Amerika, Avrupa, Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Asya’da gibisi görülmemiş sıcaklıklar ölçülürken uzmanlar kronik rahatsızlıkları olanlar ve yaşlılar başta olmak üzere tüm halkın belli saatler dışında sokağa çıkmaması gerektiğini söylüyor.
Avrupa Birliği iklim ve hava durumu servisi Copernicus’a nazaran, şimdiye kadar kaydedilen en sıcak üç gün bu ay başında yaşandı.
Ortalama dünya sıcaklığı 3 Temmuz Pazartesi günü 16,89 dereceye ulaştı. 4 Temmuz’da birinci sefer 17 dereceyi geçti ve ortalama global sıcaklık 17,4 derece olarak ölçüldü.
5 Temmuz’da ise ölçümler, 17,5 dereceyi gösterdi.
Independent Türkçe’de yer alan ayrıntılarda uzmanlara nazaran 2023 yazının bu derece sıcak geçmesine neden olan birden fazla faktör var.
1. Dünyanın birtakım bölgelerine yerleşen “ısı kubbeleri”
Sıcaklık dalgaları (yani uzun periyodik çok sıcaklıklar) atmosferde yüksek basınç birikmesinden kaynaklanıyor.
Bu basınç, altındaki havayı sıkıştırıp ısıtıyor. Hava alçalırken, daha soğuk, süratli hareket eden hava akımlarını da dışarı itiyor.
Bunun sonucunda toprak, kum, beton ve asfalttan oluşan yer Güneş ışığında kavruluyor. Yazın günlerin uzun sürmesi nedeniyle ısı gücü süratle birikiyor ve sıcaklıklar yükseliyor.
Ek olarak, jet akımı diye bilinen atmosferik hava akımlarındaki dalgalar, bu yüksek basınçlı durumu uzun müddet yerinde koruyabiliyor.
Bu hava modeline “ısı kubbesi” de deniyor. Zira ısı bir basınç kubbesi altında tutuluyor. Örneğin Florida, Kaliforniya ve Arizona da dahil olmak üzere ABD’nin birtakım bölgeleri artık bu ısı kubbelerinin altında.
2. El Nino
Bu yazın başlarında ABD İklim Varsayım Merkezi, 2023’ün büyük bir El Nino yılı olacağını duyurmuştu.
El Nino, Pasifik Okyanusu’nda Ekvator boyunca yayılan sıcak suyun neden olduğu geniş kapsamlı bir iklim modeli.
Bu modelde Pasifik’teki bol ölçüde ısı atmosfere aktarıldığı için ekstra sıcaklıklar ortaya çıkıyor.
Birleşik Krallık’taki Exeter Üniversitesi’nden iklim krizi profesörü Tim Lenton, “Denizler olağandan daha sıcaksa, daha yüksek hava sıcaklıkları da bekleyebilirsiniz” diyor:
Sera gazlarının atmosferde birikmesiyle tutulan ekstra ısının birden fazla, okyanus yüzeylerini ısıttı. Bu ekstra ısı, olağanda okyanusun derinliklerine yanlışsız inme eğiliminde. Lakin El Nino bu ısıyı yüzeye geri çıkarıyor.
Uzmanlara nazaran El Nino, Asya’da da sıcaklık dalgalarının erkenden başlamasına sebebiyet vermiş olabilir.
ABD’li sıcaklık izleme kümesi Berkeley Earth’ten Robert Rohde, “El Nino olayı daha yeni başladığı için bu yaşanan, muhtemelen gerçek tesirin sadece küçük bir kısmı” diye ekliyor.
3. Toz ve kükürt
Atlantik’in ve bilhassa Amerika kıtasının ısınması, Güneş ışığını çoklukla okyanustan uzağa gerçek yansıtan iki unsurun azalmasıyla da sertleşmiş olabilir: Sahra Çölü’nden esen toz ve nakliye yakıtlarından gelen kükürt aerosolleri.
Rohde’nin Kuzey Atlantik bölgesindeki sıcaklıklara ait tahlili, “son aylarda Sahra’dan son derece düşük düzeyde tozun çıkmasına” dikkat çekiyor.
?2020’de pandemi nedeniyle alınan tedbirler de nakliye yakıtlarından çıkan kükürt ölçüsünü azaltmıştı.
Rohde, “Bunlar, Kuzey Atlantik’teki mevcut ısı artışının tamamını açıklamaz lakin şiddetini artırmış olabilir” sözlerini kullanıyor.
4. İklim değişikliği
Uzmanlara nazaran iklim krizi, sıcalık dalgalarını daha çok hale getiriyor. Hatta tüm bu sıcaklığın tahminen de en temel açıklaması iklim değişikliği.
Texas A&M Üniversitesi’nden iklimbilimci John Nielsen-Gammon, bu ayın başlarında Vox’a, “Aşırı ısı dalgaları, artan global sıcaklıkların en bariz sonuçlarından biri” demişti.
İnsanlar, Sanayi İhtilali’nden bu yana dünyayı yaklaşık 1,2 derece ısıttı. Dünyanın önde gelen iklim bilimcilerine nazaran, fosil yakıt emisyonlarında değerli bir azalma olmadan ve havadan karbondioksiti çekecek teknolojiler çoğalmazsa birkaç yıl içinde 1,5 santigrat dereceyi geçebiliriz.
Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’ndeki (IPCC) bilim insanları, bu yılki global raporunda, iklim değişikliğinin ölümcül sıcak hava dalgalarını “1950’lerden bu yana birden fazla kara bölgesinde daha sık ve daha yoğun” hale getirdiğini söylemişti.
Fransa’nın Pierre-Simon Laplace iklim enstitüsü müdürü Robert Vautard, bu ayki sıcak hava dalgalarının “tek bir olgu değil, birebir anda birden fazla olgu” tarafından tetiklendiğini belirtiyor.
Ancak Vautard’a nazaran bunların hepsi tek bir faktör tarafından güçlendiriliyor: İklim krizi.
Bir sonraki sene ne olacak?
Uzmanlar, El Nino’nun Dünya’yı 2024’te daha da sıcak hale getirebileceğine dair uyarıyor.
University College London’dan Simon Lewis, “Bu yalnızca başlangıç” diyor:
İnsanlık gelecekte daha da şiddetli sıcak hava dalgalarına ahenk sağlamak zorunda kalacak.
