1911 sonbaharında Grönland’daki bir buzuldan kopan ve 500 metre olduğu iddia edilen devasa bir buz kesimi aylarca sürüklenip okyanus akıntıları ve rüzgarla güneye yanlışsız yol alırken yavaş yavaş erimişi.
İngiltere’deki Southampton limanından kalkıp ABD’nin New York kentine birinci seferini yapan yolcu gemisi Titanik 14 Nisan 1912’de 125 metre uzunluğa inen bu buzdağına çarpmıştı.
Gemi üç saatten kısa bir müddet içinde batmış ve 1.500’den fazla yolcu ve mürettebatıyla birlikte sulara gömülmüştü. Enkaz şu anda Newfoundland kıyısının yaklaşık 400 mil (640 km) güneydoğusundaki bir bölgede yaklaşık 3,8 km derinlikte yatıyor.
Buzdağları gemicilik için hala tehlike oluşturuyor.
2019’da 1.515 buzdağı Mart-Ağustos ayları ortasında transatlantik gemicilik yollarına girecek kadar güneye sürüklenmişti.
Titanik batığı kendine has tehlikeler taşıdığından buraya yapılacak ziyaretler değerli bir zorluk teşkil ediyor.
BBC, Titan isimli denizaltının Titanik’in batığını ziyarete giden beş yolcusuyla kaybolmasının akabinde bu bölgede okyanus tabanının nasıl bir yer olduğunu inceliyor.
Getty ImagesDERİNLERDE TARAF BULMAK
Okyanus derinlikleri karanlıktır.
Güneş ışığı su tarafından çok süratli bir formda emildiği için yüzeyden yaklaşık 1.000 metreden daha derine nüfuz edemez.
Titanik enkazı da 3.800 metre derinlikte zifiri karanlıktadır.
Enkaz bölgesine daha evvel yapılan keşif seyahatlerinde, kamyon büyüklüğündeki dalgıç aracın ışıklarının aydınlattığı birkaç metre gözlenebilmiştir.
Görüş alanı sonlu olduğundan, bu derinlikte istikametini kaybetmek kolaydır.
Ancak Titanik’in enkaz bölgesinin onlarca yıllık yüksek çözünürlüklü taramayla bir ortaya getirilen detaylı haritaları mevcut. Ayrıyeten mürettebatın dalgıç tarafından aydınlatılan küçük ışık havuzunun ötesi sonar yoluyla tespit edilebilir.
Dalgıçlar ayrıyeten, bilinen bir başlangıç noktası ve sürate nazaran pozisyonlarını ve taraflarını takip etmek için ivmeölçer ve jiroskop sistemlerini kullanarak ataletsel seyrüsefer (navigasyon) sistemi olarak bilinen bir teknikten de yararlanır.
OceanGate’in Titan dalgıç gemisi, aracın deniz tabanına nazaran derinliğini ve suratını kestirim etmek için Doppler Sürat Kaydı olarak bilinen bir akustik sensörle birleştirdiği son teknoloji eseri bağımsız bir ataletsel seyrüsefer sistemi taşır.
The Simpsons’da çalışan ve geçen yıl OceanGate ile Titanik’e yapılan bir seyahate katılan TV güldürü müellifi Mike Reiss BBC’ye şunları söyledi:
“Dibe indiğinizde nerede olduğunuzu nitekim bilmiyorsunuz. Titanik’in orada bir yerde olduğunu bilerek okyanusun tabanında körü körüne çırpındık fakat o kadar zifiri karanlıktı ki okyanusun altındaki en büyük şey yalnızca 500 metre uzaktaydı ve onu aramak için 90 dakika harcadık.”
- Titan: Titanik’i ziyaret ederken irtibatı kesilen denizaltı hakkında neler biliniyor?
Getty ImagesDERİNLERDE BASINÇ SORUNU
Bir obje okyanusta ne kadar derine giderse, etrafındaki suyun basıncı da o kadar artar.
3.800 metre derinlikteki Titanik ve etrafındaki her şey, yüzeydekinden 390 kat daha fazla basınca maruz kalır.
Stockholm Üniversitesi Dayanıklılık Merkezi’nde okyanus araştırmacısı olan Robert Blasiak, “Bu bir otomobil lastiğindeki basıncın yaklaşık 200 katı. Bu yüzden kalın çeperli bir dalgıç gemi gerekir” diyor.
Titan’ın karbon fiber ve titanyum gövdesi, ona azamî 4.000 metre derinliğe inecek formda tasarlanmıştır.
DİP AKINTILARI
Tekneleri ve yüzücüleri rotalarından saptırabilen güçlü yüzey akıntıları üzere, okyanus derinlerinde de akıntılar olur.
Genellikle yüzeydeki kadar güçlü olmasa da bunlar büyük ölçülerde suyun hareketini içerebilir.
Yüzeydeki rüzgârların aşağıdaki suyu etkilemesi, derin su gelgitleri ya da termohalin akıntılar olarak bilinen sıcaklık ve tuzluluktan kaynaklanan su yoğunluğundaki farklılıklar tarafından yönlendirilebilirler.
Bentik fırtınalar olarak bilinen ve ekseriyetle yüzeydeki girdapların okyanus tabanındaki en derin alanı etkilemesiyle ilgili olan az olaylar da tabandaki malzemeyi süpürüp götürebilecek güçlü, sistemsiz akıntılara neden olabilir.
Batarken baş ve kıç kısmı parçalandıktan sonra ikiye ayrılan Titanik’in etrafındaki sualtı akıntıları hakkındaki bilgiler, deniz tabanındaki ve mürekkep balıklarının enkaz etrafındaki hareketlerini inceleyen araştırmalara dayanıyor.
Titanik enkazının bir kısmının, Batı Hududu Alt Akıntısı olarak bilinen soğuk, güneye hakikat akan bir su akıntısından etkilenen deniz yatağının bir kısmına yakın olduğu biliniyor.
Bu “dip akıntısının” akışı, okyanus tabanındaki tortu ve çamurda, bilim beşerlerine akıntının gücü hakkında fikir veren, göç eden kumullar, dalgacıklar ve şerit formunda desenler oluşturuyor.
Deniz tabanında gözlemledikleri oluşumların birçok nispeten zayıf yahut orta dereceli akıntılarla alakalı. Bu akıntılar enkazın farklı bölgelerinde farklı istikametler izleyebiliyor.
Birçok uzman bu akıntılar nedeniyle Titanik enkazının sonunda tortulara gömülmesini bekliyor.
Kısa bir mühlet evvel Titanik batığını yüksek çözünürlükte taramak için bir keşif seyahatine öncülük eden derin su deniz arkeoloğu Gerhard Seiffert’e nazaran bölgedeki akıntılar bir denizaltı için risk oluşturacak kadar güçlü değil.
“Akıntıların Titanik bölgesinde çalışan rastgele bir derin deniz aracı için tehdit oluşturduğunu görmedim. Akıntılar… haritalama projemiz bağlamında, güvenlik için bir risk değil, hassas haritalama için bir zorluk teşkil ediyordu.”
- Titanik batığına denizaltıyla dalan bilim beşerinin ‘dehşet verici’ deneyimi
Getty ImagesTİTANİK BATIĞI
Deniz tabanında 100 yılı aşkın bir mühlet kaldıktan sonra Titanik yavaş yavaş bozulmaya başladı.
Geminin iki ana kısmının deniz tabanına çarpması sonucu oluşan birinci darbe, enkazın büyük kısmını büküp deforme etti.
Zamanla geminin demirinden beslenen mikroplar buz saçağı formunda “pas sarkıtları” oluşturdu ve enkazın bozulmasını hızlandırdı.
Bilim beşerlerine nazaran, geminin kıç tarafı, daha fazla hasar nedeniyle maruz kaldığı daha yüksek bakteriyel aktivite nedeniyle, baş kısmından 40 yıl daha süratli bozulmuş durumda.
Seiffert, “Enkaz, temel olarak korozyon nedeniyle daima çöküyor” diyor.
“Her yıl biraz daha. Lakin inançlı bir arayı koruduğunuz sürece – direkt temas yok, açıklıklardan içeri girmek yok – rastgele bir ziyan beklenmiyor” diyor.
TORTU HAREKETLERİ
Son derece düşük bir ihtimal olsa da, deniz yatağı boyunca ani tortu akışlarının geçmişte okyanus tabanındaki insan üretimi objelere ziyan verdiği ve hatta onları sürüklediği biliniyor.
1929 yılında Newfoundland kıyılarında transatlantik kabloları koparan olayda olduğu üzere, bu olayların en büyükleri sarsıntı üzere sismik olaylarla tetikleniyor.
Bu olayların yarattığı risk giderek daha fazla anlaşılıyor; lakin Titan denizaltısının kaybolmasında bu türlü bir olayın rol oynadığına dair rastgele bir belirti yok.
Titanik enkazının bulunduğu deniz tabanı çok daha eski vakitlerde büyük su altı heyelanlarına maruz kalmış.
Devasa hacimlerde tortunun Newfoundland’dan kıta yamacına hakikat akarak “istikrarsız koridor” olarak isimlendirilen bölgeyi oluşturmuş.
Bu “yıkıcı” olayların sonuncusunun on binlerce yıl evvel meydana geldiği ve 100 metre kalınlıkta tortu katmanları oluşturduğu iddia ediliyor.
Ancak Titanik’in etrafındaki deniz tabanını uzun yıllar boyunca inceleyen Kanada Jeolojik Araştırmalar Kurumu’nda deniz jeolojisi araştırmacısı olan David Piper, bu cins olayların çok az meydana geldiğini söylüyor.
Bulanıklık akıntıları olarak bilinen ve suyun tortu ile yüklenerek kıta yamacından aşağı aktığı olaylar daha yaygın olup fırtınalar tarafından tetiklenebilir.
Piper, “Belki 500 yıllık bir tekrarlama aralığı gösteriyor” diyor. Lakin bölgedeki deniz tabanının topografyası, rastgele bir tortu akışını muhtemelen “Titanik Vadisi” olarak bilinen bir özelliğe yönlendirecek, yani enkaza hiç ulaşmayacaktır.
Seiffert ve Piper, bu türlü bir olayın Titan denizaltısının kaybolmasında rol oynamış olma ihtimalinin düşük olduğunu söylüyor.
Enkaz alanının etrafında şimdi keşfedilmemiş öbür jeolojik özellikler de var.
Kayıp denizaltıyı arama çalışmaları devam ederken, Titan ve mürettebatına ne olmuş olabileceğine dair fazla ipucu yok.
Ancak böylesine şiddetli bir ortamda Titanik enkazını ziyaret etmenin riskleri, batışından bu yana gemiyi gören birinci insanların 1986’da yaptığı seyahatte olduğu üzere bugün de geçerliliğini koruyor.
