Seçimlerin akabinde belirlenen iktisat idaresinden beklentiler yüksek. Öncelikle Türkiye’nin ağır ağır yuvarlandığı ödemeler istikrarı krizi tehlikesinin önlenmesi gerekecek. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Nureddin Nebati’den vazifesi devralırken “Türkiye’nin rasyonel bir yere dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır.” sözlerini kullandı. Bu kelamlar üzerine Şimşek’in kendinden evvelki periyodu üstü kapalı olarak sert bir lisanla eleştirdiği yorumları yapıldı. Malum futbol kulüplerinde ve evvelki koalisyon hükümetleri devrinde “enkaz devraldık” çıkışı meşhurdur. Bu söylemi kullandığınızda yapacağınız her şey mübahtır. Meğer şubat ayında ülkemizin 12 vilayetini vuran Kahramanmaraş merkezli sarsıntıların 100 milyar doları aşan faturası hakikaten de iktisatta bir enkaza neden olabilirdi. Enflasyon karşısında fiyatları baskılamak yerine, EYT başta olmak üzere ücretlilere yönelik yapılan düzenlemelerin maliyetlerinin de bütçede delik açtığını unutmamak lazım. Hazine ve Maliyesi’nden Merkez Bankası’na iktisat idaresinin, bu büyük hasar ve masraflara karşın Erdoğan’a seçim kaybettirmeyecek adımlarla süreci bugüne getirdiğini öncelikle not edelim. Buraya döneceğiz.
FAİZ SİLAHI ALINMASAYDI
Aydınlık’ta yayımlanan haberlerimizde halihazırda zati seçimlerden sonra kimi siyasetlerde olağanlaşma yaşanacağını bankacılık dalı kaynaklarımız ve şahsen periyodun Hazine ve Maliye Bakanı Nebati’nin açıklamalarına atıfla sizlere aktardık. Şu haliyle salt Mehmet Şimşek’in iktisat idaresinin başına geçmesi yüzünden olağanlaşma yaşanacağını beklemek saflık. Evvelki idarenin seçimler yapılana kadar durumu kotarmak için elindeki bütün enstrümanları kullandığını geçen süreçte gördük. Hafta sonu kaleme aldığımız haberde döviz fiyatını tutmak ve iktisadın motorunu durdurmamak için nette 20 milyar dolardan fazla brüt rezerv yakıldığını sizlere aktardık. En sıkıntı süreci, üstelik elinde bir para siyaseti yapıcısının en kuvvetli silahı faiz olmadan yürüten bir Merkez Bankası idaresi varken, artık birileri kalkıp Merkez Bankası’na Amerika’dan lider ithal etmeye kalkıyor, şaşkınlıkla izliyoruz doğrusu.
EKONOMİ SOĞUTULACAK MI?
Dün Borsa Gündem isimli haber sitesinde Mehmet Şimşek’in Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bir “Ekonomi Hareket Planı” sunduğu öne sürüldü. Site bu hareket planını da kamuoyu ile paylaştı. Hazine ve Maliye Bakanı nezdindeki kaynaklarımıza sorduğumuzda mevzudan haberdar olmadıklarını söz ettiler. Yani planın doğruluğu tartışmalı.
Ancak plana baktığımızda para siyasetinden eğitime, endüstriden dış ticarete kadar birçok husus başlığı var. Şayet hakikat ise cari açığı kapatmak için ithal ikameci siyasetlerden kelam ediliyor. Mevcut iktisat idaresi de zati ithal ikamesini özendirmek için bir dizi siyaset setini uygulamaya koymuş, ithalata alışmış iş dünyamızın bu pek güzeline gitmemişti. Cari açığı kapatmak için iktisadın soğutulması da öngörülüyor. Bunu yapmak için Şimşek’i misyona çağırmak yerine mevcut Merkez Bankası İdaresine faiz artırın, kredileri kesin denilebilirdi. Tekrar Şimşek tarafından Cumhurbaşkanı’na sunulduğu tez edilen çalışmada açıkçası faiz artırmak ve mali sıkılaşma yoluyla ekonomiyi soğutarak cari dengeyi düzeltmek dışında mevcut idarenin halihazırda uygulamadığı tek bir öge göremedik. Bir de kredilerin katma bedelli yatırımlara yönlendirilmesi var ki o esasen mevcutta uygulanan selektif kredi siyasetinden öbür bir şey değil.
FAİZİ KEYFİNE Mİ İNDİRDİ?
Seçimler öncesi dolar fiyatı 20 TL’nin altında tutuldu. Bu sayede vatandaşın algısı da yönetildi. Kredi kanalları son haftalara kadar açık tutuldu. Buna karşın iş dünyasının “finansman bulamıyoruz” şikayetleri bitmedi. Buraya döneceğiz dedik ya oraya dönelim. Berat Albayrak misyondan ayrılıp Lütfi Elvan ve Naci Ağbal gelince, Ağbal faizi yüzde 19’a çekmişti. Bunun Külliye’de pek beğenilen karşılanmadığı biliniyor ki aylar sonra bir gece yarısı misyondan alındı. Sonra Şahap Kavcıoğlu, Merkez Bankası Lideri oldu. Faiz indirmeye başladı. O devir enflasyon beklentileri yüksek iken faiz indirmenin sakıncalı olduğunu, fiyatlama davranışlarını bozacağını hem Aydınlık sayfalarında, hem Ulusal Kanal’da katıldığımız programlar da hem de Twitter’daki mesajlarımızda vurguladık. Lakin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “enflasyonun nedeni faizdir” diskurundan hareketle vazifeye getirdiği Lider Kavcıoğlu bu yolu tercih ederek, beklentileri yönetmeye çalıştı. Kur patlayınca Bakan Nebati’nin de dahil olduğu takım KKM’yi hayata geçirdi. Böylelikle mevduatlarda liralaşma sağlandı. Fakat dolarize ülkemiz dolar başlı olmaktan vazgeçmedi.
ASLINDA OLAN NEYDİ?
Dr. Cevdet Akçay, Ekonomik Araştırmalar Forumu’nun bu yılbaşında düzenlediği oturumda siyasetler yeterli niyetli olsa da ekonomik aktörler nezdinde ortaya çıkan ahlaki rizikoya işaret ederek, neden düşük faiz siyasetinin işlemediğini anlatmıştı. Geçenlerde iktisat müellifi Uğur Gürses ile sohbet ederken o anımsattı. Daha evvel Berat Albayrak’ın siyasetlerini Külliye’ye şikayet eden bizim iş insanları Naci Ağbal faizi yüzde 19’a çekince tekrar Külliye’nin yolunu tutmuşlardı. “Krediler çok pahalı” diye seslenen iş dünyasının sesi duyulmazdan gelinmedi elbette. Sonra düşük faiz siyasetine geçildi lakin ahlaksız piyasamız onu da kendi çıkarı için kullandıktan sonra artık kâfi demeye başladı. Bir de tabi Merkez Bankası ile ilgili akla hayale sığmayacak bir ton bilgibozumunun toplumsal medyada eski merkez bankası liderlerince dahi yayıldığını hatırlatalım.
Faiz silahı şahsen Külliye tarafından elinden alınan Merkez Bankası ile Hazine ve Maliye Bakanlığı bu ortamda bir yanda enflasyonist tesir yaratmasın diye dövizi tutarken ihracatçıdan kur tokadı yedi, öteki yanda vatandaşın alım gücü düşmesin ve depremzedeler sahipsiz kalmasın derken bütçe delindi, bir öteki tarafta zati kısıtlı kaynakları selektif kredilendirme ile ithal ikameci katma kıymetli yatırımlara yönlendireyim derken işletmesini kamunun sağladığı ucuz finansman ile yüzdürmeye alışmış basiretsiz iş dünyasının hışmına uğradı.
Yani düşük faiz siyaseti sürdürülürken birçok cephede savaş verildi lakin buna karşın bir halde işler kotarılarak yol kazası olmadan seçimleri Erdoğan’ın kazanması sağlandı. Lakin iş bir ödemeler istikrarı krizi riskine erişince muhakkak siyasetlerden geri adım atılması zaruriliği yanlışsız. Tam da bu noktada piyasa uygulanacak siyasetleri satın alsın diye bütün başarılarına karşın birileri kurban edilerek birileri kurtarıcı olarak getirildi.
İşte Bakan Mehmet Şimşek’in “Türkiye’nin rasyonel bir tabana dönme dışında bir seçeneği kalmamıştır.” kelamının özü bence budur.
Geçen devirde bu faiz konusunu hem Merkez Bankası Lideri Şahap Kavcıoğlu ile hem de evvelki periyot Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati ile şahsen konuşmuş bir gazeteci olarak şu iki hususu da dikkatinize sunmak isterim: Evvela millet ne Londra’ya ne Washington’a oy veriyor. Yüzde 52 Ankara’ya oy verdi. Milletin iradesini kullanan Cumhurbaşkanı Erdoğan da faiz konusunda “Nas var” diyerek tutumunu koydu. O noktadan sonra aşağıdakiler iktisada yol kazası yaptırmadan buna uygun siyaset seti geliştirerek bugüne kadar işleri getirmeyi başardılar. Yani faiz konusunda Erdoğan ile birebir görüşte olmayan çok kişi olabilir ancak millet iradeyi ona verdi. Atanmışlar değil seçilmişler ülkeyi yönetiyor. Bu birinci konu.
O SUNUM UNUTULMASIN
İkinci konu şudur: Gelişmiş ekonomilerde enflasyon yüzde 0 ile 2 iken Türkiye’de yüzde 8-10’lardaydı. Onlarda enflasyon 5-7 katına çıkınca bizde de o kadar çıkıverdi. Bu ortamda faiz artırmak seçeneği kullanılsaydı iktisat derin bir sakinlik ve işsizlikle seçimlere giderdi ve tencere kaynamadığı için iktidar kaybedebilirdi. Bunun yerine ödemeler istikrarı tarafında tahribat uğruna istihdam öncelendi. İktisatta iyi-kötü yoktur tercihler vardır. Seçimden sonra tercihler bir ölçü değişmiş görünüyor lakin geçen devrin kazanımları ve özellikle Lider Şahap Kavcıoğlu, Para Siyaseti Konseyi Üyeleri Murat Çetinkaya, Emrah Şener’in üstün gayretleri ve son enflasyon raporunda yer alan ulusal projelerin ülkenin cari istikrarına yapacağı katkıya ait sunum unutulmasın. Bir de iktisada dair her türlü tenkitte esprili telaffuzlarıyla şimşekleri üzerine çekerek Erdoğan’ın direkt gaye alınmasını önleyen Nureddin Nebati.
