Spor yaralanmalarında cinsiyet farkıyla ilgili istatistikler, bayan sportmenlerin erkek atletlere nazaran yaralanma oranının yaygın spor kolları dikkate alındığında genel olarak birbirine yakın olduğunu gösteriyor. Fakat bilhassa diz bölgesi yaralanmalarından ön çapraz bağ yaralanmaları bayanlarda daha sık görülürken, erkeklerde omuz ve kalça üzere farklı bölgelerdeki yaralanmaların daha yaygın görüldüğünü söyleyen Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Bombacı, “Spor yaralanmalarının cinsiyetten bağımsız olarak her yaşta herkesi ilgilendiren kıymetli bir sorun. Spor hayatının devamlılığının sağlanabilmesi için hem yaralanmaların önlenmesi hem de tedavi ve sonrasında şuurlu ve önlemli olmak gerekiyor” diye konuştu.
EN DEĞERLİ ETKEN ANATOMİK VE BİYOLOJİK FARKLILIKLAR
Kadın ve erkek spor yaralanmaları ortasındaki farklılıkları vurgulayan Ortopedi ve Travmatoloji uzmanı Prof. Dr. Hasan Bombacı, bayan sportmenlerin bilhassa alt ekstremite kas-iskelet sisteminde diz ve ayak bileği bağ yaralanma riskinin daha yüksek olduğunu belirterek, kelamlarına şöyle devam etti:
“Kadınlar ve erkekler ortasında cinsiyete mahsus kimi anatomik ve biyolojik farklılıklar nedeniyle bu sonuç ortaya çıkıyor. Bayanların aylık devirlerinde hormonların bedendeki yoğunluğuna bağlı olarak bağlarda da gevşemeler yumuşamalar, tendonların direncinde azalmalar olabiliyor. Münasebetiyle bilhassa menstural döngünün birtakım periyotlarında bayanlar yaralanmaya daha müsait hale geliyorlar.”
“YARALANMAYA EN FAZLA YATKIN BAĞLAR DİZLERDEDİR”
“Kadınlardaki hormonal değişimden genel olarak tüm bağlar etkilense de en çok yaralanmaya yatkın bağ dizdeki ön çapraz” diyen Prof. Dr. Hasan Bombacı, şu bilgileri verdi:
“Özellikle müsabakalı sporlarda uğraş sırasında, karşılıklı uğraşın gerektirdiği durum içerisinde apansız durmak, dönmek üzere hareketleri yaparken eklemlere ve adalelere çok daha fazla yük binmektedir. Şayet bağlarda olağandan farklı olarak gevşeme varsa bu durum bağların eklemi tutucu tesirini azaltır. Doğal olarak da gelen bu olağandışı yüklenmeye karşı eklemlerde ve bağlarda hasar olma ihtimali artar.”
ANATOMİK FARKLILIKLAR DA BAYANLARDA RİSKİ ARTIRIYOR
Kadınların hormonların dışında anatomik olarak erkeklerden farklı olmasının da riski artıran bir öteki etken olduğunu söyleyen Prof. Dr. Hasan Bombacı hususla ilgili şunları anlattı:
“Örneğin bayanda bacaklar erkeklere nazaran biraz daha fazla dışarı hakikat dönüktür. Bayanların biyolojisi ilgili olan bu durum “valgus açılanması” olarak tanımlanır. Dizdeki valgus açılanması bilhassa ani dönüşlerde ve ani duruşlarda dizin gelen olağandışı gerilimler karşısında daha erken istikrarının bozulmasına sebep olur. Ve bu da o bölgeye binen yükün hasar yapma ihtimalini arttırır. Örneğin, hentbolda koşan bir atlet kaleye yaklaştığı vakit şut atmak için zıplayıp bacağının üzerine indiği esnada dize olağandan fazla bir dönme kuvveti uygular. Şayet sportmen bu durumlar için gerekli aktiviteyi oluşturacak refleksleri kazanamamışsa bağ yaralanmasıyla müsabaka ihtimali yüksek olacaktır. Bunun dışında bayanlarda ön çapraz bağın erkeklere nazaran anatomileri gereği daha ince olmasının da bu durumdan sorumlu olduğu sav edilmektedir.”
AMATÖR SPORTMENLER DA DİKKAT ETMELİ
Yaralanmaların yalnızca profesyonel atletlerde değil, birebir vakitte amatör atletler ortasında da değerli bir sorun olduğunu belirten Prof. Bombacı, spor yaparken tedbir almanın ve şuurlu olmanın değerine değindi. Fakat, amatör sportmenlerin çoklukla müsabakalı sporlarda yer almadığını ve bu nedenle yaralanma riskinin daha düşük olduğunu tabir etti.
YETERLİ TEDBİR ALINMAZSA TEKRARLAMA İHTİMALİ YÜKSEK
Bu biçim spor yaralanmalarında tedaviyle epey tesirli sonuçlar alınabildiğini ve yine spora dönmenin mümkün olduğunun altın çizen Prof. Dr. Bombacı, fakat tedavi esnasında ve sonrasında gerekli tedbirlerin alınması gerektiğinin altını çizdi. Prof. Bombacı kelamlarına şöyle devam etti:
“Tedavi bir kişiyi en fazla kaza olmadan evvelki duruma getirilebilir. Örneğin en sık yaşanan ön çapraz bağ yaralanması sonucu atletlerin yüzde 70-80’i spora ve eski performans düzeyine dönebiliyor. Lakin bu dezavantajı nötralize edecek bir antrenman programına girilmezse tekrar yaralanma olması kaçınılmazdır. Üstelik bu durumda bir evvelki yaralanmanın yarattığı zayıflıkla birlikte risk daha da artar.”
KORUNMAK İÇİN NELER YAPILMALI?
Prof. Dr. Hasan Bombacı uygun idman teknikleri ve daha da kıymetlisi özel “propriyosepsiyon egzersizleri” ile bu açığın büyük oranda kapatılabileceğini belirterek şunları anlattı:
“Özel antrenman programları riski azaltmada epey tesirli olmakla birlikte yapılan sporla ilgili tekniklerin de uygun bilinmesi değerli. Atletin yaralanma sisteminin tahliline nazaran “egzersiz temelli” rehabilitasyon ve ayrıyeten, dayanıklılık, çeviklik, istikrar ve güçlendirme üzere pek çok açıdan yapılan idmanların bu yaralanmaları yüzde 27-45 oranlarında azalttığını gösteren bilimsel datalar mevcuttur. Bayan sportmenlerin anatomi ve biyolojisine bağlı potansiyel spor yaralanması riskleri nöromotor yeteneklerini arttıran antrenman programları ile kıymetli derecede azaltılabilir. Sonuç olarak, bayan atletlerin birtakım beden bölgelerinde yaralanma riskinin erkek atletlere nazaran daha yüksek olduğu bilimsel olarak kanıtlanmış durumdadır. Lakin, spor yaparken uygun tedbirlerin alınması ve yapılan spora özel hazırlayıcı idman teknikleri ile çalışmak çok kıymetlidir. Bu sayede spor yaralanmalarının önlenmesi ve tedavi sürecinin daha tesirli bir formda yönetilmesi mümkün olabilir.”
