“Bilginin içinde boğulurken bilgeliğe aç kalıyoruz.”
– E.O. Wilson
“Günümüzde beşerler çoğunlukla ilişki noktalarına ve gökyüzündeki yıldızlar üzere ilgi noktalarına odaklanıyor. Lakin gerçek anlayış; ortadaki boşluklarda, noktaları birbirine bağlayan ve hareket ettiren ilişkisel güçleri anlamakla gelir.”
– Tyson Yunkaporta, Sand Talk: How Indigenous Thinking Can Save the World
Son yazımızda küresel faizler ve Çin’in, piyasalar açısından en büyük riskler olduğu niyetimizi paylaşmıştık. Bunlara bir de, OPEC’in son açıklamasının da gösterdiği üzere, petrol fiyatlarındaki arz istikametli fiyat artışı eklendi.
Çin ve faizler konusunda ortadan geçen vakitteki gelişmeler fikirlerimizle uyumlu oldu. Çin’den gelen data ve haberler genelde hayal kırıklığı yaratırken faizler yükselmeye devam etti.
Haftalar evvel Japon Merkez Bankası’nın (BoJ) randıman eğrisi denetim bandını genişletmesiyle başlayan, Fitch’in ABD kredi notunu indirmesiyle devam eden, ABD yeni bonolarındaki arz talep dengesizliği ve birkaç düzgün datayla birlikte barizleşen global bono faizlerindeki artışın devamı, piyasalar için son derece değerli.
Yine Japonya’da başlayan ve başka ülkeleri de etkileyen bir faiz yükselişi periyodunun sonuna şimdi gelmemiş olabiliriz. Japon Merkez Bankası (BoJ) Lideri Ueda Kazuo’nun Yomiuri gazetesiyle yaptığı röportajda; negatif faiz oranlarına son verilmesinin, fiyatların ve fiyatların sürdürülebilir bir formda arttığından emin olmaları ve fiyatlar hakkında kâfi bilgiye sahip olabilmeleri durumunda mümkün olabileceğini söylemesi bizce kıymetli. Ueda, böylelikle randıman eğrisi denetimini kaldırılacaklarını ve negatif faiz oranı siyasetinin önümüzdeki sene sonlanacağına işaret ediyor. Her ikisi de yalnızca Japonya’da değil, tüm dünyada faizleri çapalayan faktörlerdendi.
Bu röportaj sonrası birinci piyasa yansıları şöyle oldu: Japonya’da 10 yıllık JGB getirileri hali hazırda yüzde 0,70 ile 2014 sonrasının en yüksek düzeyinde kapandı, 10 yıllık ABD Hazine tahvillerinin getirileri neredeyse son 3 haftanın en yüksek kapanış düzeyine geldi. Avrupa’da da emsal bir öykü yaşandı. Aslında daha geçen hafta, bu son BoJ haberinden evvel faizler ve Çin kaynaklı enteresan piyasa gelişmeleri “merkezden” fazla “çevre” ülke piyasalarında yaşandı.
Çin para ünitesi, geçen hafta dolar karşısında 2007’den bu yana en zayıf düzeyine geriledi. Şili pezosu yüzde 5, Polonya zlotisi yüzde 4, Meksika pesosu yüzde 3 ve Çek korunası yüzde 2 bedel kaybetti. Meksika’nın lokal para ünitesi, 10 yıllık tahvil getirileri 19 baz puan artışla Ekim ayından bu yana en yüksek düzeyi olan yüzde 9,53’e yükseldi. Getiriler; Endonezya’da 18 baz puan, Brezilya’da 16 baz puan ve Güney Afrika’da 12 baz puan arttı. Gelişmekte olan ülke (EM) dolar tahvilleri de satış baskısı altındaydı. Getiriler; Kolombiya’da 24 baz puan, Peru’da 20 baz puan, Meksika’da 19 baz puan, Şili’de 15 baz puan, Rusya’da 15 baz puan ve Filipinler’de 14 baz puan artış gösterdi.
Biraz geniş açı ile daha yakından baktığınızda Çin’in temelde ihracata dayalı bir iktisattan gayrimenkule dayalı bir iktisada dönüştüğünü görüyoruz. Vakit içinde gayrimenkulle ilgili dallar, toplam üretimin neredeyse üçte birine yükseldi.
“Bütünlük, kişinin varlığının bir kısmını çıkararak değil, zıtların bütünleşmesiyle elde edilir.”
-Carl Jung
Merkez ve etraf piyasaları, bazen birbirinden çok farklı hatta zıttı üzere görülebiliyor. Aslında bunlar birbirleriyle etkileşimde olan ve birbirini tamamlayan organizmalar.
Peki, Çin “merkezde” mi, yoksa “çevrenin” bir modülü mı? Bizce “Çevrenin merkezi” olarak kıymetli bir yere sahip. Çin’de ortaya çıkan mali ve ekonomik türbülans, neredeyse tüm global pazarları ve ekonomileri direkt yahut dolaylı olarak etkileyecek güçte.
‘Peripheral view’ yani çevresel görüş yahut dolaylı görme, bakışın merkezinden uzakta yahut geniş açılardan bakıldığında “gözün köşesi” içinde meydana gelen görmedir.
Geçmişten biliyoruz ki bazen “merkezi” de etkileyecek problemler ve gerilim, karakteristik halde birinci olarak “çevrede” ortaya çıkıyor. Hasebiyle faiz ve Çin risklerinin gelişimini takip edebilmek için olağanda çok ilgi görmeyen “çevre” ülke piyasalarındaki gelişmelere de bakmakta yarar var. Yani “çevresel görüşe” ehemmiyet vermek faydalı olacaktır.
Yurt içinde ise gerçek siyaset faizi hala negatif olsa da, yükseltilen siyaset faizinin yanı sıra makro ihtiyati önlemler ile sıkılaştırma üzere başka kanallardan da finansal şartların sıkılaşmasını bekliyoruz.
Büyüme tarafında, finansal şartlardaki sıkılaşmanın, bilhassa yurt içi tüketim talebini olumsuz etkilemesi ve cari açığın tekrar dengelenmesine yardımcı olması amaçlanıyor. Yurt içi büyümede ivme kaybı, kimi şirketleri başkalarından daha fazla etkileyecek ve pay seçimlerinde kıymetli olacak.
Daha evvelki yazılarımızda turizm gelirleri ve güç ithalatındaki düşüş nedeniyle TL’nin yaz aylarında nispeten dar bir bantta kalarak dar bir hareket edeceğini savunmuştuk. TL bu beklentiler doğrultusunda hareket etti. Bu bandın kademeli üst eğimli devam edeceğini düşünüyoruz.
Son yazımızda “Türkiye CDS spreadlerindeki güzelleşmeye paralel olarak, piyasalarımızda bilhassa Eurobond ve pay senetleri için olumlu beklentimizi sürdürüyoruz. Geçen yılın tersine, son bilgilerde gördüğümüz yabancı alışlarındaki trendin devam edeceğini düşünüyoruz. Yeni siyaset duruşunun ülke risk priminin düşmesine, mümkün görünümün ve hatta derecelendirme kuruluşlarından not yükseltmelerine yol açmasını bekliyoruz. Fakat Türk varlıklarındaki bu artışın düz bir çizgide devam etmeyeceğini, vakit zaman düzeltmeler görebileceğini öngörüyoruz. Bu nedenle daha seçici olmak gerekiyor” diye yazmıştık. Bu niyetlerimizde de bir değişiklik olmadı.
Yazar: Murat Berk, Baş Stratejist
