalacaktır. Yani emekçilere akmasa da damlayacaktır.
Modern arz taraflı iktisadın sözcüsü Hazine Bakanı Janet Yellen’a nazaran, yeni yaklaşım emek arzını, insan sermayesini, kamunun altyapı yatırımlarını, Ar-Ge’yi, sürdürülebilir etraf yatırımlarını önemsiyor. Bu alanlara odaklanmak, ekonomik büyümeyi hızlandırmak ve uzun periyotlu yapısal bir sorun olan eşitsizlikleri azaltmak açısından yaşamsal ehemmiyet taşıyor. İşte bu emellere da endüstriye hükümet sübvansiyonlarıyla ulaşılacaktır. Böylece gelir ve servet dağılımı bozukluklarının da törpülenmesi sağlanacaktır. (Michael Roberts, Çağdaş supply-side economics and the New Washingthon Consensus )
Özetle, Yeni Washington Uzlaşması bir yandan Çin’i tecrit etmeyi amaçlarken; öte yandan, çoka giden neoliberal uygulamalara karşı Amerikan iktisadında 2. Dünya Savaşı sonrası Refah Devleti’ne göz kırpan tekrar bölüşümcü siyasetlere yönelecektir. Yani Türkiye’de kutsanan Ortodoks siyasetler dünyada itibarını yitirmekte, artık ABD tarafından dahi savunulamamaktadır.
