Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin ikinci çeşidine günler kala AKP’de, “sürdürülemez” tenkitlerinin gayesi haline gelen mevcut iktisat programına bağlı kalınıp kalınmayacağı konusu hâlâ netleşmedi.
Reuters’ın 10’a yakın hükümet ve parti yetkilisiyle yaptığı görüşmelere nazaran AKP içinden bir küme, iktisatta mevcut problemlerin şu ana kadar izlenen siyasetlerle çözülmesinin olanaksız olduğu üzerine bir çalışma yapıyor.
Aralarında, daha evvel iktisat idaresinde misyon almış birtakım üst seviye partililerin de yer aldığı bu çalışmada, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ı iktisatta önümüzdeki devirde oluşabilecek meselelerin ciddiyeti konusunda uyarmak ve kademeli faiz artışını da içeren bir program ile hazır olmak amaçlanıyor.
Seçimlerinin birinci çeşidinde hiçbir aday cumhurbaşkanı olmak için kâfi oranı sağlayamasa da Erdoğan yüzde 49.5 ile en fazla oyu alan aday oldu. Erdoğan bu hafta sonu yapılacak ikinci çeşit seçimlerde muhalefet adayı Kemal Kılıçdaroğlu ile yarışacak.
Kaynakların verdiği bilgiye nazaran öbür görüş ise düşük faiz siyasetine dayanan; döviz, tahvil, bankaların kredi ve mevduatlarının para ünitesi dağılımında kamunun gitgide daha çok istikamet belirleyici olduğu mevcut programın devamı tarafında.
Mevcut uygulamanın temel maksadı ise kalıcı yüksek büyüme sağlamak için gereksinim duyulan kredileri “selektif” olarak isimlendirilen alanlara, üretime odaklayarak kronik cari açığı sonlandırmak.
Seçimin birinci tipinde Erdoğan’ın daha yüksek oy alması, AKP’nin temel olarak yüksek enflasyonla düşen alım gücünün tesiriyle 2018’e nazaran 7 puan daha az oy aldığı gerçeğini şimdilik ikinci plana itmiş görünüyor.
İktidar ve mevcut iktisat idaresi ise faiz aykırısı, alışılagelmişin dışındaki siyaset setine devam edeceğini söylüyor. Benzeri formda Erdoğan da Nisan ayında yaptığı açıklamada kendisi iktidarda olduğu sürece faizlerin düşeceğini ve enflasyonun denetim altına alınacağını söylemişti.
EKONOMİ MODELİNE ALTERNATİF ÇALIŞMALAR YÜRÜTÜLÜYOR
Yeni modelin devamını savunanlar olduğu kadar, şu anda idarede olmayan lakin geçmişte üst seviye misyonlarda bulunmuş birtakım AKP’li kurmaylar faiz artışının yer aldığı alternatif bir siyaset setine dönülmesini içeren istekli bir çalışma yürütüyor.
Reuters bu çalışmanın Erdoğan’a sunulup sunulmadığı yahut onun bu çalışma ile ilgilenip ilgilenmediği konusunda net bir bilgiye ulaşamadı.
Bazı hükümet yetkililerine nazaran, düşük faiz siyaseti ve denetimli kur siyasetlerinin sonucu oluşan iktisattaki hasar bir süre daha sürdürülse de, negatife geçmesi beklenen net rezervler ve iktisattaki makus gidişat bilhassa döviz girişinin ağır olduğu yaz aylarından sonra daha da artacak.
Bir üst seviye yetkili, iktisatta kademeli bir faiz artışı olması gerektiğini belirterek, selektif kredi siyasetlerinin da tekrar devlet sübvansiyonu ile bir “kamu kurumu” tarafından yapılabileceği bir yapının mümkün olduğunu söyledi.
Aynı yetkili, “Piyasada tek bir faiz olacak, çoklu faizlerin oluştuğu bu yapının kaldırılması gerekiyor” dedi.
Ancak AKP’li kurmaylar, alternatif bir model üzerinde çalışsa da, birinci tıpta Erdoğan’ın beklenenden daha âlâ oy almasının bu çalışmayı bir süre daha öteleyebileceğini tabir ediyor.
AKP’li bir yetkili parti içinde iki farklı görüşün olduğunu belirterek, “Bir küme mevcut iktisat siyasetlerinin uygulanmaya devam etmesini istiyor lakin bir diğer küme artık kademeli lakin ölçülü olarak faizlerin artırılmasının istikrarlar açısından daha düzgün olacağı görüşünü savunuyor” dedi ve ekledi:
“Ekonomi siyasetlerinde temel baskılardan biri de dokuz ay sonraki mahallî seçimler. İktisat idaresi belirlenirken biraz mahallî seçim de dikkate alınacak. Ankara ve İstanbul’un tekrar bize dönmesi ihtimali hayli yüksek ve bu fırsat kolay harcanamaz.”
Kaynaklar Erdoğan’ın artan ekonomik meseleler ve sert gerileyen döviz rezervleriyle ilgili telaşları daha evvel de duyduğunu lakin nasıl bir yol izleneceğine dair şimdi bir net bir sinyal alamadıklarına da dikkat çekiyor. Reuters’ın görüştüğü tüm kaynaklar son kelamı Erdoğan’ın söyleyeceğine dikkat çekiyor.
ŞİMŞEK BELİRSİZLİĞİ
AKP takımlarında uzun yıllar iktisat idaresinde olan Mehmet Şimşek tekrar iktisadın idaresinde yer alması için evvelki aylarda Erdoğan ile görüşmüştü. Fakat kendisinin bir vazifede yer alıp almayacağı, alacaksa hangi misyonda olacağı şimdi bir netlik kazanmadı.
Reuters’a bilgi veren üst seviye bir AKP’li yetkili, seçim sonrası iktisatta değerli adımların atılacağını ve Şimşek’in vazife alması ve iktisadın başına gelmesinin hâlâ bir seçenek olduğunu belirterek, “Ama Şimşek’siz yola devam edilmesi de ihtimal. İktisatta daha evvel misyon yapmış kimi isimlerin tekrar kabinede yer alması ihtimali de epey yüksek. Zira kimileri esasen beyannamenin yazılmasında da vazife almıştı” diye konuştu.
Son iki yılda TCMB 10.5 puan faiz indirimine giderken, bu süreçte enflasyon en yüksek 24 yılın doruğu olan yüzde 85’i gördü.
Düşük faiz siyaseti ile temel hedeflenen cari fazlaya bugün prestijiyle ulaşılamadı. Bilakis cari açık sert yükselişe geçerken, hükümet cari fazlaya ulaşamama nedenini yüksek güç ithalatına bağladı.
Bu süreçte hükümetin istikrarlı TL, piyasanın ise kamu denetimli olarak tanımladığı bu siyasetlerle dolar/TL hudutlu kayıplarla 19.88’i aşarak yeni tarihi tepelere yükseldi. Son devirde TL hudutlu paha kaybetse de son 5 yılda yüzde 80 kayıp ile en makûs para ünitelerinin başında geliyor.
REZERVLER TÜKENİYOR
İstikrarlı TL olarak özetlenen bu siyasetlerde TCMB’nin rezervleri son aylarda daha da besbelli düşmeye başladı. Döviz talebinin rekora ulaştığı seçimden bir hafta evvel rezervlerdeki kayıp 9 milyar dolara ulaştı. TCMB’nin toplam rezervlerinin geçen hafta da 3.5 milyar dolar daha gerilediği, net rezervin ise büyük ihtimalle negatife döndüğü hesaplanıyor. Buna nazaran net rezervler geçen hafta prestijiyle büyük ihtimalle data kaydının başladığı 2002 yılı başından bu yana birinci kez negatife dönmüş olacak.
Merkez Bankası’nın swaplar ve öbür krediler düşüldüğünde net yabancı döviz varlığı ise eksi 120 milyar dolara yaklaştı. TCMB’nin rezervlerinin yanı sıra geçen yıldan beri ihracatçılardan ve turizmden döviz alımı, KKM, vatandaşlık süreçleri vb uygulamalarla sistemli gelirleri bulunuyor.
Türkiye yılda 250 milyar dolarlık ihracat yapıyor ve bu adım 12 ayda nizamlı 100 milyar dolarlık rezerv kazanımı manasına geliyor. Hasebiyle TCMB’nin kendine ilişkin döviz rezervi ekside bulunmasına karşın döviz piyasalarında denetim sağlayabiliyor.
Cari fazla siyasetinin sonuç vermediği görüşüne katılmayan mevcut iktisat idaresine nazaran ise yüksek güç fiyatları kaynaklı 100 milyar dolarlık güç faturası kazanımları gölgeledi.
Bu süreçte maksatlı kredi siyasetlerle yüksek teknoloji, güç, yer altı zenginlikleri ve turizme yönelik yatırımlara odaklanma yapıldığı belirtilirken süreç TCMB’nin enflasyon raporuna bu yollarla 2030 yılına kadar cari istikrara birikimli olarak “yaklaşık 289 milyar dolar katkı sağlacağı” biçiminde birinci kere kısa mühlet evvel girdi.
Cumhurbaşkanlığı haberin yazıldığı sırada bahse ait yorum yapmadı.
