“İkinci Yeni” şiir akımının değerli şairlerinden Turgut Uyar, vefatının 38. yılında yad ediliyor.
TURGUT UYAR KİMDİR?
Usta şair, Hayri ve Fatma Uyar çiftinin çocuğu olarak 4 Ağustos 1927’de Ankara’da doğdu.
İlkokulu babasının memuriyeti nedeniyle İstanbul ve Eskişehir’de tamamlayan Uyar, ilkokul yıllarında manzumeler yazmaya başladı, Ömer Hayyam, Nedim, Yahya Kemal Beyatlı, Tevfik Fikret ve Ahmet Haşim’in yapıtlarını okudu.
Uyar, yatılı okuduğu Konya Askeri Ortaokulunun akabinde Bursa Askeri Lisesine devam etti. 1947’de Askeri Memurlar Okulundan mezun oldu.
Personel subayı olarak 1948’de Posof’a (Kars Ardahan) tayin edilen şair, evvel Terme Askerlik Şubesinde vazife aldı, akabinde üsteğmen olarak Ankara’da Kara Kuvvetleri Komutanlığı İşçi Dairesi Başkanlığında çalıştı.
TURGUT UYAR’IN SANAT YAŞAMI
Turgut Uyar’ın birinci şiiri “Yad” 1947’de Yedigün mecmuasında yayımlandı. Şiir, Kaynak dergisince 1948’de açılan yarışta Uyar’a ikincilik kazandırdı.
İlk kitabı “Arz-ı Hal” 1949’da okuyucuyla buluşan şairin ikinci kitabı “Türkiyem” 1952’de yayınlandı. ???????İlk şiirlerinde Nazım Hikmet Ran ve Orhan Veli Kanık’tan etkilenen Uyar, birinci 2 kitabındaki şiirlerinde hece şiirini tercih etti. “Arz-ı Hal” kitabında yer alan “Yalağuz” şiirinde, “yalnız” sözünü 18. yüzyıl Türkçesindeki karşılığıyla “yalağuz” olarak kullanan Uyar, şiirlerinde sık sık “kendini kalabalıkların içinde yalnız hissetme” hissini işledi.
Usta kalemin, 1959’da yayınlanan üçüncü kitabı “Dünyanın En Hoş Arabistanı”nda yer alan “Göğe Bakma Durağı” şiiri, modernist yaklaşımı ve yeni imgeler kurma özelliğiyle beğeni topladı.
Uyar’ın kendi şiir ırmağını yeni bir akışa yönlendirdiği devirde yazdığı şiirlerden “Göğe Bakma Durağı”, yeni periyodunun çabucak tüm özelliklerini barındıran bir metin olarak, gerek şairin duyarlığı, gerekse poetik anlayışı bakımından yenileşmenin, çağdaşlaşmanın besbelli izlerini taşıdı.
Ayrıca kitaptaki öteki şiirlerle okunduğu vakit anlaşılacak formda yazıldığı için edebiyatçılar tarafından, bağımsız bir metin olmak yerine Turgut Uyar şiirinin ana gövdesinin homojen bölgelerinden biri olarak tanım edildi.
Ece Ayhan, Sezai Karakoç, Edip Cansever ve Cemal Süreya üzere şairlerin içinde olduğu “İkinci Yeni” akımına katılan şairin “Efendimiz Acemilik” ve “Çıkmazın Güzelliği” üzere yazıları Türk şiirinin bir periyodunun anlaşılmasında başvurulan temel metinler ortasına girdi.
Gerek öz gerekse biçim bakımından daima değişen, halk şiirinden divan şiirine geniş bir kültür birikimini pahalandıran Uyar, şiirlerinde aşk, ayrılık, mevt temlerini ve etraftan aldığı izlenimleri işledi.
Turgut Uyar’ın şiirleri İngilizce, Fransızca ve Sırpçaya çevrildi, kitapları ve yazıları Varlık, Yeditepe, Pazar Postası, Dost, Değişim, Türk Lisanı, Yedigün, Kaynak, Şimdilik, Forum, Yeni Mecmua, Hürriyet Şov, Milliyet Sanat, Düşün, Devir ve Papirüs mecmualarında yayımlandı. Şair, Hüseyin Cöntürk’ün çıkardığı Devir mecmuasının kurucuları ortasında da yer aldı.
TURGUT UYAR’IN ÖZEL YAŞAMI
İlk evliliğini Yezdan Şener ile yaparak 18 yaşında baba olan Uyar’ın bu evlilikten Semiramis, Şeyda ve Tunga, 1969’da muharrir Tomris Uyar’la yaptığı ikinci evlilikten de Turgut isimli çocukları oldu.
TURGUT UYAR’IN ÖLÜMÜ
Uyar, 1958 yılında, mecburî hizmetini tamamladıktan sonra yüzbaşı rütbesindeyken ordudan ayrıldı. Ankara’da, SEKA İrtibat Ofisinde ve Sanayi Bakanlığında memur olarak çalıştı. 1969’da emekliye ayrılarak İstanbul’a yerleşen Uyar, 22 Ağustos 1985’te siroz hastalığı nedeniyle hayatını yitirdi.
TURGUT UYAR’IN ÖDÜLLERİ
Uyar’ın “Tütünler Islak” kitabı 1963 Yeditepe Şiir Armağanı, Tomris Uyar’la Lucretius’tan yaptığı “Evrenin Yapısı” çevirisi 1975 Türk Lisan Kurumu Çeviri Mükafatı, “Kayayı Delen İncir” 1983 Behçet Necatigil Şiir Mükafatı, yeni şiirlerinin eklendiği ve tüm şiirlerini toplayan “Büyük Saat” kitabı ise 1984 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Mükafatı aldı.
Usta şair, şiir kısmında “Arz-ı Hal”, “Türkiyem”, “Dünyanın En Hoş Arabistanı”, “Tütünler Islak”, “Her Pazartesi”, “Divan”, “Toplandılar”, “Kayayı Delen İncir”, “Büyük Saat”, inceleme kolunda “Bir Şiirden”, tenkit kısmında “Sonsuz ve Öbürü” yapıtlarını okuyucuyla buluşturdu.
