Lojistik dalında taşıma maliyeti, iki ayda iki katına yükseldi. Mersin’den İstanbul’a kamyonla taşıma bedeli, 15 bin liradan 30 bin liranın üzerine çıktı.
Akaryakıta üst üste gelen artırımların yanı sıra artan personellik, sigorta ve bakım- tamir üzere işletme sarfiyatları, yurt içi nakliyede taşıma bedellerinin (navlun) son iki ayda yüzde 100 artmasına neden oldu. İki ay evvel Mersin’den İstanbul’a bir kamyon dolusu yükü 15 bin TL’ye taşıyan nakliyeci artık tıpkı yük için 30 bin TL’den fazla istiyor. Taşıma maliyetindeki artış, besinden otomotiv ve hazır giysiye kadar tüm dallarda fiyatları üst çekiyor. Taşınan malın rafa geliş maliyetinde lojistiğin hissesi ortalama yüzde 20’ye dayandı. Birtakım eserlerde ise taşıma maliyeti eserin fiyatını geride bıraktı. Lojistik kaynaklı fiyat artışlarının artarak devam edeceği öngörülürken, bu durum birçok eserde yeni artırımlara işaret ediyor. Navlundaki artışa rağmen alım gücünün yavaşlamasına paralel iş hacmi azalan lojistikçiler, tüm tedarik zincirinde fiyatların üst çıkmasına sebep olan en büyük sarfiyat kalemi akaryakıtta, dala özel ÖTV istisnası istiyor.
“Fiyat artışını yazdan sonra daha çok hissedeceğiz”
Türkiye’nin önde gelen dijital lojistik şirketi TIRPORT’un bilgilerine nazaran, karayolu nakliyatında akaryakıtın navlun içindeki hissesi yüzde 50’ye yaklaşıyor. Kalan yüzde 50’lik kısmın 28 puanını şoför maliyeti, kalan kısmı da bakım-onarım ve öteki masraflar oluşturuyor. Hasebiyle akaryakıta üst üste gelen artırımlar navlunda kıymetli artışlara neden oluyor. İKTİSAT gazetesine konuşan Türkiye Halciler Federasyonu Lideri Yüksel Tavşan, akaryakıt artırımlarının akabinde taşıma masrafındaki artışa dikkat çekerek, “Türkiye’de üretim bölgesi ile ve tüketim bölgesi ortasında önemli uzaklık var. Yaz ayları geçtikten sonra navlundaki artışın fiyatlara yansımasını daha besbelli göreceğiz. Mesela 1 kilo sebzede lojistik maliyeti 2 TL’ye yaklaştı. Ucuz eserlerde lojistiğin toplam maliyetteki hissesi da yükseliyor. 10 TL’lik eserde neredeyse yüzde 20’yi buluyor. Bu oran geçen yılın iki katından fazla” açıklamasını yaptı. Tavşan, akaryakıt maliyetlerindeki artışın yalnızca navlunu değil, traktör ve sulama araçları nedeniyle çiftçinin tarladaki maliyetlerini kıymetli oranda artırdığını, bu durumun da eserin maliyetine yansıdığını hatırlattı.
Mersin Halciler Derneği (HALDER) Lideri Münir Şen de son iki ayda akaryakıta yüzde 95’e yakın artırım geldiğini hatırlatarak, öbür masraf kalemlerindeki artışla birlikte son iki ayda yurt içi navlunun yüzde 100’e yakın arttığını lisana getirdi. Şen, bahisle ilgili şu bilgileri verdi: “Lojistik kesiminin ana masraf kalemi akaryakıt olsa da bunun yanında birçok temel masraf bulunuyor. Araçların sigorta fiyatları 2-3 katına çıkarken, yedek modül fiyatları, servis hizmetleri ve sürücü maliyetleri önemli oranda arttı. Son iki ayda navluna gelen fiyat farkı yüzde 100’ün üzerine çıktı” diye konuştu. Şen’in verdiği bilgiye nazaran, Mersin’den eser yükleyen bir kamyon yahut TIR İstanbul’a 35 bin TL’ye gidiyor. İki ay evvel Mersin-İstanbul ortası nakliye 15-20 bin TL ortası tutuyordu. Şen, “Net 20 ton yüklü bir araçtaki eserin nakliyede kilogram maliyeti 1,50 ila 1,75 TL ortasında hesaplanıyor. Bu durum ister istemez sonuncu tüketiciyle buluşan eserlerin fiyatlarına yansıyor. Yükselen gübre, tohum, ilaç, enerji fiyatları ve vergi dilimlerine bakıldığında çiftçilerimizin de bu kurallarda üretim yapması çok güç. Zerzevat meyvede KDV oranı hâlâ yüzde 1 gözükse de üretim ayağında kullanılan tüm emtiada KDV yüzde 20’ye ulaştı” açıklamasını yaptı.
İç nakliyede düşüş yüzde 15’i aştı
Yurt içi taşımalarda navlun artarken iş hacmi ise azalıyor. Bölüm yetkilileri, son aylarda yurt içi taşımalarda yüzde 15’in üzerinde bir daralma olduğuna dikkat çekiyor. Hususla ilgili açıklama yapan firmalardan biri olan Norther Küresel Logistics (NGL) Yurt İçi Lojistik Projeler Müdürü Koray Yeltekin, “Aslında bu yıl bölüm açısından uygun başlamıştı. Lakin şubatta yaşadığımız zelzele felaketi, iktisadın gerçek manada yeterli olduğu kimi kritik vilayetleri de olumsuz etkiledi. Akabinde gelen seçim de yurt içi lojistik hizmetlerinin azalmasına sebep oldu. Dalımız açısından taşıma operasyonları kapsamında ve kara yolu lojistiği özelinde, yurt içi taşıma gereksinimi milletlerarası taşımalara nazaran her vakit daha fazla olmuştur. Yurt içinde yük nakliyeciliğine talebin daha fazla olmasının en önemli sebebi ise daima artan nüfus, ihraç edilecek bitmiş eserlerin hammadde yahut yarı mamullerinin yurt içindeki çapraz hareketleri ve bilhassa süratli tüketim ile sanayi dallarına hitap eden yerli-yabancı şirketlerin ülkemizde fazlaca yer almasıdır. Üstte belirttiğim iki ana sebebin yanı sıra seçimden sonra yaşadığımız yüksek enfl asyon, her bölümde oluşan önemli fiyat ve döviz artışları, bilhassa nereye gideceğini maalesef şu anda bilemediğimiz akaryakıttaki fiyat artışları, yurt içi lojistik taleplerini önemli oranda azalttı” diye konuştu.
Lojistikteki kasvetler ihracat pazarlarını tehdit ediyor
Lojistiğin uzun vadede istikrarlı ve kalıcı bir alan olabilmesi için majör planlar yapılması gerektiğini belirten dal temsilcileri, akaryakıta gelen artırımlar ve artan öteki maliyet kalemleri ile birlikte yılın ikinci yarısında daralma beklediklerini söyledi. Dal bileşenleri dövizdeki baskının durmaması halinde ihracat pazarlarında güç kaybedeceklerini vurguluyor. Yüzde 34’lük asgari ücret zammı, KDV, ÖTV üzere maliyetlerin eser kalemlerine yansıtılmasıyla zati azalan satın alma gücünün daha da düşeceğini belirten ATF Forwarding Genel Müdürü Haldun Kavrar, bu durumdan yalnızca yurt içindeki değil yurt dışındaki tüketicinin de etkileneceğini söyledi. Yurt dışı pazarlarda hammadde temini ve üretim sonrası satışlarda fi yat değişikliği yaşanmasının kaçınılmaz olduğunu, tek avantajı dolara bağlı olan ihracatçının kur baskısı ile bu avantajının da elinden alındığını belirten Haldun Kavrar, “Üründe fi yat artışı yaşanması pazarda daralmayı beraberinde getiriyor. Bunun ana sebepleri hem ihracat fi rmalarının karşılaştığı çeşitli zorluklar ve maliyet artışları, hem de yurt dışı piyasalarda PMI endeksinin hala 50’nin altında olmasıdır” sözünü kullandı.
Akaryakıt artırımları ile bölümde yılın ikinci yarısında daralmanın üst düzeye çıkacağını kaydeden Haldun Kavrar, yaz aylarında TL’nin ucuz olması avantajı ile turizm kaynaklı bir hareketlilik yaşandığını Eylül ayından itibaren turistlerin kendi ülkelerine dönmesiyle bir arada yurt içinde ve lojistik bölümünde bir daralma beklendiğini tabir etti. Döviz kurunun olması gereken noktada olmadığını, kurdaki baskının durdurulması gerektiğini, aksi halde ihracat pazarlarını kaybedeceklerinin altını çizen Haldun Kavrar, “TL bazlı masraflar artarken, bu artışları ihracatçı eskisi kadar eser kalemlerine yansıtamıyor. Ana pazarlarda fi yat artışı hasebiyle kayıplar var. Uygun fi yatlı eser kalemlerimize yansıyacak artırımlar ile birlikte, ihracat pazarlarımızı kaybedebiliriz” dedi.
Türkiye Irak Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TISİAD) Lider Vekili Mustafa İmrak da, lojistik kesiminin en büyük sarfiyat kalemlerinden biri olan akaryakıta gelen artırımlar ile daralma yaşanacağını söyledi. Lojistiğin daralmaması ve daha fazla büyümesi için TISİAD’ın bilhassa Irak bölgesiyle olan ticaretinde önemli inisiyatif geliştirdiğini vurgulayan İmrak, “Sektör daha fazla yan yana gelmeli ve birlikte hareket etmeli. Paydaşlarla kurulan temaslar, yeni iş alanlarını önümüze getirebiliyor. Meselelere tahlil için dernekler, karar alıcılar ve ekonomik muhataplar problemleri tek elden iletmelidir” diye konuştu.
“Özel tüketim değil ki, ÖTV alıyorsunuz!”
Türkiye’deki nakliye ambarlarını temsil eden Türkiye Nakliyeciler Derneği (TND) Lideri Hakkı Başman, navlundaki yüzde 100’ü aşan artışların ticareti sekteye uğrattığını, yüksek navlun nedeniyle mal sahibinin ticaret yapma iştahının kesildiğini lisana getirdi. Bu durumun sürdürülemez olduğuna dikkat çeken Başman, lojistik bölümünün akaryakıt alımlarında Özel Tüketim Vergisi’nden (ÖTV) muaf olması gerektiğini savunarak kamu yetkililerine bu bahiste davette bulundu. Başman, “Pandemide lojistiğin, sağlıktan sonra en kıymetli ikinci kesim olduğunu bir defa daha anlamıştık. Herkes meskende otururken, müsaade kağıtlarıyla çalıştı lojistikçiler. Akaryakıttaki bu özel tüketim vergisi hala neden alınıyor? Boğazdan geçen gemi, yatında gezen vatandaş ÖTV ödemiyor fakat dünyadaki varlığını bir kere daha kanıtlayan lojistik bölümü hala ÖTV ödüyor. Bu özel tüketim değil ki! Münasebetiyle lojistik kesimi ÖTV muafi yeti talep ediyor. Hepimiz 4925 sayılı karayolu nakliyecilik kanununa tabiyiz. Bir KHK çıkarılarak bizim üzere fi rmaların bu beklentisi karşılanabilir. Yarın öbür gün öğrenci servislerinde de tıpkı şey olacak. Meğer bir yıl ÖTV’yi kaldırın bakın iş hacmi nasıl artacak.”
Stok eğilimi arttı, depo talebi rekor kırdı
Türkiye’deki enfl asyonist ortamın üreticileri stok tutmaya yönelttiğine dikkat çeken dal temsilcileri, “Depolama talebi çok arttı. Ürettiği malı üç ay depolayabilen, bunu finanse edebilen yalnızca bu operasyonla lojistik maliyetini fiyat artışı ile tolore edebiliyor. Üreticiler son yıllarda hiç görmediğimiz boyutta stok yapma eğilimindeler. Bu nedenle birbiri arkasına depo kiralıyor büyük üreticiler” açıklamasını yaptı.
Avrupa’da düşüyor, Türkiye’de artıyor
EKONOMİ gazetesine konuşan Tırport İdare Şurası Lideri Dr. Akın Arslan, Türkiye içi taşımalarda navlun yükselirken Avrupa’da ise düşüş trendinde olduğunu söyledi. Arslan, “Avrupa’da hükümetler lojistik kesiminin yakıt masraflarını fonlamaya başladı. Avrupa’da karayolu navlununun gerilemesinin bir başka nedeni de son bir yılda yüzde 70’ten fazla düşüş yaşanan denizyolu navlunu ile rekabet edebilmek. Düşen navlun kimi yükleri karadan denize kaydırıyor” diye konuştu.
