AYT imtihanının sona ermesiyle birlikte imtihanda çıkan soruların karşılıkları internette araştırılmaya başlandı. AYT’nin Edebiyat kısmında yer alan Sefaretname çeşidi sorusunun yanıtının ne olduğu, örneklerinin neler olduğu merak ediliyor. Pekala, Sefaretname nedir, Sefaretname örnekleri nelerdir? AYT imtihanında çıkan Sefaretname tipi sorusunun cevabı nedir? İşte, Sefaretname ile ilgili merak edilenler…
SEFARETNAME NEDİR?
Sefaretname, bilhassa Osmanlı Devleti devrinde, bir dış merkeze sefir (elçi) olarak atanan kişinin, devrinin siyaset ve diplomasisine ve bu ortada da sefirlik vazifesinde bulunduğu kentin ve ülkenin yeni hayatına ait izlenim ve görüşlerini kitap formunda bir ortaya getirdiği yapıttır.
Divan edebiyatının çoğunlukla nesir formunda kaleme alınan kıymetli tiplerinden biri olan sefaretnameler, birebir vakitte Osmanlı çağdaşlaşma ve diplomasi tarihinin değerli evrakları ortasındadırlar.
SEFARETNAME NASIL OLUR?
Gözlem ve edebiyat istikametinden çok, üstlenilmiş vazife üzerinde ağırlaşmış rapor özelliği olanlar “takrir” formunda anılırlar. Elçilerin gezip gördükleri yerlerin idarî, toplumsal, askerî, kültürel ve teknik hayatları; maarif, sanayi ve medeniyet düzeyleri hakkında bilgiler verenler “genel sefaretname” biçiminde isimlendirilir. Sefaretname ve takrirler, ilişkin oldukları devir hakkında verdikleri bilgilerin günümüz bakış açısının oluşturulmasına sağladıkları katkının yanı sıra, 18. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ıslahat arayışları süreci içinde kayda kıymet bir tarihi kıymet de arz etmişler, bu arayışlara kaynak oluşturmuşlardır. Çoğunlukla fotoğraflandırılmış lerdir
EDEBİYAT TİPİ SEFARETNAME ÖRNEKLERİ
İlk örneklerine, ekseriyetle 17. yüzyılın ikinci yarısından sonraki periyotta rastlanmış, ortalarında epeyce fazla ilgi uyandırmış ve manzum örnekleri de bulunan bu yapıtların sayıları bilhassa 18. yüzyılda yani Osmanlı’nın yavaş yavaş Batı’ya yönelişinin arttığı periyotlarda daha da çoğalmıştır. Sefaretnâme çeşidindeki bilinen birinci vesika Avusturya’ya gönderilen Hacı Zağanos’un raporudur. Bu rapor Fatih periyodunun birinci on yılına rastlar. Kimi kaynaklar, Kara Mehmet Çelebi’nnin Viyana Sefaretnâmesi’ni birinci sefaretname örneği sayar. Sefaretnâmelerin sonuncusu ise İran’da 1872-77 yılları ortasında elçilik yapan Mehmed Tahir Münif Paşa’nın risalesidir. En tanınmış örnekleri Yirmisekiz Mehmed Çelebi ve Ahmed Resmi Efendi’nin sefaretnameleridir.
SEFARETNAME KİMİN YAPITI?
Sayıları kırkın üzerinde olan sefaretnamelerin bir kısmı sonradan tarihçiler ya da vakanüvisler tarafından kaynak olarak kullanılmış ve kimileri da yayımlanmıştır. Yirmisekiz Mehmet Çelebi’nin Paris Sefâretnâmesi orta öğretim ders kitaplarına girerek öğrencilere de sunulmuştur.
Günümüzde diplomatlar tarafından yazılmış anı kitapları Sefaretname cinsinin uzantısı sayılabilir.
