Taliban kumandanlarından Habib Rahman İnkiyad, operasyon saatinin yaklaştığı sırada maksatlarının tam yerini belirlemek için çabalarken adamları da otomatik silahlarını hazırladı. İnkiyad yanındakilerden birinden bir telefon aldı ve amirlerini aradı, onlar da WhatsApp uygulaması aracılığıyla kendisine tam pozisyonu gönderdiklerini belirtti.
Ancak bir sorun yaşandı ve WhatsApp’ın ABD yaptırımları doğrultusunda Taliban hesabını devre dışı bıraktığı fark edildi.
25 yaşındaki İnkiyad, bağlantı kurmanın tek yolunun WhatsApp olduğunu ve kendisinin de uygulamaya erişiminin olmadığını açıkladı. New York Times, Taliban’ın Ağustos 2021’de iktidarı ele geçirmesinden bu yana İnkiyad’ı takip ediyordu.
GEÇİCİ YASAKLA İLGİLİ ŞİKAYETLER
İnkiyad bu bahiste şikayette bulunan tek isim değil. Çünkü son aylarda Taliban yetkilileri, polis ve askerler de WhatsApp hesaplarının engellendiğine yahut süreksiz olarak devre dışı bırakıldığına dair şikayetlerini lisana getirmişti. Bu ıstıraplar, iletileşme uygulamasının yeni oluşan Taliban hükümetinin bel kemiği olduğunu ortaya çıkardı. Ayrıyeten dünyanın en izole ülkelerinden birinin hükümetine uygulanan yaptırımların geniş kapsamlı sonuçlarını da gözler önüne sermiş oldu.
Şark’ul Avsat’ta yer alan New York Times’ın pazar günkü bir haberine nazaran, bu siyaset 20 yılı aşkın bir müddet evvel ABD’nin Taliban’a karşı yaptırımların belirlenmesinden bu yana uygulanıyor. Taliban isyancı bir hareket olduğunda bile engellemeler, uygulamayı kullanan kimi savaşçıların işlerini aksattı çünkü WhatsApp, sesli iletileşme özelliği aracılığıyla okuma yazma bilmeyen ve teknolojik becerilerden habersiz insanlara avantaj sağlıyordu.
Bu özellik sayesinde tek tuşla ileti gönderebiliyor, bildiri alabiliyor ve kumandanlarından gelen kelamlı talimatları dinleyebiliyorlardı.
WHATSAPP, TALIBAN İRTİBATININ MERKEZİNDE YER ALIYOR
Taliban’ın WhatsApp’a olan inancı, ABD liderliğindeki savaşın sona ermesiyle birlikte Afganistan’ın dört bir yanında akıllı telefon kullanımının yaygınlaşması ve 4G ağlarının güzelleştirilmesiyle son iki yılda genişledi.
Şarku’l Avsat’ın edindiği bilgilere nazaran Taliban ülke üzerindeki denetimini sağlamlaştırdıkça, idaresinin iç bürokrasisi daha organize bir hale geldi ve WhatsApp resmi irtibatının merkezi bir bileşeni oldu.
Aynı formda devlet daireleri, çalışanlar ortasında bilgi yaymak için WhatsApp kümelerini kullanıyor. Çalışanlar, gazetecilere açıklama vermek ve resmi açıklamaları bakanlıklar ortasında ulaştırmak için WhatsApp kümelerini kullanıyor. Güvenlik güçleri ayrıyeten WhatsApp aracılığıyla IŞİD hücrelerine, kabahat kümelerine ve direniş savaşçılarına yönelik baskınları planlıyor ve koordine ediyor.
Afganistan’ın kuzeyindeki Bağlan vilayetindeki Taliban Polis Sözcüsü Şir Ahmed Burhani yaptığı açıklamada, “WhatsApp bizim için çok değerli. Bütün işlerim buna bağlı. Uygulama olmasaydı, idari ve yönetim dışı tüm işlerimiz felç olurdu” dedi.
Taliban’ın WhatsApp kullanımının savaş sırasında başladığını belirtmek gerekiyor. O devirde, uygulama dünya çapında popülerlik kazandı ve Afganistan’ın dört bir yanında baz istasyonu kuleleri açılmaya başladı. Bugün uzmanlar, Afganistan nüfusunun yaklaşık yüzde 70’inin cep telefonuna sahip olduğunu iddia ediyor. Afganlar, dünyadaki milyonlarca insan üzere, birbirleriyle ve dış dünyayla irtibat kurmak için WhatsApp’ın suratına ve esnekliğine güveniyor.
Medyaya konuşmaya yetkisi olmadığı için gerçek ismini vermek istemeyen Taliban ordusunda bir kumandan olan Kanduzi, “WhatsApp uygulaması, e-posta yoluyla görüntü ve fotoğraf göndermenin emek ve vakit aldığı periyoda nazaran daha kolay bir araç” dedi.
Taliban iktidarı ele geçirdiğinden bu yana kümenin üyeleri ortasında WhatsApp’ın kullanımı ve erişilebilirliği arttı. Eski Taliban savaşçıları artık akıllı telefonlarını günün her saati kullanıyorlar ve Batılı güçlerin telefon sinyallerini onları izlemek yahut insansız hava aracı hücumlarında amaç belirlemek için kullanmasından korkmuyorlar.
Binlerce eski savaşçı artık Taliban’ın denetimi altında olan büyük kentlerde polis ve asker olarak yeni durumlar alırken, uygun cep telefonu mağazalarına da erişim sağladı.
Öğleden sonra Kabil’in merkezindeki bir cep telefonu dükkanında, onlarca Taliban ögesi ahşap banklarda toplanmış hizmet numaralarının söylenmesini bekliyordu. Yeni hükümet, memura dönüşen Taliban savaşçılarının maaşlarını ödemeye başladığından beri, cep telefonu dükkanları yeni bir müşteri akışına şahit oldu ve birçok satıcı artık talebe ayak uyduramaz hale geldi. Afganistan genelinde dükkanlar, SIM kart badiresi olduğunu belirterek müşterilerden özür dilemek zorunda kaldı.
21 yaşındaki Muhammed Arif Omid bekleme odasında otururken bir elinde sırasının yazılı olduğu kağıt, başka elinde akıllı telefonuyla oynamaya devam etti. Aslen güneydeki Helmend vilayetinden olan Omid, birinci cep telefonunu yaklaşık dört yıl evvel satın aldığını anlattı.
Bununla ilgili olarak, Omid “Dağlarda yaşıyorduk ve kentlerdeki dükkanlara telefon yahut SIM kart almak için gidemezdik” açıklamasında bulundu. Bunun yerine, Taliban savaşçıları, kümenin denetimi altındaki kırsal kentlerde ikinci el satıcıların izini sürmek yahut onlar ismine almaları için bir akrabalarına para vermek zorunda kalıyordu. Omid artık ise olağanüstü bir akıllı telefona ve SIM karta sahip olmanın her zamankinden daha kolay olduğunu belirtti.
Ancak hesapları kapatmaya yönelik ‘kedi-fare’ oyunu Taliban yetkilileri için rahatsız edici bir hal aldı. Çünkü bu durum neredeyse her gün, hükümetin dünya sahnesinde dışlanmış hale geldiğinin bir hatırlatıcısı haline geldi.
Hiçbir yabancı hükümetin Afganistan’daki Taliban idaresini resmen tanımıyor. ABD hükümetinin Afganistan Merkez Bankası’na ilişkin milyarlarca dolarlık varlıkları dondurması Taliban iktisadını zora soktu. Ayrıyeten seyahat yasağı, Taliban başkanlarının yurt dışındaki birtakım ileri gelenlerle görüşmelerinin önünde pürüz oluşturdu.
