Avrupa Birliği’nin (AB) Hudutta Karbon Düzenleme Sistemi’nin (SKDM) demir-çelik, alüminyum, gübre, elektrik ve çimento dallarını kapsayan birinci etabı, 1 Ekim 2023 prestijiyle devreye girecek ve bu geçiş devri 2026’ya kadar sürecek.
Çevresel tesirleri sınırlamak ve iklim değişikliğiyle çaba maksadıyla hayat geçirilen SKDM, Türkiye’den AB’ye ihracat yapan birçok kesimi etkileyecek.
YENİ DÜZENLEME NELER GETİRECEK?
Özellikle elektrik, alüminyum, gübre, demir-çelik ve çimento üzere yüksek ölçüde karbon emisyonu üretme potansiyeline sahip olan kesimler, yeni düzenlemelerden daha fazla etkilenebilecek.
AB, bu kesimlerden ithal edilen eserlere yönelik yüksek karbon vergileri getirerek ithalatçıları daha düşük karbon salımına sahip üretim formüllerine geçmeye teşvik etmeyi amaçlıyor. Uygulamanın bu dallara tesirinin ne olduğuyla birlikte sektörel bazda bu kapsamda atılan adımların bölümleri nasıl etkileyeceği konusu da değer taşıyor.
SKDM’DEN ETKİLENECEK SEKTÖRLER
Türkiye İhracatçılar Meclisi’nin (TİM) yayınladığı 2022 İhracat Raporu’nda, Rusya, Çin, Türkiye, İngiltere, Güney Kore, Hindistan, Brezilya, ABD ve Mısır’ın; seçilen eserlerin en büyük ihracatçılarını temsil ettiği için önlemden çabucak etkilenecek ülkelerin başında geldiği belirtildi.
Düzenlemenin bir yandan AB’ye ihracat yapan firmaların karbon emisyonlarını azaltmaya iterken öteki yandan ülkeler ve firmalar ortasında karbon azaltılmasına yönelik bir rekabet ortamı da yaratacağı kaydedilen raporda, Türkiye’nin, birinci kademede sonda karbon vergisi uygulanacak dallar ortasındaki demir-çelik, alüminyum, çimento ve gübrede AB’ye değerli ölçüde ihracat yaptığı bildirildi. Raporda, bu kesimlerin birinci etapta düzenlemeden çabucak etkileneceği vurgulandı.
Sınırda karbon vergisinde ihracatçı firmaların karbon emisyonunun hesaplanmasında Kapsam 3’ün kullanılacağına dikkati çekilen raporda, hem üretim etabında hem kullanılan elektriğin üretilmesinde hem de kullanılan girdilerin üretim ve tedariki etabında ortaya çıkan karbon emisyonlarının dikkate alınacağı kaydedildi.
KARBON SALINIMINI AZALTANIN VERGİ YÜKÜ DE DÜŞECEK
Ülkelerin SKDM ile ihracatta ödeyecekleri karbon vergileri çeşitli varsayımlar ile hesaplanıyor.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı’nın (UNCTAD) gelişen ve gelişmiş ülkeler için 2021’de yaptığı çalışmada, ülkelerin 2020 prestijiyle ihracat yaptığı 6 bölümde mevcut karbon salımları ölçülerek bunların AB referans bedellerine nazaran farkları dikkate alınıp ihracatları üzerinden alınacak karbon vergileri hesaplandı.
Yapılan hesaplama ile 1 ton fazla karbon emisyonu için 44 dolar ödeneceği varsayıldı.
TİM’in raporunda da yer verilen Türkiye için yapılan hesaplamada, çimento ve cam kesimi 2020 karbon emisyonu bedelleri ile AB’ye ihracatta yüzde 12,3’lük karbon vergisi ile karşılaşırken, kağıt eserleri için yüzde 1,1, alüminyum için yüzde 1,2, demir-çelik için yüzde 2,9, rafineri petrol eserleri için yüzde 1,2, kimyasal eserler ile gübre için de yüzde 2 karbon vergisi hesaplandı.
Sektörler, karbon salınımlarını azalttıkça karşılaşacakları karbon vergisi oranı ve yükü de düşecek.
“ÇİMENTO, DEMİR-ÇELİK VE ALÜMINYUM KESİMLERİ ÖNE ÇIKIYOR”
Sürdürülebilir İktisat ve Finans Araştırmaları Derneği (SEFİA) Yöneticisi Bengisu Özenç, bahse ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, SKDM’nin birinci etapta karbon ağır birinci 5 kesimde (çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre ve elektrik) uygulanacağını ve Türkiye açısından AB ihracatındaki hacimler düşünüldüğünde çimento, demir-çelik ve alüminyum dallarının öne çıktığını söyledi.
Özenç, “Bu bölümler, tüm dünyada da ‘karbonsuzlaşması güç’ kesimler olarak isimlendiriliyor. Zira örneğin elektrikte olduğu üzere, fosil yakıttan çıkılarak yenilenebilir güce geçişi mümkün kılacak teknolojilerin şimdi yaygın biçimde kullanılabildiği kesimler değiller. Her ne kadar bu bölümlerde birtakım süreçlerin elektrifikasyona uygun olması ya da alternatif gereçlere geçilmesi emisyonların azaltılmasını mümkün kılsa da net-sıfır gayeleri için hala önemli oranda yeni teknolojilerin yaygınlaşmasına gereksinim duyuluyor.” biçiminde konuştu.
Türkiye’nin bilhassa ihracattaki mümkün olumsuz tesirlerin getirdiği motivasyonla SKDM’ye ahenk için çalışmalarını hızlandırdığına dikkati çeken Özenç, bir yandan kelam konusu dallardaki mevcut durumun, beklenen karbonsuzlaşma patikalarının, teknoloji muhtaçlıklarının tahlilleri yapılırken, başka taraftan da yurt içinde emisyon ticaret sistemi kurulmasına ait çalışmaların devam ettiğini aktardı.
Özenç, şunları kaydetti:
“Her ne kadar büyük ölçekli, ihracatçı firmalar gündemi yakından takip edecek, ahenk için stratejiler belirleyerek harekete geçecek kaynaklara sahip olsa da daha küçük ölçekli firmaların gerek farkındalık gerekse dönüşüme ahenk konusunda geride kaldıklarını görüyoruz. Bu süreç; sırf firmaların tekil olarak hazır olmasının kâfi olmayacağı, tedarik zinciri içerisindeki tüm tedarikçilerin farkında ve hazır olmasını gerektirecek bir süreç. Bu nedenle kamunun, ihracatçı ve büyük ölçekli firmaların tüm dalların hazırlığı konusunda daha çok sorumluluk alması, süratli ve tezli bir durum alması gerekiyor.”
TÜRKİYE İÇİN TOPLAM MALİYET 2,5 MİLYAR DOLAR
Bengisu Özenç, Türkiye’nin rastgele bir tedbir almadığı durumda dalların olumsuz etkilenmesini beklediğini tabir ederek, “SEFİA tarafından yapılan ve İklim Değişikliği Başkanlığı tarafından açıklanan raporda hiçbir tedbir alınmadığı durumda Türkiye’nin 2032’ye kadar karşılaşacağı toplam maliyetin yıllık 2,5 milyar dolar olabileceği söyleniyor.” dedi.
Özenç, tekrar birebir çalışmaya nazaran, Türkiye’nin ulusal bir emisyon ticaret sistemi (ETS) uygulaması durumunda SKDM maliyetlerinin düştüğünü kaydetti. Daha tezli ETS fiyatları altında SKDM maliyetlerinin daha çok düşerken emisyonlardaki düşüşün en yüksek düzeyde sağlanabildiğini aktaran Özenç, şunları kaydetti:
“Ek olarak, ETS gelirleri yoluyla ekonomik ve toplumsal yararlar sağlayabilecek, karbonsuzlaşmayı hızlandırabilecek yatırımlar için de kaynak yaratmak mümkün görünüyor. Buradan da anlaşılabileceği üzere, Türkiye’nin daha tezli bir karbonsuzlaşma maksadı belirlemesi ve bunu mümkün kılacak siyasetleri süratli bir halde yürürlüğe koyması korkulduğu üzere önemli ekonomik maliyetler getirmek yerine, değişen-dönüşen bir global sistem içerisinde daha yüksek bir rekabetçilik, ekonomik ve toplumsal yarar manasına gelecektir.”
